Prezentujemy kolejne instrumenty prawne zawarte w nowelizacji, których celem jest usprawnienie działania administracji, ułatwienie organom administracji publicznej reagowania na zmieniające się oczekiwania społeczne oraz rozwiązanie dotychczasowych problemów proceduralnych.
MILCZĄCE ZAŁATWIENIE SPRAWY
Głównym celem milczącego załatwienia sprawy jest przyspieszenie i uproszczenie postępowania administracyjnego. Polega na tym, że „milczenie” organu, czyli brak decyzji po upływie określonego w przepisach terminu na załatwienie sprawy, uznaje się za załatwienie procedowanej sprawy w sposób w całości uwzględniający żądanie strony. Instytucja milczącego załatwienia sprawy nazywana jest również „fikcją pozytywnego załatwienia sprawy”. Zgodnie z nowymi przepisami, sprawa może być załatwiona milcząco, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. Zatem uzupełnieniem przepisów k.p.a. w omawianym zakresie są przepisy szczególne, wskazujące kategorie spraw, do których instytucja ta będzie mogła mieć zastosowanie. Oznacza to, że nie każda sprawa może zostać w ten sposób zakończona. Nowelizacja ustawy wprost wyklucza możliwość stosowania instytucji milczącego załatwienia sprawy w postępowaniach odwoławczych oraz w sprawach wszczętych w trybach nadzwyczajnych (np. w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji). Zgodnie z nowymi przepisami sprawa zostaje uznana za załatwioną milcząco w sposób w całości uwzględniający żądanie strony, jeżeli w terminie miesiąca od dnia doręczenia żądania strony właściwemu organowi administracji publicznej, albo innym terminie określonym w przepisie szczególnym, organ ten nie wyda decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie lub nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji (czynne wyrażenie braku sprzeciwu). Podstawowym terminem milczącego załatwienia sprawy jest miesiąc, licząc od dnia doręczenia żądania strony właściwemu organowi. W przepisach jest dokładnie określony dzień, w którym ma nastąpić milczące załatwienie sprawy, tj. dzień następny po dniu, w którym upływa termin przewidziany na wydanie decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie albo wniesienia sprzeciwu, albo dzień doręczenia zawiadomienia, gdy organ przed upływem terminu załatwienia sprawy zawiadomi stronę o braku sprzeciwu. Jeżeli jednak organ prowadzący postępowanie wezwie stronę do uzupełnienia braków w podaniu lub konieczne będzie doprecyzowanie jego treści, termin, który dotyczy milczącego załatwienia sprawy (miesiąca), biegnie od dnia uzupełnienia braków lub doprecyzowania treści podania. Bieg terminu, o którym mowa, wstrzymuje również zawieszenie postępowania administracyjnego. W przypadku milczącego zakończenia postępowania organ w aktach sprawy zamieszcza adnotację o takim zakończeniu, wskazując treść rozstrzygnięcia oraz jego podstawę prawną. Na wniosek strony organ wydaje w formie postanowienia zaświadczenie o milczącym załatwieniu sprawy albo odmawia wydania takiego zaświadczenia. Aby zapobiec milczącemu załatwieniu sprawy w sytuacji, kiedy organ uznaje, że żądanie strony nie zasługuje na uwzględnienie, musi on wydać decyzję w terminie przewidzianym w k.p.a. albo w odrębnych przepisach.
PROCEDURA POSTĘPOWANIA UPROSZCZONEGO
Kolejną istotną zmianą nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego jest wprowadzenie postępowania uproszczonego. Zmiany w tym zakresie mają usprawnić i przyspieszyć działania organów administracji publicznej w określonych kategoriach spraw, m.in. przez ograniczenie formalizmu procesowego. Organ administracji publicznej może załatwiać sprawę w postępowaniu uproszczonym, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. Zatem, podobnie jak w przypadku milczącego załatwiania sprawy, ten tryb nie może być zastosowany w każdej sprawie, a jedynie w kategorii spraw określonych w przepisach szczególnych. Może on dotyczyć interesu prawnego lub obowiązku tylko jednej strony, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej. W postępowaniu uproszczonym mają zastosowanie przepisy o milczącym załatwieniu sprawy, chyba że wyłączają je przepisy szczególne. Ten tryb postępowania charakteryzuje się szybkością rozpoznania sprawy. Postępowanie dowodowe jest ograniczone do dowodów zgłoszonych przez stronę, łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania oraz dowodów możliwych do ustalenia na podstawie danych, którymi dysponuje organ prowadzący postępowanie. Uzasadnienie decyzji może ograniczyć się wyłącznie do wskazania faktów, które organ uznał za udowodnione, oraz przytoczeniu przepisów prawa stanowiących podstawę prawną wydanej decyzji. Postępowanie uproszczone może jednak przejść w tryb postępowania zwykłego. W sytuacji, gdy uwzględnienie nowych okoliczności powołanych przez stronę w toku postępowania jest istotne dla jego wyniku, a ich uwzględnienie doprowadzi do jego przedłużenia, organ w dalszym ciągu prowadzi wszczęte postępowanie, pomijając jednak przepisy odnoszące się do postępowań uproszczonych, o czym niezwłocznie powiadamia stronę.
MEDIACJA W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM
Rozwijanie partnerstwa między administracją a obywatelami to kolejny cel, na którym skupił się ustawodawca, projektując zmiany k.p.a. Jako kodeksowe rozwiązania mające zbudować partnerskie relacje można wymienić mediację w postępowaniu administracyjnym.
Administracja publiczna zazwyczaj jest kojarzona z władczymi rozstrzygnięciami, których nie można zmienić inaczej niż przez ich zaskarżenie do sądu administracyjnego. Dlatego też ustawodawca, przez zmiany w kodeksie postępowania administracyjnego, postanowił rozwijać partnerstwo między administracją a obywatelami przez wprowadzenie instytucji mediacji. Dotychczas instytucja ta funkcjonowała jedynie w postępowaniu sądowoadministracyjnym i nie była zbyt często wykorzystywana. Być może w postępowaniach prowadzonych przez organy administracji publicznej będzie cieszyła się większą popularnością i zaufaniem.
Mediacja w postępowaniu administracyjnym jest dobrowolna. Przejawia się w prawie stron do podjęcia decyzji o tym, czy chcą w niej uczestniczyć, a także w możliwości przerwania jej na każdym etapie, bez ponoszenia negatywnych konsekwencji z tego tytułu. Mediacja może być prowadzona we wszystkich sprawach, których charakter na to pozwala. Ponadto jej uczestnicy mają prawo wyboru mediatora, jeśli jednak nie dokonają wyboru, organ w postanowieniu o skierowaniu sprawy do mediacji sam dokona wyboru. Podczas mediacji zapewniona jest uczestnikom poufność, bezstronność i neutralność ze strony mediatora. Celem mediacji jest wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych oraz dokonanie ustaleń dotyczących jej załatwienia. Uczestnikami mediacji może być organ prowadzący postępowanie oraz strona lub strony tego postępowania. O możliwości przeprowadzenia mediacji organ prowadzący postępowanie zawiadamia strony mediacji z urzędu lub na wniosek stron. Strony mają prawo do odstąpienia od mediacji, a w przypadku wyrażenia zgody, do wyboru mediatora. Skierowanie sprawy do mediacji może nastąpić wyłącznie po uzyskaniu zgody stron. W przypadku niezałatwienia sprawy w ramach mediacji organ wydaje postanowienie o zakończeniu mediacji i załatwia sprawę. Po zakończeniu mediacji mediator jest zobowiązany sporządzić protokół i przedstawić go organowi prowadzącemu postępowanie celem włączenia go do akt sprawy i doręcza odpis tego protokołu uczestnikom mediacji. Instytucji mediacji ma również służyć rozszerzenie treści art. 13 k.p.a., który w nowym brzmieniu wskazuje, że organy administracji publicznej w sprawach, których charakter na to pozwala, dążą do polubownego rozstrzygania kwestii spornych oraz ustalania praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania w należących do ich właściwości sprawach, w szczególności przez podejmowanie czynności skłaniających strony do zawarcia ugody w sprawach, w których uczestniczą strony o spornych interesach, oraz czynności niezbędnych do przeprowadzenia mediacji. Przepis ten zobowiązuje organy do podejmowania wszelkich uzasadnionych czynności umożliwiających przeprowadzenie mediacji lub zawarcie ugody, a w szczególności udziela wyjaśnień o możliwościach i korzyściach polubownego załatwienia sprawy.
mł. insp. AGNIESZKA ROSIAK
naczelnik Wydziału Postępowań Administracyjnych Biura Prewencji KGP
Opracowano na podstawie:
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483, z późn. zm.);
Ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2017 r., poz. 1257);
Ustawy z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2017 r., poz. 935);
Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2017 r., poz. 1369);
Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2016 r., poz. 1749, z późn. zm.).