Nowożytny system orderowo-odznaczeniowy wytworzył się w połowie XIX w. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i powołaniu Policji Państwowej uchwalono powstanie nowych odznaczeń. Niektóre z nich nadawane są do dziś.
Krzyż Zasługi za Dzielność ustanowiony przez Prezydenta RP rozporządzeniem z 7 marca 1928 r. o ustanowieniu Krzyża Zasługi za Dzielność (Dz. U. Nr 30, poz. 279 – akt nieobowiązujący) i odnowiony ustawą z 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz. U. z 2023 r. poz. 2053, z późn. zm.). Nadawany funkcjonariuszom i żołnierzom oraz wyjątkowo innym osobom za czyny spełnione w specjalnie ciężkich warunkach, z wykazaniem wyjątkowej odwagi, z narażeniem życia lub zdrowia, w obronie prawa, nietykalności granic państwowych oraz życia, mienia i bezpieczeństwa obywateli. Może być nadawany tej samej osobie wielokrotnie. W okresie międzywojennym krzyż zasługi był przyznawany szeregowym i oficerom P.P., Korpusu Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej. Do 1936 r. „(…) odznaczonych zostało 233 policjantów, w tem 20 oficerów i 213 szeregowych. W liczbie tej 4-ch po raz drugi. Z ogólnej ilości – 38 odznaczonych zostało już po śmierci. Do «Krzyża Zasługi za Dzielność» przy pierwszem i drugiem odznaczeniu przywiązana jest dożywotnia pensja w wysokości 200 zł rocznie. Dla zapewnienia warunków egzystencji pozostałe wdowy i sieroty po poległych otrzymują jednorazową odprawę w wysokości 24 miesięcznego uposażenia pobieranego ostatnio oraz emeryturę, bez względu na czas służby męża lub ojca” – donosił „Przegląd Policyjny” w 1936 r.
Medal imienia podkomisarza Policji Andrzeja Struja został ustanowiony jako odznaka okolicznościowa 10 lutego 2021 r. zarządzeniem ministra spraw wewnętrznych i administracji (Dz. Urz. MSWiA poz. 6, z późn. zm.) dla uczczenia pamięci tragicznie zmarłego 10 lutego 2010 r. podkom. Policji Andrzeja Struja. 29 grudnia 2021 r. zmieniono nazwę odznaczenia na „Medal” i dołączono do aktu prawnego ustanawiającego medal „Za Zasługi dla Policji”.
Medal może być nadany funkcjonariuszom Policji za podjęcie:
• poza służbą czynności ratowania życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia z narażeniem własnego życia lub zdrowia;
• w czasie służby czynności ratowania życia ludzkiego ze szczególnym narażeniem własnego życia lub zdrowia.
Wraz z nadaniem medalu przyznaje się nagrodę pieniężną; ponadto z tytułu przyznania odznaczenia podwyższa się emeryturę o 1 proc. podstawy jej wymiaru. Medal nadaje, a nagrodę przyznaje minister właściwy do spraw wewnętrznych z własnej inicjatywy albo na wniosek komendanta głównego Policji. Medal może być nadany, a nagroda przyznana pośmiertnie i przekazana najbliższej rodzinie zmarłego policjanta. Odznaczenie nosi się na lewej piersi po odznakach polskich orderów i odznaczeń państwowych. Projekt medalu wykonał policjant – Lesław Sztangret z inicjatywy Gabinetu Komendanta Głównego Policji KGP.
Odznaka „Zasłużony Policjant” ustanowiona w 2000 r. rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych i administracji z 14 sierpnia 2000 r. w sprawie wzorów odznak policyjnych oraz szczegółowych zasad i trybu ich nadawania policjantom (Dz. U. z 2022 r. poz. 2145, z późn. zm). Nadawana jest policjantowi w uznaniu szczególnych zasług i osiągnięć służbowych, którymi przyczynił się do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa lub porządku publicznego. Odznaka ma trzy stopnie: I – złota, II – srebrna, III – brązowa. Może być nadana również pośmiertnie. Przy nadawaniu odznaki zachowuje się kolejność w stopniach, jednakże w szczególnie uzasadnionych przypadkach odznakę można nadać z pominięciem ich kolejności. Odznakę nadaje minister właściwy do spraw wewnętrznych z własnej inicjatywy lub na wniosek komendanta głównego Policji. Odznakę nosi się na lewej stronie piersi w kolejności za odznaczeniami państwowymi i medalem „Za Zasługi dla Policji”.
Medal „Za Zasługi dla Policji” ustanowiony ustawą z 7 czerwca 2001 r. o ustanowieniu medalu „Za Zasługi dla Policji” oraz medalu im. podkom. Policji Andrzeja Struja (Dz. U. Nr 70, poz. 726, z późn. zm.) jako odznaczenie za wybitne zasługi w dziedzinie realizacji ustawowych zadań Policji. Medal ten przyznaje się również za współpracę polskiej Policji z policjami innych państw. Ma trzy stopnie: I stopień – złoty, II stopień – srebrny, III stopień – brązowy. Został zaprojektowany przez pracownika Policji – Bożenę Roland. Nadaje go minister właściwy do spraw wewnętrznych z własnej inicjatywy lub na wniosek komendanta głównego Policji.
Medal „Za Długoletnią Służbę” ustanowiony ustawą z 8 stycznia 1938 r. o medalu „Za Długoletnią Służbę” (Dz. U. Nr 3, poz. 11 – akt nieobowiązujący). W 2007 r. został przywrócony do systemu odznaczeń państwowych. Dzieli się na trzy stopnie: złoty, srebrny i brązowy. Medal nadawali właściwi ministrowie lub inne naczelne organy władzy państwowej. Prawo do medalu uzyskiwało się z tytułu pracy w służbie państwa lub instytucji publicznoprawnych. Po 10 latach służby pełnionej po 11 listopada 1918 r. uzyskiwało się brązowy medal, po 20 latach – srebrny, a po 30 latach miał być przyznawany medal złoty, do czego nie doszło z powodu wybuchu II wojny światowej. Medal ustanowiono ustawą z 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz. U. z 2023 r. poz. 2053, z późn. zm.). Równocześnie Prezydent RP rozporządzeniem z 31 lipca 2007 r. zmienił rozporządzenie z 1992 r. w sprawie opisu, materiału, wymiarów, wzorów rysunkowych oraz sposobu i okoliczności noszenia odznak, orderów i odznaczeń. Co ciekawe, w międzywojniu odznaczeni ponosili koszty wykonania medalu.
oprac. IPK
