Kryminalistyczne badania DNA są z powodzeniem wykorzystywane do identyfikacji dawców materiału biologicznego w przypadku przestępstw kryminalnych oraz podczas ustalania tożsamości zwłok i szczątków ludzkich. Rozwój technologii badawczych, metod interpretacji wyników badań oraz ich analizy statystycznej powoduje, że opinia biegłego z zakresu badań genetycznych jest naukowym środkiem dowodowym o znacznie ograniczonym poziomie subiektywizmu. Czułość metod badawczych standardowo stosowanych w laboratoriach genetycznych pozwala na oznaczenie profilu DNA nawet z niewielkiej liczby komórek, które zostały naniesione na powierzchnię materiału dowodowego w wyniku kontaktu osoby z przedmiotem. Co więcej, metody analizy statystycznej umożliwiają obliczenia, na podstawie których identyfikacja indywidualna jest wiarygodna nawet wtedy, gdy uzyskano niepełne układy cech polimorficznych DNA.

Wymienione cechy badań genetycznych, a więc ich naukowy charakter, czułość i analiza wyników oparta na obiektywnym fundamencie matematycznym predysponuje je do wykorzystania podczas procesu dowodzenia o sprawstwie przestępstwa o charakterze terrorystycznym, a także umożliwia wiarygodną identyfikację ofiar zamachu terrorystycznego.

TRANSGRANICZNE „KONSORCJUM”

Istniejące w Europie zagrożenie zamachami terrorystycznymi wymusza konieczność podjęcia odpowiednich działań zapobiegawczych. Ich podstawą jest wypracowanie jednolitego sposobu postępowania w celu identyfikacji kryminalistycznej sprawcy przestępstwa i wdrożenie do praktyki istniejących procedur identyfikacji ofiar aktu terroru.

Ze względu na położenie geograficzne Szczecina (bliskość granicy państwowej) jest wysoce prawdopodobne, że przestępstwa terrorystyczne będą miał charakter transgraniczny. Potwierdza to zamach terrorystyczny w Berlinie 19 grudnia 2016 r., po którym w identyfikacji ofiar brały udział jednostki policji niemieckiej i polskiej. Po zakończeniu czynności procesowych został przeprowadzony audyt – jego celem było zdefiniowanie przyczyn problemów, które wpływały na sposób wykonania badań oraz przekazania wyników między stroną polską i niemiecką. Zakończeniem prac oceniających były zalecenia: konieczne jest zdefiniowanie różnic między systemami prawnymi Niemiec i Polski, które dotyczą m.in. środków dowodowych, przeprowadzenie procesu unifikacyjnego stosowanych metod badawczych i ich analizy statystycznej, wypracowanie algorytmu wspólnych działań procesowych.

Z tych powodów konieczne jest stworzenie transgranicznego „konsorcjum” laboratoryjnego, składającego się z równorzędnych partnerów o precyzyjnie określonych zadaniach do wykonania. W skład międzynarodowego zespołu badawczego będą wchodzili: prokuratorzy i policjanci z Polski i Niemiec, biegli z zakresu badań genetycznych oraz personel pomocniczy z kryminalistycznych laboratoriów policyjnych (Polski i Niemiec), a także z Zakładu Genetyki Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, naukowcy z dziedziny polskiej i niemieckiej procedury karnej z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego, a także eksperci z Wydziału Biologii Uniwersytetu Szczecińskiego.

W wyniku działania interdyscyplinarnego zespołu możliwa będzie dywersyfikacja badań i wymiana wyników analiz. Spowoduje to znaczące skrócenie czasu wykonywania ekspertyz kryminalistycznych zakończonych wydaniem opinii biegłego, która będzie spełniała warunki umożliwiające włączenie jej w poczet dowodów zarówno w postępowaniu karnym prowadzonym w Polsce, jak i w Republice Federalnej Niemiec.

SYMULACJA ATAKU

Planowane przedsięwzięcia w projekcie mają charakter naukowo-dydaktyczny. Są czynnościami eksperymentalnymi, w wyniku których powstanie jednolity algorytm postępowania obejmujący nie tylko elementy badań genetycznych, ale i aspekty legalne. Ponadto wypracowane zostaną sposoby przekazywania danych wrażliwych (np. profili DNA) między laboratoriami kryminalistycznymi partnerów zaangażowanych. W projekcie główny nacisk zostanie położony na wymianę doświadczeń. Planowane jest zorganizowanie dziesięciu wydarzeń: trzech konferencji, pięciu seminariów, warsztatów z badań genetycznych i ćwiczenia praktycznego – symulacji (o wysokim poziomie realizmu) ataku terrorystycznego.

W pierwszej fazie realizacji projektu zostaną zdiagnozowane i rozwiązane problemy prawne wynikające z odrębnych uregulowań w procedurach karnych państw partnerskich. Następnie biegli z zakresu badań genetycznych z laboratoriów kryminalistycznych partnerów porównają sposób pracy i stosowane metody badawcze. Na tej podstawie zostanie wypracowana jednolita procedura wykonywania badań genetycznych, której poprawność zostanie sprawdzona podczas warsztatów praktycznych.

Kolejnym etapem będzie ujednolicenie analizy statystycznej wyników badań oraz stworzenie kompatybilnego modelu interpretacji i wnioskowania.

W końcowej części projektu poruszone zostaną zagadnienia dotyczące systemów zarządzania w laboratoriach i jakości badań w rozumieniu normy ISO 17025.

Zwieńczeniem działań eksperymentalnych i poznawczych będą ćwiczenia z udziałem służb ratowniczych i porządku publicznego. Możliwe będzie sprawdzenie współdziałania oraz możliwości zabezpieczania śladów kryminalistycznych po rzeczywistej akcji ratowniczo-gaśniczej. Podmiotami zaangażowanymi w ten projekt są KWP w Szczecinie, Urząd Kryminalny Landu Meklemburgii-Pomorza Przedniego, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie (Zakład Genetyki Sądowej) i Uniwersytet Szczeciński (Wydział Prawa i Administracji, Wydział Biologii). Podmioty współpracujące to Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego w Szczecinie, Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie i Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego.

Komitet Monitorujący Programu Współpracy Interreg VA Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia/ Polska, podczas posiedzenia w lutym br. podjął uchwałę w sprawie dofinansowania projektu KWP w Szczecinie „Korelacja identyfikacji i zwalczania transgranicznych powiązań terrorystycznych i przestępczych w obszarze badań genetycznych i informatycznych”. Zatwierdzona wartość dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wynosi ponad 997,9 tys. euro, a całkowita wartość projektu to 1 mln 174 tys. euro. Projekt rozpocznie się pod koniec tego roku.

podinsp. dr WOJCIECH ACHREM
Laboratorium Kryminalistyczne KWP w Szczecinie
EWA MAŚLANA
Wydział Finansów KWP w Szczecinie
zdj. KWP w Szczecinie