Karuzela VAT to łańcuch kilku czy kilkunastu firm, między którymi odbywa się fikcyjny przepływ towarów. Najczęściej są to produkty, które można sprzedać szybko i z dużym zyskiem. Aby cały mechanizm się opłacał, jeden podmiot w tym łańcuchu nie wpłaca należnego VAT-u, a inny podmiot nienależnie występuje o jego zwrot. Dla zatarcia śladów transakcje przechodzą przez wiele podmiotów, legalnych i fikcyjnych, położonych w różnych województwach i krajach. Transakcje karuzelowe obejmują zwykle co najmniej dwa kraje UE, ponieważ wewnątrz UE stawka podatku VAT jest zerowa. Częścią łańcucha są również tzw. słupy, osoby wystawiające faktury, a de facto niepłacące podatków i nieprowadzące działalności gospodarczej, nieposiadające żadnego majątku, a bywa też, że bezdomne, na które rejestrowana jest firma, tylko do tego konkretnego celu. To są tzw. znikający podatnicy, którzy po pewnym czasie, po wykonaniu zadania, znikają.
USZCZELNIANIE SYSTEMU
W 2016 roku policjanci katowickiego CBŚP we współpracy ze służbami podległymi ministrowi finansów zatrzymali 15 osób zamieszanych w przestępstwa związane z wyłudzaniem podatku VAT. Obecnie w śledztwie jest 24 podejrzanych, którym przedstawiono 68 zarzutów. W wyniku ich przestępczej działalności Skarb Państwa stracił 17 mln złotych. W marcu tego roku policjanci katowickiego CBŚP zatrzymali kolejne cztery osoby podejrzane o udział w karuzeli VAT. Na podstawie fikcyjnych faktur wystawianych przez firmy zakładane w Polsce i kilku państwach unii wyłudzili ponad 4,5 miliona złotych nienależnego zwrotu podatku VAT. To przykład z tylko jednego województwa. Z terenu całego kraju takie przykłady można mnożyć (patrz obok).
Oszustwom vatowskim sprzyja nieszczelny system podatkowy, łatwość zakładania spółek, niewystarczająca liczba osób do kontroli karnoskarbowej, brak odpowiednich procedur kontroli. Ponieważ około 60 proc. przekrętów vatowskich dotyczy obrotu paliwami, ograniczeniu tego procederu ma służyć wprowadzony w sierpniu ubiegłego roku tzw. pakiet paliwowy. Z zapisu ustawy wynika m.in., że wwóz paliw z zagranicy czy też ich przeładunek wymaga koncesji wydawanej przez Urząd Regulacji Energetyki. Zakupu paliw w krajach UE może dokonywać tylko podmiot, który posiada koncesję na obrót paliwami z zagranicą, siedzibę lub zarejestrowany oddział w kraju, a nabycie jest dokonywane w ramach działalności gospodarczej prowadzonej w kraju.
WYTYCZNE PROKURATORA GENERALNEGO
W zwalczaniu przestępczości gospodarczej bardzo ważna jest ścisła współpraca między organami ścigania a służbami finansowymi państwa. W ubiegłym roku wytyczne na temat prowadzenia postępowań w sprawach o wyłudzenia podatku VAT wydał Prokurator Generalny. Określił w nich zasady prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach wyłudzania nienależnego zwrotu podatku VAT lub innych uszczupleń. W wytycznych opublikowanych 6 lipca 2016 roku wskazuje m.in. że:
• wynikiem prowadzonych postępowań przygotowawczych powinno być ustalenie i oskarżenie osób odgrywających wiodącą rolę w przestępczym procederze wyłudzania podatku VAT, a nie wyłącznie podrzędnych realizatorów takich działań,
• w postępowaniu przygotowawczym należy maksymalnie wykorzystywać instrumenty służące uniemożliwieniu odnoszenia korzyści z przestępstwa i odzyskaniu wyłudzonych należności,
• już na etapie postępowania in rem należy podejmować czynności zmierzające do ustalenia stanu majątkowego osób podejrzanych,
• zwłaszcza na wstępnym etapie postępowania przygotowawczego prowadzone powinny być czynności operacyjno-rozpoznawcze,
• należy zapewnić koordynację działań organów ścigania i służb skarbowych (cykliczne narady przedstawicieli obydwu służb),
• sprawy dotyczące wyłudzania nienależnego zwrotu podatku VAT lub innych uszczupleń co do zasady powinny być prowadzone w prokuraturach regionalnych i prokuraturach okręgowych i powinny być powierzane właściwym zarządom Centralnego Biura Śledczego Policji, wydziałom do spraw przestępczości gospodarczej komend wojewódzkich Policji, delegaturom Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub delegaturom Centralnego Biura Antykorupcyjnego.
ZA OSZUSTWO VAT – JAK ZA ZABÓJSTWO
W oszustów narażających Skarb Państwa na wielomilionowe straty z powodu fałszowania faktur VAT ma w zamyśle ustawodawcy uderzać przede wszystkim znowelizowany kodeks karny, który wszedł w życie 1 marca br. Zgodnie z nowymi przepisami za podrabianie i przerabianie faktur grozi kara od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności (art. 270a par. 1 k.k.), taką samą karą zagrożone jest wystawienie fikcyjnej faktury o wartości ponad 200 tysięcy złotych (art. 271a par.1 k.k.). Znacznie surowsze kary przewidziane są dla osób podrabiających lub wystawiających fikcyjne faktury, których wartość przekracza 5 mln złotych, lub gdy sprawca uczynił sobie z tego stałe źródło dochodu (art. 270a par. 2 k.k. i art. 271a par. 2 k.k.). W takim przypadku kara wyniesie od 3 do 15 lat pozbawienia wolności.
Za najcięższe przestępstwo związane z fakturami VAT ustawodawca uznał wystawianie, przerabianie lub podrabianie faktur, których wartość przekracza 10 mln złotych i wprowadził za taki czyn zagrożenie najwyższą karą: pozbawienia wolności od lat 5 do 25 (art. 277a par. 1 k.k.), czyli tak jak za zabójstwo.
Dodatkowo kodeks karny przewiduje obok kary pozbawienia wolności możliwość wymierzenia kary grzywny do 6 milionów złotych. Od stycznia tego roku obowiązują również zaostrzone sankcje karnoskarbowe (art. 62 k.k.s.).
ZAOSTRZENIE PRZEPISÓW, ROZSZERZENIE UPRAWNIEŃ
Przeciwko przestępczości gospodarczej, w tym vatowskiej, skierowane mają być także przepisy o konfiskacie rozszerzonej, pozwalające na odebranie majątku pochodzącego z przestępstwa, uchwalone przez Sejm w lutym tego roku. Ustawa wprowadza rozszerzenie katalogu przestępstw, wobec których przepadek mienia pochodzącego z przestępstwa może zostać orzeczony. Dotyczy to przestępstw zagrożonych karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności. Wprowadzono również okres 5 lat przed popełnieniem przestępstwa jako granicę kontroli legalności nabytego mienia przez sprawcę. Zgodnie z nimi w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem sprawca będzie musiał udowodnić, że mienie, jakie nabył w czasie 5 lat przed popełnieniem przestępstwa, pochodzi z legalnego źródła. Chodzi tu o mienie znacznej wartości, od 200 tysięcy złotych. Przeciwnicy tej nowelizacji wskazują, że przepisy oznaczałyby niezgodne z konstytucją działanie prawa wstecz i są one obecnie przedmiotem analizy Biura Legislacyjnego Senatu.
Do lepszej skuteczności w ściganiu przestępstw gospodarczych ma się przyczynić także działająca od 1 marca br. Krajowa Administracja Skarbowa, powstała z połączenia kilku dotychczasowych służb skarbowych.
Drastyczne zaostrzenie kar za przestępstwa vatowskie spotkało się z krytyką wielu prawników i wzbudziło obawy wśród przedsiębiorców. W odpowiedzi na te obawy Ministerstwo Sprawiedliwości opublikowało komunikat, w którym czytamy m.in.: „Żaden przedsiębiorca nie zostanie skazany za niedopatrzenie czy nieświadomy błąd w fakturze VAT. Przestępstwo musi być umyślne i żeby doszło do odpowiedzialności karnej, konieczne jest ustalenie, że sprawca działał z zamiarem fałszowania faktury. (…) Nie ma więc obaw, że do więzień zaczną trafiać przedsiębiorcy, których księgowi albo szeregowi pracownicy pomylili się w jakiejś fakturze. Gwarantuje to tryb prowadzenia tych postępowań pod ścisłym nadzorem wyspecjalizowanego prokuratora, a nie jak dotychczas przez urząd (dotychczas kontroli skarbowej)”.
ELŻBIETA SITEK
Realizacje 2017
Największe sprawy o wyłudzenia podatku VAT zrealizowane przez CBŚP od początku tego roku:
• 31.01.2017 r., Suwałki
Prawie 7,5 miliona nienależnego podatku VAT wyłudzili przestępcy zajmujący się fikcyjnym obrotem śrutą sojową, rzepakową i słonecznikową. Funkcjonariusze CBŚP zatrzymali w tej sprawie 4 osoby. Ustalono, że tworzyły one zorganizowaną grupę przestępczą specjalizującą się w wyłudzaniu VAT i praniu pieniędzy.
• 3.02.2017 r., Szczecin
17 osób, w tym ścisłe kierownictwo grupy pruszkowskiej, zatrzymali policjanci szczecińskiego CBŚP. Ustalono, że od 2013 roku członkowie grupy dopuścili się w całym kraju wielu przestępstw karnoskarbowych, które naraziły Skarb Państwa na 36 milionów złotych strat. Przestępcy popełnili także wiele przestępstw o charakterze kryminalnym.
• ‑8.02.2017 r., Białystok
Policjanci białostockiego CBŚP, współpracując z przedstawicielami Urzędu Kontroli Skarbowej w Białymstoku, zatrzymali 7 członków zorganizowanej grupy przestępczej wyłudzającej VAT. Przestępcy w latach 2015–2016 handlowali paliwem, za które nie płacili podatku. Wyłudzili w ten sposób 700 mln złotych VAT.
• ‑16.02.2017 r., Rzeszów
Funkcjonariusze rzeszowskiego CBŚP zatrzymali 15 osób, w tym dwóch liderów zorganizowanej grupy przestępczej. Liderzy (Polak i obywatel Ukrainy) prowadzili fikcyjną sprzedaż luksusowych zegarków na Ukrainę. Robili to z pomocą przedsiębiorców z kilku województw, przez których firmy przechodziły fałszywe faktury, za co dostawali od 5 do 10 procent wyłudzonego VAT-u. Wszyscy usłyszeli zarzuty udziału w zorganizowanej grupie przestępczej i popełnienia przestępstw karnoskarbowych. Skarb Państwa stracił około miliona złotych.
• 24.02.2017 r., Lublin
Policjanci CBŚP z Lublina we współpracy z wywiadem skarbowym UKS w Lublinie rozbili zorganizowaną grupę przestępczą trudniącą się wyłudzeniami VAT na wielką skalę. Grupa działała od października 2014 r. do grudnia 2016 r. Podejrzani stosowali mechanizm tzw. karuzeli podatkowej i znikającego podatnika, dokumentując za pomocą fałszywych faktur wywóz za granicę paneli słonecznych, ogniw fotowoltaicznych i bejcy ognioodpornej. Zatrzymano 13 osób z różnych województw, 9 z nich zostało tymczasowo aresztowanych. Skarb Państwa stracił co najmniej 5 mln złotych.
• 2.03.2017 r., Szczecin
6 członków zorganizowanej grupy przestępczej trudniącej się uszczuplaniem należności podatkowych zatrzymali policjanci z koszalińskiego CBŚP przy współpracy z Izbą Celną w Szczecinie. Działalność grupy polegała na odbarwianiu oleju opałowego, który sprzedawano jako paliwo do diesli. Przestępcy wprowadzili na rynek ponad 1,5 mln litrów podrobionego paliwa. Straty Skarbu Państwa wynoszą prawie 4 mln złotych. Zatrzymani usłyszeli zarzuty udziału w zorganizowanej grupie przestępczej i popełnienia licznych przestępstw karnoskarbowych.
• 8.03.2017 r., Katowice
4 osoby wyłudzające VAT przez fikcyjny obrót różnymi towarami zatrzymali policjanci katowickiego CBŚP. Straty Skarbu Państwa sięgają prawie 4,5 mln złotych. Zatrzymani usłyszeli zarzuty udziału w zorganizowanej grupie przestępczej, oszustw podatkowych i prania pieniędzy. Grozi im do 8 lat pozbawienia wolności.
ES.