Mając na uwadze zachowanie jak najwyższego standardu pracy policjantów, dyrektor Biura Służby Kryminalnej zwrócił się do komendantów wojewódzkich Policji i jednostek równorzędnych z prośbą o zwrócenie szczególnej uwagi na utrwalanie materiału dowodowego zgodnie z art. 147 k.p.k. Chodzi zarówno o podstawy prawne, jak i zasady technicznego utrwalania przebiegu czynności w ramach prowadzonych przez Policję postępowań przygotowawczych.
Artykuł 147 k.p.k. jest podstawą procesową utrwalania przebiegu czynności procesowych za pomocą urządzeń audiowizualnych. Utrwalenie audiowizualne czynności procesowych, z wyjątkami wskazanymi w art. 147 § 3 k.p.k., ma charakter fakultatywny i zależy od uznania organu procesowego przeprowadzającego daną czynność.
Jednakże, na co zwraca uwagę BSK, wartość zapisu audio lub audiowizualnego wyjaśnień oskarżonego (zeznań świadka) polega na tym, że w tej formie zapisu utrwalane są własne sformułowania i wypowiedzi oskarżonego (świadka), niewystylizowane przez inną osobę (protokołującą). Pozwala to na gruntowniejszą ocenę spontaniczności składanych wyjaśnień lub zeznań.
Zastosowanie zapisu pełnego, tj. zarówno dźwięku, jak i obrazu, powinno być stosowane w sprawach, w których zasadne jest uzyskanie możliwie pełnego „obrazu” przebiegu czynności – zarówno wypowiedzi, jak i reakcji niewerbalnych (np. gestów, wyrazu twarzy) uczestniczących w niej osób. W szczególności zatem powinno być stosowane w praktyce policyjnej w sprawach skomplikowanych, o dużym ciężarze gatunkowym, podczas czynności procesowych, w trakcie których złożone wyjaśnienia lub zeznania będą kluczowe dla zebranego materiału dowodowego.
BSK zwraca również uwagę, że utrwalenie może dotyczyć każdej czynności protokołowanej, a zatem każdej czynności, z której przebiegu ustawa wymaga (art. 143 § 1 k.p.k.) lub dopuszcza (art. 143 § 2 k.p.k.) sporządzenie protokołu. Tym samym biuro podkreśla konieczność stosowania technicznego utrwalania przebiegu wszystkich poszczególnych form czynności procesowych wskazanych w art. 143 § 1 pkt 1–9 k.p.k., a szczególnie czynności niepowtarzalnych, np. oględzin, okazania, eksperymentu procesowego.
Zgodnie z art. 147 § 1 k.p.k. o rejestracji czynności procesowej należy zawsze uprzedzić osoby w niej uczestniczące. Decyzja organu procesowego o utrwaleniu tej czynności nie jest uzależniona od zgody osoby, z którą czynność jest wykonywana. Jednakże obowiązkowe jest poinformowanie uczestników o samym fakcie rejestracji jej przebiegu. Biuro wskazuje, że zapis przebiegu czynności za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk jest pomocniczą formą utrwalenia przebiegu czynności procesowej i nie zwalnia z obowiązku sporządzenia protokołu. Zgodnie z art. 147 § 3 k.p.k. można w takich przypadkach, sporządzając protokół, ograniczyć się do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących w niej udział.
Należy pamiętać, że utrwalanie czynności procesowych w oparciu o art. 147 k.p.k. powinno odbywać się z zachowaniem wymogów określonych w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 14 września 2012 r. w sprawie rodzaju urządzeń i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku do celów procesowych oraz sposobu przechowywania, odtwarzania i kopiowania zapisów.
BSK/KK