„Słodko-gorzko. Dzieciństwo w PRL” jest jej najnowszym dziełem i choć tym razem zainteresowania Autorki skupiły się wokół innych zagadnień, a książka stanowi przykład literatury wspomnieniowej, to pozycja ta ze wszech miar zasługuje na to, by ją polecić.
Elżbieta Sitek-Wasiak zabiera czytelnika w sentymentalną podróż w czasie. Przewodnikami tej niezwykłej wyprawy są Jan, Ewa, Janusz, Anna, Maria, Krzysztof, Katarzyna i Marcin. Łączy ich jedno – wszyscy urodzili się w PRL-u, w różnych dekadach tego okresu.
Z ich wspomnień, choć różnych, ale niezwykle osobistych, z dziennikarską pieczołowitością zebranych przez Autorkę, powstaje obraz ukazujący dziecięcy i młodzieńczy świat tamtych czasów.
W pierwszej części, zatytułowanej „Życioodporni”, czytelnik poznaje pełne nostalgii historie bohaterów. Wspólnym elementem tych opowieści jest to, że – jak pisze Autorka – „Bohaterowie (…) wychowali się w przeciętnych rodzinach, pochodzą z małych miasteczek, ze wsi, z Warszawy. Historia każdego z nich zawiera jakiś fragment życia w PRL-u, odzwierciedla sytuacje i okoliczności typowe dla tamtego okresu, widziane oczami kilku- czy kilkunastolatka”. Anegdotyczny charakter tych opowieści, zatrzymane w pamięci obrazy, zapis codzienności, szkolnych wspomnień, relacji z rówieśnikami i dorosłymi stanowią istotę tej książki.
I – choć wydawać by się mogło, że siermiężny charakter epoki pełnej niedostatków to wyklucza – klamrą spinającą te odrębne historie są melancholia i tęsknota za minionymi czasami. Z odtwarzanych po latach okruchów wspomnień wyłania się zarys mitycznej krainy dzieciństwa, pełnej smaków, zapachów i wrażeń. Gdzieś w tle mgliście majaczy rzeczywistość polityczna, która dla bohaterów tych historii nie jest najistotniejsza. W efekcie powstał bardzo intymny portret dzieciństwa i młodości – na wyróżnienie zasługuje to, że Autorka, z szacunkiem wobec swoich rozmówców, wydobyła z zakamarków ich pamięci tak drogocenne i osobiste chwile.
Zaletą tej książki jest to, że – mimo iż charakteryzuje się przejrzystym układem kompozycyjnym – można ją czytać na wiele sposobów, niekoniecznie trzymając się porządku zaproponowanego w spisie treści.
Druga część, zatytułowana „Wszystkimi zmysłami”, stanowi opis gier, zabaw, wierszyków, piosenek, powiedzonek, smaków, zapachów, kolorów i wakacyjnych przygód, które wypełniały dziecięcy świat tamtych czasów. Odtworzenie tych wrażeń po latach wydaje się niemożliwe, ale jednocześnie imponuje niezwykła dokładność, z jaką rozmówcy dzielą się swoimi wspomnieniami. Całość ilustrują wyjątkowe fotografie – czarno-białe zdjęcia, niczym wehikuł czasu, przenoszą czytelnika wprost do tamtej epoki.
Ta książka jest wyjątkową podróżą w czasie, dzięki której czytelnik, pamiętający czasy PRL-u, może wywołać własne wspomnienia. Ale przede wszystkim jest to opowieść dla tych, którzy urodzili się później. Autorka, dedykując książkę swoim wnukom, pisze: „(…) by wiedzieli, jak było”.
ANNA KRUPECKA-KRUPIŃSKA
Elżbieta Sitek-Wasiak, Słodko-gorzko. Dzieciństwo w PRL, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2021
