W sprawę zaangażowano rzecznik praw obywatelskich. Na ręce p.o. komendanta głównego Policji mł. insp. Andrzeja Szymczyka wpłynęło pismo podpisane przez zastępcę RPO Krzysztofa Olkowicza.

RPO DO KGP

(...) W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich prowadzone było postępowanie wyjaśniające w sprawie dyskryminacji ze względu na płeć funkcjonariuszek (...). Na wniosek jednej z funkcjonariuszek w jednostce prowadzone było również postępowanie antydyskryminacyjne. Po zapoznaniu się z dokumentacją sprawy pragnę przedstawić Panu Komendantowi swoje wątpliwości de lege lata w odniesieniu do wyników przeprowadzonego postępowania.

Jak wynika ze sprawozdania w wydziale (...) od kilu lat istnieje praktyka żądania przez przełożonych dostarczania zaświadczeń lekarskich o karmieniu piersią, przy czym jedno zaświadczenie było składane razem z raportem informującym o zamiarze korzystania z przerw na karmienie dziecka piersią, kolejne zaś w okresach późniejszych. Ponadto ustalenia komisji potwierdzają żądanie od kobiet karmiących piersią comiesięcznych zaświadczeń lekarskich, bez obiektywnej przyczyny. Należy także wskazać, że w innych wydziałach tej jednostki honorowane były oświadczenia funkcjonariuszek o karmieniu piersią.   

Zgodnie z art. 187 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 roku, poz. 1502 ze zm.) pracownica (na podstawie art. 79 ust. 1 ustawy o Policji także funkcjonariuszka Policji – przyp. red) karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie. Jak wynika z opinii Państwowej Inspekcji Pracy, przerwy na karmienie udzielane są na wniosek pracownicy na podstawie jej oświadczenia, że karmi dziecko piersią. Przepisy prawa pracy nie uzależniają uprawnienia do przerwy od wieku dziecka. Nie istnieją też szczególne wymagania co do tego, jak pracownica ma udowodnić fakt karmienia dziecka. Kodeks pracy nie wymaga przedłożenia pracodawcy stosownego zaświadczenia lekarskiego (jak ma to miejsce w przypadku pracownic w ciąży – art. 185 k.p.). Wystarczające powinno być samo oświadczenie pracownicy. W piśmiennictwie istnieje pogląd1, zgodnie z którym pracodawca, który ma wątpliwości co do tego, czy pracownica faktycznie karmi dziecko pokarmem własnym, może zażądać przedstawienia stosownego zaświadczenia lekarskiego.

Powyższe prowadzi do wniosku, że regułą powinno być oświadczenie funkcjonariuszki karmiącej piersią, zgłoszone przełożonemu stosownym raportem. Podobnie zaprzestanie udzielania przerwy w służbie powinno następować po stosownym oświadczeniu zainteresowanej. Uprawnieniu policjantki karmiącej piersią odpowiada obowiązek udzielania przerw przez przełożonego właściwego w sprawach osobowych. Jak wskazano powyżej, w literaturze dopuszcza się możliwość weryfikacji oświadczenia woli funkcjonariuszki. W mojej ocenie kontrola taka powinna następować a casu ad casum w okolicznościach wywołujących u przełożonego wątpliwości co do faktu karmienia piersią przez podwładną. Innymi słowy nieuprawnione jest żądanie zaświadczenia lekarskiego o karmieniu piersią przy raporcie informującym o zamiarze skorzystania z przerw na karmienie. Podobnie za sprzeczną z obowiązującymi przepisami prawa należy uznać konieczność comiesięcznego przedstawiania takich zaświadczeń.

W świetle powyższego na podstawie art. 12 pkt 2 i art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 2014 r., poz. 1648) zwracam się do Pana Komendanta z uprzejmą prośbą o spowodowanie zbadania oraz odniesienie się do przedstawionego problemu.

Jednocześnie w razie podzielenia wątpliwości rzecznika, uprzejmie proszę o przekazanie niniejszego stanowiska do podległych jednostek Policji, w celu uniknięcia podobnych nieporozumień w przyszłości.

/.../

Pismo zastępcy RPO trafiło do pełnomocnika komendanta głównego Policji ds. ochrony praw człowieka mł. insp. Krzysztofa Łaszkiewicza, który przesłał je do jednostek Policji, podzielając stanowisko w nim zawarte. Jednocześnie poinformował, że zwrócił się z prośbą do kierowników wszystkich jednostek Policji o przedstawienie informacji o praktykach przyjętych w poszczególnych garnizonach.

PEŁNOMOCNIK KGP DO JEDNOSTEK POLICJI

Uprzejmie Państwa informuję, że w następstwie listu skierowanego przez Zastępcę Rzecznika Praw Obywatelskich do Komendanta Głównego Policji, w którym uznano, że nieuprawnione jest żądanie zaświadczenia lekarskiego o karmieniu piersią przy raporcie informującym o zamiarze skorzystania z przerw na karmienie, a także konieczność comiesięcznego przedstawiania takich zaświadczeń, Pełnomocnik KGP poddał sytuację analizie, prowadząc korespondencję z jednostkami Policji oraz Gabinetem KGP.

Z otrzymanych informacji wynika, że jedynie w jednostkowych przypadkach zdarzały się praktyki żądania zaświadczeń lekarskich – dołączanych do raportu, oraz comiesięcznego wymagania zaświadczeń lekarskich od policjantek karmiących piersią. W wielu przypadkach policjantki z własnej woli dostarczały tego rodzaju zaświadczenie, co nie powinno być kwestionowane jako wyraz nieobowiązkowego wyrażenia takiej woli.

Przepis nie wymaga szczególnej procedury wykazania przez policjantkę karmienia dziecka piersią. Wystarczające w tym względzie jest oświadczenie w formie raportu o fakcie karmienia piersią. Jeżeli mimo złożonego oświadczenia strona służbowa poweźmie wątpliwości co do faktu karmienia przez policjantkę dziecka piersią, może zażądać potwierdzenia tego faktu zaświadczeniem lekarskim. Zgodnie przyjmuje się w doktrynie prawa, że zaświadczenie to nie musi spełniać jakichś szczególnych warunków formalnych ani być wystawione przez uprawnionego do wydawania tego typu zaświadczeń lekarza. Wystarczające jest więc zaświadczenie na przykład wydane przez lekarza sprawującego stałą opiekę nad kobietą bądź jakiegokolwiek innego lekarza. Wystarczające jest, aby w zaświadczeniu lekarz stwierdził, że kobieta karmi dziecko piersią. Nie trzeba więc wykazywać, że karmienie dziecka piersią jest z jakichś względów uzasadnione bądź niezbędne. Przesłankami, w których strona służbowa może powziąć wątpliwości, czy policjantka faktycznie nadal karmi dziecko piersią i czy z tego tytułu może domagać się uprawnienia do przerw na karmienie, mogą być na przykład: wiek dziecka, naoczne stwierdzenie przebywania policjantki w miejscach niewskazujących na realizację prawa do karmienia piersią, zweryfikowane relacje świadków kwestionujących zgodne z prawem wykorzystywanie czasu do przerwy itp.

Zalecenia w celu ujednolicenia przyjętych praktyk i realizacji zasady równego traktowania:

1. Przyjmować od policjantek z prawem do przerwy na karmienie piersią informację w formie zwięzłego pisemnego oświadczenia/informacji wyrażonej w formie raportu, bez żądania zaświadczenia lekarskiego.

2. W przypadku złożenia przez policjantkę zaświadczenia lekarskiego z własnej woli, włączyć je do pozostałej dokumentacji.

3. Za przesłankę pozwalającą na żądanie przedłożenia zaświadczenia lekarskiego uznać ukończenie przez dziecko 12 miesięcy życia oraz powzięcie zweryfikowanych informacji o wykorzystywaniu prawa do przerwy w służbie w innych celach niż przewiduje to prawo.

4. Zaleceniami objąć personel cywilny.

5. Zalecenia rozpowszechnić wśród podległej kadry kierowniczej i wykonawczej.

oprac. BG

1 S. Kryczka Analiza Statystyczna. Pracownicze uprawnienia rodzicielskie „Służba pracownicza” 2013 nr 9 s. 12–18