Chwilę po odzyskaniu niepodległości poseł Jan Godek podczas wystąpienia w Sejmie 22 listopada 1921 r. powiedział, że „ustawa o państwowej służbie cywilnej jest elementem integracji państwa. Każde państwo ma taką administrację, jakich ma urzędników”. Nie każdy więc w II RP mógł wstąpić do państwowej służby cywilnej. Procedura naboru obejmowała następujące wymagania: obywatelstwo polskie, nieskazitelną przeszłość, zdolność do działań prawnych i biegłą znajomość języka polskiego w mowie i piśmie.
Ustawa z 17 lutego 1922 r. o państwowej służbie cywilnej była pierwszą kompleksową regulacją dotyczącą służby cywilnej, określała najważniejsze grupy zawodowe tworzące służbę cywilną oraz obowiązki i uprawnienia urzędników w II RP. Wprowadziła też podział funkcjonariuszy na dwie grupy: urzędników i niższych funkcjonariuszy państwowych. Kluczowym obowiązkiem funkcjonariusza państwowego była wierna służba Rzeczypospolitej. Musiał „ściśle przestrzegać ustaw i przepisów, wypełniać obowiązki swego urzędu gorliwie, sumiennie i bezstronnie oraz dbać według najlepszej woli i wiedzy o dobro sprawy publicznej i spełniać wszystko, co temu dobru służy, a unikać wszystkiego, co by mu mogło szkodzić” (art. 21). Poza tym urzędnik był obowiązany do wypełniania każdego zadania zleconego przez swoich przełożonych, o ile nie było one sprzeczne z obowiązującym prawem. Nadrzędnym obowiązkiem urzędnika było zachowanie tajemnicy służbowej. Funkcjonariusz państwowy musiał przestrzegać szczególnych zasad, które wiązały się z powagą stanowiska i unikania tego wszystkiego, co mogłoby obniżyć poważanie i zaufanie.
Ustawa o państwowej służbie cywilnej z 1922 r. obowiązywała nadal w okresie powojennym, choć następne lata to okres jej gruntownych zmian. W roku 1948 na mocy kolejnego dekretu w ustawie o państwowej służbie cywilnej zastąpiono nazwę „funkcjonariusz państwowy” nazwą „urzędnik państwowy”, a także wprowadzono podział urzędników państwowych na pracowników służb specjalnych i pracowników służby ogólnej. Kresem obowiązywania ustawy było wejście w życie nowego Kodeksu pracy z 1974 r., którego przepisy wprowadzające uchylały ustawę z 1922 r. i całkowicie wykluczały mianowanie jako formę nawiązania stosunku pracy. Już we wrześniu 1990 r. rozpoczęto prace nad ustawą, która miała dotyczyć pracowników urzędów administracji rządowej. W nowo opracowanym projekcie ustawy powrócono do terminu „służby cywilnej” (ustawa o państwowej służbie cywilnej).
Ostatecznie ustawa z 5 lipca 1996 r. o służbie cywilnej zaczęła obowiązywać w całości od 1 stycznia 1997 r. Akt prawny, podobnie jak ustawa z 1922 r., przewidywał możliwość mianowania na czas nieokreślony lub określony (art. 27 ust. 1). Pozostawiono, w zależności od wykonywanej funkcji i zadań oraz kwalifikacji, cztery kategorie urzędnicze (art. 28 ust. 1). Powołana ustawa nie spełniała jednak wszystkich oczekiwań nowego porządku państwa i 18 grudnia 1998 r. została uchwalona przez Sejm RP kolejna, która weszła w życie 1 lipca 1999 r. Zgodnie z regulacjami ustawowymi z 1998 r. w skład korpusu służby cywilnej w Polsce wchodzą: pracownicy służby cywilnej i urzędnicy służby cywilnej. Ustawowy katalog obowiązków członka korpusu służby cywilnej miał charakter otwarty i zawierał m.in.: przestrzeganie konstytucji i innych przepisów prawa, chronienie interesów państwa oraz praw człowieka i obywatela, racjonalne gospodarowanie środkami publicznymi, rzetelne i bezstronne, sprawne i terminowe wykonywanie powierzonych zadań, dochowywanie tajemnicy ustawowo chronionej. W związku z uznaniem, że członek korpusu służby cywilnej nie może kierować się interesem jednostkowym lub grupowym, pracownicy służby cywilnej mieli zakaz manifestowania poglądów politycznych oraz uczestniczenia w strajku lub akcji protestacyjnej zakłócającej pracę urzędu. Zadania SC zostały również wpisane do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (art. 153 ust. 1).
Dzień Służby Cywilnej jest obchodzony od 2000 r. w Narodowe Święto Niepodległości – 11 listopada. Ustanowiono go w celu podkreślenia znaczenia roli służby cywilnej i administracji państwowej.
W POLICJI
Według stanu na 1 października 2022 r. korpus służby cywilnej w Policji to ponad 11,6 tys. osób. Najwięcej jest ich w służbie wspomagającej, bo aż 8644 osoby. W służbie kryminalnej – ponad 1,5 tys. członków KSC, prewencyjnej – ponad 1,2 tys., a w służbie śledczej 165 osób. W nowo utworzonym biurze CBZC zatrudnionych pracowników KSC jest 13. Jedna osoba pracuje w służbie kontrterrorystycznej, zaś w CLKP 85 osób. W Policji pracuje jednak równie dużo osób niebędących członkami korpusu służby cywilnej. Jest ich prawie 13 tys. Wśród pracowników cywilnych Policji ponad 9 tys. zatrudnionych stanowią kobiety. Wszyscy pracownicy Policji, choć nie noszą mundurów, wykonują niezwykle ważną pracę wspomagającą służbę policjantów i są nieodłączną częścią policyjnej formacji.
100. ROCZNICA
W ramach obchodów jubileuszu 100. rocznicy utworzenia Państwowej Służby Cywilnej w Polsce, Komenda Główna Policji wspólnie z Pocztą Polską S.A. przygotowała i wydała kartę obiegu pocztowego wraz z kopertą okolicznościową. A przy placu Zawiszy w Warszawie na ścianie kamienicy przy ul. Raszyńskiej 3, ale widoczny najlepiej od strony Alei Jerozolimskich znajduje się mural upamiętniający uchwalenie pierwszej ustawy o państwowej służbie cywilnej, w całości namalowany farbami antysmogowymi.
ipk
