Strefa zagrożenia
Na potrzeby systemu zarządzania ratownictwa medycznego efektywnego prowadzenia działań ratowniczych możemy wyróżnić trzy strefy bezpieczeństwa: gorącą, ciepłą i zimną (zgodnie z procedurami Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego [KRSG] wyróżniamy dwie strefy: I – gorącą i II – chłodną).
Strefa gorąca (w KSRG: strefa I) to obszar:
• wstępnie nierozpoznany;
• zagrożony wybuchem i/lub odłamkowaniem oraz nagłym pożarem;
• w którym występują niskie lub wysokie stężenia tlenu;
• w którym występują niebezpieczne stężenia gazów, par, aerozoli toksycznych;
• w którym występują niebezpieczne czynniki biologiczne (patogeny);
• w którym występuje moc dawki promieniowania jonizującego, powyżej 100 µSv/h i/lub występują skażenia promieniotwórcze.
Wejście do strefy gorącej wymaga spełnienia określonych warunków bezpieczeństwa, w tym wykorzystania środków ochrony przed skażeniami i środków ochrony dróg oddechowych.
Strefa ciepła to obszar, w którym pierwotnie nie występuje już substancja niebezpieczna w środowisku.
Ewakuacja odbywa się właśnie do tej strefy, pierwotnie czystej, gdzie poszkodowani są poddawani dekontaminacji wstępnej.
Przebywanie w strefie ciepłej również wymaga spełnienia określonych warunków bezpieczeństwa, w tym wykorzystania środków ochrony przed skażeniami i środków ochrony dróg oddechowych.
Strefa chłodna (w KSRG strefa II – obszar działania służb ratowniczych poza strefą I) to pozostały obszar, w którym nie występuje już substancja niebezpieczna w ilościach (stężeniu) stanowiących zagrożenie dla personelu ratowniczego stosującego rutynowe środki ochrony osobistej.
Podzielenie obszaru zdarzenia na strefy ułatwia zarządzanie ryzykiem, a w konsekwencji – odpowiednią organizację działań ratowniczych1,2.
Dekontaminacja funkcjonariuszy formacji uzbrojonych
Każdy funkcjonariusz opuszczający strefę I (gorącą lub ciepłą) jest traktowany jako skażony i musi zostać poddany dekontaminacji. Za skażone uznaje się jego ubranie, środki ochrony oraz wyposażenie indywidualne, w tym broń palną. Realizacja zadań podczas prowadzenia dekontaminacji uzbrojonych funkcjonariuszy odbywa się na zasadach organizacji ratownictwa chemiczno-ekologicznego w KRSG opisanych w załączniku nr D.3.1, z tą jednak różnicą, że wejście na ścieżkę dekontaminacyjną należy poprzedzić strefą zdejmowania i zabezpieczenia uzbrojenia i wyposażenia.
W strefie zdawania uzbrojenia powinien znajdować się minimum jeden funkcjonariusz, najlepiej formacji uzbrojonej. Funkcjonariuszowi dekontaminowanemu zostaje przedstawiony proces dekontaminacji oraz przekazana informacja o tym, aby wykonywał polecenia personelu dekontaminacyjnego. Ma również niezwłocznie powiadomić ratowników o jakichkolwiek problemach zdrowotnych (np. uczuciu osłabienia). Kolejnym zadaniem funkcjonariusza dekontaminacyjnego jest nadzorowanie bezpiecznego rozbrojenia i zabezpieczenia broni oraz innych przedmiotów niebezpiecznych (np. pistoletów, pistoletów maszynowych, karabinów szturmowych, strzelb gładkolufowych, granatników, paralizatorów elektrycznych, noży szturmowych, magazynków, amunicji, granatów hukowo-błyskowych, materiałów wybuchowych).
W trakcie zdawania uzbrojenia do dekontaminacji funkcjonariusz z formacji uzbrojonej jest zobowiązany do:
1) odłączenia magazynku broni palnej;
2) sprawdzenia rozładowania broni palnej i oddania strzału kontrolnego w kierunku kulochwytu (lub w kierunku bezpiecznym);
3) zabezpieczenia broni palnej,
4) rozładowania amunicji z magazynków (w przypadku dekontaminacji prowadzonej przez jednostki PSP).
Improwizowany kulochwyt można wykonać z bębna, pojemnika wypełnionego sorbentem, matami sorpcyjnymi lub wodą. Pojemnik (jeśli to możliwe) może być częściowo zakopany w ziemi pod kątem ok. 45º. Grubość warstwy pochłaniającej należy uzgodnić z dowódcą formacji uzbrojonej.
Funkcjonariusz, rozładowując broń palną, powinien umieścić jej wszystkie elementy, tj.: broń palną, magazynek, amunicję z magazynku oraz z komory nabojowej, w wyznaczonym pojemniku.
W kolejnej części strefy ratownik pomaga funkcjonariuszowi dekontaminowanemu w ściągnięciu oporządzenia (np. hełmu kuloodpornego, kamizelki kuloodpornej z kieszeniami funkcyjnymi i akcesoriami, pasa taktycznego z kaburą, toreb i ładownic, ochronników stawów kolanowych). Należy również zabezpieczyć sprzęt wrażliwy, który może być zespolony z innymi elementami broni lub umundurowania (np. oświetlenie taktyczne, celowniki kolimatorowe i optyczne, nahełmowe zestawy słuchawkowe, gogle noktowizyjne). Po usunięciu oporządzenia funkcjonariusz przechodzi na właściwą ścieżkę dekontaminacyjną. Dekontaminację osób zatrzymanych wykonuje się zgodnie z procedurą opisaną w załączniku nr D.6. zasad organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego w KSRG3.
Mobilne laboratorium ZEUS II
Policyjny zespół CBRN wchodzący w skład Centralnego Pododdziału Kontrterrorystycznego Policji „BOA” oraz biegli kryminalistyczni z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji od 2023 r. są wyposażeni w najnowocześniejszy sprzęt służący do ochrony przed zagrożeniami terrorystycznymi, tj. chemicznymi, biologicznymi, radiologicznymi oraz nuklearnymi. ZEUS II to mobilny zestaw do wykrywania, analizy oraz likwidacji skażeń, wspierający działania kontrterrorystyczne na miejscu zdarzenia CBRN-E.
To pierwsze i innowacyjne mobilne laboratorium w polskiej Policji, które umożliwia wykrywanie, identyfikację, likwidację i neutralizację zagrożeń CBRN-E w trakcie działań kontrterrorystycznych. ZEUS II pozwala określić rodzaj użytego czynnika chemicznego, biologicznego, promieniotwórczego oraz materiałów wybuchowych i ich prekursorów. Do analizy zagrożeń czynnikiem biologicznym został stworzony innowacyjny zestaw diagnostyczny oparty na technikach biologii molekularnej, pozwalający na szybką i wiarygodną identyfikację czynników infekcyjnych.
W skład mobilnego zestawu wchodzą m.in.: bezzałogowy statek powietrzny, który umożliwia zdalne rozpoznanie terenu, wstępną ocenę zagrożenia CBRN-E, Gemini – zintegrowany spektrometr Raman i FTIR służący do identyfikacji nieznanych substancji chemicznych, który pozwala również na dokonanie analizy pobranych i zidentyfikowanych materiałów wybuchowych oraz prekursorów. W wyposażeniu jest specjalistyczna odzież ochronna CBRN-E, w tym: kombinezon przeciwodłamkowy EOD 10e oraz system wspomagania oddychania w środowisku skażonym CS-PAPR (respirator służący do wymuszonego oczyszczania powietrza + butla) zabezpieczający drogi oddechowe operatora. Na pokładzie ZEUS-a II znajduje się również mobilny sprzęt służący do bezinwazyjnej inspekcji podejrzanych, potencjalnie niebezpiecznych przedmiotów techniką RTG.
ZEUS II umożliwia także udzielanie pierwszej pomocy osobom, które uległy obrażeniom w trakcie prowadzonych działań i zostały skażone którymś z czynników CBRN. W skład zestawu wchodzi podsystem likwidacji skażeń sprzętu wrażliwego stanowiącego wyposażenie funkcjonariuszy zespołu bojowego (broń, radiostacje, sprzęt optoelektroniczny, np. noktowizor) oraz likwidację skażeń biologicznych i chemicznych operatorów wychodzących ze strefy skażenia. Podsystem likwidacji skażeń jest przeznaczony do autonomicznego prowadzenia likwidacji skażeń funkcjonariuszy zespołu bojowego porażonych środkami chemicznymi i radioaktywnymi (bez prowadzenia likwidacji skażeń rannych). Likwidacja skażeń odbywa się z wykorzystaniem technologii adekwatnej do możliwych scenariuszy działań kontrterrorystycznych w miejscu zdarzenia.
Mobilne laboratorium oraz przyczepa mogą funkcjonować zarówno wspólnie, jak i jako samodzielne i niezależne od siebie komponenty. Zachowują jednocześnie procedury bezpieczeństwa podziału na strefę czystą i brudną, nie tracąc przy tym zdolności bojowej.
Mobilne laboratorium służy także analizie zagrożeń czynnikiem biologicznym dzięki innowacyjnemu zestawowi diagnostycznemu, opartemu na technikach biologii molekularnej.
ZEUS II posiada również samodzielny i niezależny system wytwarzania energii elektrycznej (samochód i przyczepa mają własne agregaty). Mobilne laboratorium jest wykorzystywane do zabezpieczania miejsca zdarzenia na potrzeby działań kontrterrorystycznych.
Mobilne laboratorium ZEUS II zostało sfinansowane ze środków NCBiR w ramach programu z obszaru bezpieczeństwo i obronność państwa pn. „Mobilny zestaw do analizy oraz likwidacji skażeń, wspierający działania kontrterrorystyczne na miejscu zdarzenia CBRN-E”.
sierż. szt. Dawid Żak, Akademia Policji w Szczytnie
Rafał – funkcjonariusz zespołu CBRN CPKP „BOA”
zdj. zespół CBRN CPKP „BOA”, IPK, grafiki – oprac. własne i na podst. Zasad organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego w KSRG
1 A. Trzos, K. Łyziński, K. Jurowski, Ratownictwo medyczne w zdarzeniach CBRNE/HAZMAT, Safety Fire Technology, 54(2), s. 147–149.2 Zasady organizacji ratownictwa chemiczno-ekologicznego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, Warszawa 2021.3 Załącznik D.3.1 i D. 6. Zasad organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym.
