Tysiące ludzi napływających z Azji oraz Afryki ruszyło szlakiem bałkańskim, prowadzącym z Grecji przez Węgry do Austrii, a następnie do Niemiec, a także z Włoch do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii. Głównymi krajami, z których napływali uchodźcy i imigranci, to Syria, Irak, Afganistan oraz Kosowo. Ponad 70 proc. z nich stanowili mężczyźni.
ARABSKA WIOSNA LUDÓW
Za przyczynę tak wielkiej migracji uważa się „arabską wiosnę ludów”, która w konsekwencji doprowadziła do wojny domowej w Syrii, Libii oraz do konfliktu w Libanie. Krwawe walki w Syrii, powstanie tzw. Państwa Islamskiego spowodowało w efekcie exodus ponad 13 milionów Syryjczyków. Prześladowania religijne, łamanie praw człowieka, destabilizacja krajów czy obowiązkowa służba wojskowa trwająca nieokreślony czas (jak to odnotowano w Erytrei) są przyczynami ucieczki ludzi również z innych krajów niż Syria i Libia.
Wzmożona migracja jest skutkiem niestabilnej sytuacji politycznej i gospodarczej, przed działaniami wojennymi uciekają więc mieszkańcy Bliskiego Wschodu i Afryki, a w celach zarobkowych napływają migranci z Kosowa, Albanii, Serbii, Ukrainy, Afganistanu, Pakistanu, Bangladeszu oraz Filipin. Większość szlaków migracyjnych przebiega przez Morze Śródziemne, a śmiertelność uchodźców usiłujących przedostać się tą drogą jest wysoka.
Zgodnie z konwencją podpisaną w 1990 roku w Dublinie przez państwa członkowskie Wspólnot Europejskich za rozpatrywanie wniosków o azyl odpowiada państwo, do którego uchodźca przyjechał w pierwszej kolejności: oznacza to, że uchodźcy przybywający do Europy przez Morze Śródziemne powinni pozostać we Włoszech lub Grecji i tam postarać się o azyl.
Z uwagi na kryzys migracyjny w Grecji i Włoszech przywódcy tych państw zaapelowali do pozostałych członków Unii Europejskiej o solidarność i poprosili o pomoc w przyjmowaniu uchodźców, akcentując, że w związku z tak wielkim napływem migrantów ich krajom grozi katastrofa humanitarna.
WSPARCIE
W ramach działań mających pomóc państwom członkowskim, które zmagają się z kryzysem migracyjnym na granicach zewnętrznych UE, Komisja Europejska opracowała rozwiązania polegające na wsparciu tych państw przez tworzenie tzw. centralnych punktów migracyjnych „Hotspot”.
Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO), Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej Frontex, Europejski Urząd Policji (Europol) i Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiaru Sprawiedliwości w Sprawach Karnych (Eurojust) pracują obecnie w miejscach wyznaczonych jako Hotspot wspólnie z władzami państw członkowskich, udzielając wsparcia w działaniach związanych z napływem migracji. Skupia się ono na rejestracji, identyfikacji, przesłuchiwaniu i pobieraniu odcisków palców osób ubiegających się o azyl. W przypadku takich osób EASO pomaga w możliwie jak najszybszym rozpatrywaniu wniosków o udzielenie azylu. W przypadku osób niepotrzebujących ochrony międzynarodowej Frontex wspiera państwa członkowskie w koordynowaniu odsyłania migrantów do krajów ich pochodzenia. Europol i Eurojust pomagają państwom członkowskim w dochodzeniach mających na celu rozbicie sieci przemytu i handlu ludźmi.
We Włoszech Hotspoty utworzone zostały na wyspach: Lampedusa, na Sycylii w miejscowościach: Trapani, Pozzalo, Messina, i na lądzie w Taranto. W Grecji na wyspach: Lesvos, Chios, Samos, Leros i Kos.
Wsparcie operacyjne Hotspotów polega głównie na:
1. Rejestracji i kontroli nielegalnych migrantów.
Wyspecjalizowane zespoły państw członkowskich po przeprowadzeniu rozmowy klasyfikacyjnej dzielą migrantów na grupy: ubiegających się o azyl; osoby, które muszą być natychmiast zwrócone do swoich krajów; osoby, wobec których zastosowana zostanie normalna procedura dotycząca legalizacji pobytu – przeprowadzona zostanie przez agencje danego kraju. Szczególną grupę stanowią tu dzieci, a przede wszystkim dzieci bez opieki.
2. Przesłuchaniach migrantów przez Frontex pod kątem poznania szlaków migracyjnych, modus operandi, zbieraniu informacji dotyczących sieci przemytniczych.
3. Przyspieszeniu dochodzeń – wymiana informacji wywiadowczych w sprawie nielegalnego tranzytu i nielegalnego pozostawania na terenie UE.
4. Wsparciu azylowym – pomoc w rejestracji osób ubiegających się o azyl, przygotowanie akt w celu jak najszybszego uzyskania azylu przez osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową i szybkiego przeprowadzenia relokacji do państw członkowskich.
5. Koordynacji powrotu migrantów, którzy nie mają prawa do pozostania w UE legalnie, uzyskiwanie dokumentów podróży z krajów pochodzenia.
6. Koordynacji wspólnych baz danych, które stanowią niezastąpioną broń w walce z przestępczością, w tym z przemytem migrantów. Bazy, które znajdują szerokie zastosowanie w walce z tym zjawiskiem, to:
• SIS (Schengen Information System),
• VIS (Visa Information System),
• EURODAC (European Dactyloscopy),
• EIS (Europol Information System),
• ECRIS (European Criminal Record Information System).
TRUDNY PRZECIWNIK
Jednak, mimo zdecydowanej odpowiedzi na kryzys migracyjny, nie można jeszcze mówić o jego zażegnaniu, ponieważ modus operandi stosowane przez przemytników to często wyrafinowane, trudne do wykrycia, ale również zagrażające życiu sposoby działania. Wśród nich najczęściej spotykane są:
1. Nadużycia wizowe – niektóre kraje bałkańskie wprowadziły liberalną politykę ruchu bezwizowego z takimi krajami, jak Chiny, Iran czy Turcja. Gdy migranci dotrą do krajów bałkańskich, nawiązują kontakt z grupami zajmującymi się przemytem, aby następnie przedostać się do Unii Europejskiej. Przykładem może być Serbia i lotnisko w Belgradzie, które odnotowało ogromny wzrost wizyt obywateli Iranu po wprowadzeniu ruchu bezwizowego w 2017 roku.
2. Wykorzystywanie legalnych struktur biznesowych – takie firmy jak biura podróży operujące w krajach pochodzenia migrantów lub w krajach docelowych, mogą być wykorzystywane jako przykrywka do prowadzenia nielegalnej działalności związanej z przemytem migrantów lub do prania pieniędzy pochodzących z takiej działalności. Jeden z przypadków takiego sposobu działania został namierzony oraz zlikwidowany w Hiszpanii.
3. Ciężarówki z dużymi grupami migrantów – nadal napływają zgłoszenia dotyczące dużych grup migrantów transportowanych w ciężarówkach z Turcji przez Rumunię w kierunku Niemiec. W jednym z takich przypadków 40 Syryjczyków i Irakijczyków zostało wykrytych w Niemczech po tym, jak wcześniej zostali przemyceni z Turcji przez Rumunię do Polski. W Polsce 40-osobowa grupa została podzielona na cztery grupy 10-osobowe, a następnie przemycona na teren Niemiec w pojazdach typu kombi.
4. Jachty – wykorzystanie żaglówek oraz jachtów wypoczynkowych do przeprowadzenia przemytu migrantów nadal stanowi poważny problem, zwłaszcza na szlaku wodnym prowadzącym z Turcji do Grecji. Średnio w trakcie jednej operacji można przemycić około 50–60 migrantów z Syrii, koszt, jaki ponosi migrant za tego rodzaju transport, wynosi od 2500 do 6000 euro.
5. Droga kolejowa – zdarzają się przypadki prób przemytu migrantów w kontenerach znajdujących się w pociągach towarowych. Kontenery te często są oryginalnie zaplombowane.
6. Wykorzystanie lekkich statków powietrznych – problem ten wystąpił w kilku krajach Unii Europejskiej. Większość przypadków wykorzystywania awionetek do przemytu migrantów dotyczy albańskich grup przestępczych przemycających migrantów do Wielkiej Brytanii z krajów Unii Europejskiej, ale sposób ten jest również wykorzystywany na szlaku wiodącym z Grecji lub Ukrainy.
7. Przemyt przez zieloną granicę – problem ten występuje głównie na szlaku bałkańskim, w tym na Węgrzech, gdzie przemytnicy starają się przeprowadzać pieszo grupy migrantów przez granicę z Serbią.
Główne czynniki, które będą miały wpływ na kształt przestępczości związanej z przemytem migrantów w przyszłości:
• Wykorzystanie zaawansowanych technologii: podrobione dokumenty bardzo wysokiej jakości, manipulacja urządzeniami do wykrywania fałszywych dokumentów, manipulacje związane z danymi biometrycznymi, nadużycia związane z systemami rządowymi w celu uzyskania prawdziwych dokumentów, nielegalny handel dokumentami w sieci Darknet oraz ich dystrybucja za pomocą poczty oraz firm kurierskich.
• Zwiększone wykorzystanie oryginalnych dokumentów przez osoby podobne do ich właścicieli w celu nielegalnego przekroczenia granicy.
• Nadużycia wizowe oraz inne czynniki mające wpływ na swobodne przemieszczanie się przez granice państwowe: porozumienia między krajami niebędącymi członkami Unii Europejskiej znajdującymi się w jej bezpośrednim sąsiedztwie, porozumienia między Unią Europejską i innymi państwami.
podinsp. MONIKA ŁĘCZEK-SOSNA – KMP w Tychach
sierż. sztab. MICHAŁ KISIELEWICZ – GSP KGP
zdj. materiały szkoleniowe policji węgierskiej
Agencja Unii Europejskiej ds. Szkolenia w Dziedzinie Ścigania (CEPOL) w dniach 11–13 kwietnia br. zorganizowała w Budapeszcie szkolenie pod nazwą „Hotspot – wtórne kontrole bezpieczeństwa”. Uczestniczyli w nim polscy funkcjonariusze, autorzy tego tekstu. Przedstawione informacje oparte są na materiałach dostarczonych przez CEPOL, raportów Europolu dotyczących migracji oraz na materiałach szkoleniowych policji węgierskiej.
