O najważniejszych policyjnych postulatach zmian w prawie mówi zastępca dyrektora Biura Prewencji i Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji mł. insp. Leszek Jankowski.

• Podwyższenie górnej granicy grzywien nakładanych w drodze mandatu karnego

– To chyba jeden z najstarszych postulatów. Obecna maksymalna wysokość grzywny została ustalona prawie 20 lat temu. Od tamtej pory średnia płaca wzrosła ponad 5-krotnie, co najlepiej obrazuje, jak bardzo zatraciła się represyjna rola mandatu. Konieczność podniesienia wysokości grzywny potwierdzają też doświadczenia innych państw, gdzie obok nieuchronności kary to właśnie jej wysokość powstrzymuje kierowców od łamania prawa. W niektórych krajach mandat w wysokości kilku tysięcy euro nie jest niczym nadzwyczajnym. Oczywiście kwestią do dyskusji jest, jaki powinien być nowy pułap grzywny. My takiej kwoty nie proponujemy, podkreślamy tylko, że powinna zapewniać realizację represyjnej i odstraszającej funkcji kary. Nowelizacja przepisów została przygotowana w KGP w 2012 r. i uzyskała akceptację Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Ponieważ podniesienie górnego pułapu mandatów wymaga nowelizacji kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia uznano, że sprawa pozostaje w kompetencji Ministra Sprawiedliwości. Tam, we wrześniu 2013 r. nasz projekt uzyskał wstępną akceptację i miał trafić do komisji kodyfikacyjnej. Niestety tak się nie stało. Do tej pory Ministerstwo Sprawiedliwości nie wystąpiło ze stosowną inicjatywą legislacyjną.

• Wydłużenie  okresu, w jakim dopuszczalne jest nałożenie mandatu karnego w razie schwytania sprawcy wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem

– W tej chwili, w przypadku schwytania sprawcy wykroczenia na gorącym uczynku, na ukaranie sprawcy mandatem mamy 14 dni. To okres, w którym możemy przeprowadzać np. czynności wyjaśniające. Zdarza się jednak, że z różnych przyczyn od nas niezależnych przeprowadzenie tych czynności w tym czasie jest niemożliwe. Jeśli tak się stanie, przepisy nakazują przekazanie sprawy do sądu. Angażujemy więc sąd w sprawie, która mogłaby być zakończona w trybie mandatowym, a nie może z przyczyn np. czysto proceduralnych. Chcemy, aby w sprawach o wykroczenia kwalifikujące się, z racji znamion i okoliczności czynu, na zakończenie grzywną nakładaną w drodze mandatu karnego, termin ten wynosił 30 dni. Usprawni to pracę Policji i odciąży sądy.

• Wprowadzenie możliwości zastosowania postępowania mandatowego na podstawie nagrania dokonanego urządzeniem nagrywającym (niebędącym w wyposażeniu organu kontroli ruchu) przez uczestnika ruchu lub inną osobę

– Coraz częściej do Policji trafiają nagrane przez obywateli filmy dokumentujące wykroczenia drogowe. W takim przypadku, nawet jeśli sytuacja jest jednoznaczna, a wezwany przez nas kierowca przyznaje się do popełnienia wykroczenia, zgodnie z art. 97 par. 1 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia nie możemy ukarać go mandatem, tylko musimy skierować sprawę do sądu. To powoduje, że trafia tam coraz więcej spraw jednoznacznych lub o niewielkiej społecznej szkodliwości, co niepotrzebnie przedłuża postępowanie i generuje dodatkowe koszty. Chcemy uprościć przepisy tak, aby w przypadkach jednoznacznych, kiedy nie ma wątpliwości co do okoliczności wykroczenia, a sprawca przyznaje się do jego popełnienia, mieć możliwość zakończenia sprawy nałożeniem mandatu karnego.

• Umożliwienie uiszczania grzywien nałożonych w drodze mandatu karnego w formie bezgotówkowej, przy użyciu karty płatniczej

– Zabiegamy o to od dawna. Takie rozwiązania funkcjonują za granicą, także w Polsce, bo terminali używają funkcjonariusze Inspekcji Transportu Drogowego. Jesteśmy przekonani, że część kierowców regulowałaby mandat natychmiast, co z kolei przełożyłoby się na odciążenie urzędów skarbowych ściągających niezapłacone mandaty. Takie rozwiązanie znacznie uprościłoby też procedurę w przypadku obcokrajowców.

• Umożliwienie orzeczenia kary aresztu do 14 dni za wykroczenie z art. 86 par. 1 k.w. (spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym w wyniku niezachowania należytej ostrożności)

– To nowy pomysł. Chcemy zaostrzenia sankcji za ten czyn, ponieważ obowiązujące przepisy przewidują jedynie karę grzywny oraz możliwość orzeczenia środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów. Naszym zdaniem te kary nie zawsze są adekwatne do stopnia społecznej szkodliwości czynu. Szczególnie, że w niektórych przypadkach wykroczenie zostaje popełnione nie dlatego, że kierowcy zabrakło koncentracji, ale dlatego, że kierowca z pełną świadomością i lekceważeniem naruszał zasady bezpieczeństwa. Jeśli spojrzymy na czyny opisane w kodeksie wykroczeń, za które dziś ustawodawca przewiduje karę aresztu i to w wymiarze 30 dni, to okaże się, że w niektórych przypadkach ich społeczna szkodliwość czynu ma się nijak do zagrożenia stwarzanego przez kierowców mylących ulicę z torem wyścigowym. Uważamy, że w skrajnych przypadkach za stwarzanie realnego i bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia innych uczestników ruchu drogowego, kierując sprawę do sądu, powinniśmy mieć możliwość wnioskowania o wymierzenie kary aresztu. Jestem przekonany, że czas spędzony w celi niejednego skłoni do przemyśleń i skutecznie wyleczy go z lekceważenia przepisów ruchu drogowego.

• Wprowadzenie odpowiedzialności za wykraczanie przeciwko przepisom ustawy o kierujących pojazdami oraz przepisów wykonawczych wydanych na jej podstawie (art. 97 k.w.)

– Art. 97 k.w. jest przepisem blankietowym, określającym sankcję za naruszenie przepisów ustawy Prawo o ruchu drogowym, do których nie odwołano się bezpośrednio w rozdziale XI  kodeksu „Wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji”. Do tego artykułu chcemy dopisać ustawę o kierujących pojazdami, do której przeniesiono część zapisów z ustawy Prawo o ruchu drogowym. Jeśli art. 97 k.w. nie zostanie zmieniony do chwili, kiedy nowe zapisy z ustawy o kierujących pojazdami wejdą w życie, a stanie się to w 2016 r., nie będziemy mieli podstawy do ukarania za wykroczenia, które znalazły się w tej ustawie.

• Uchylenie przepisu w zakresie, w jakim ogranicza możliwość sumowania punktów do 10

– Ustawa o kierujących pojazdami od 4 stycznia 2016 r. wprowadza nowe zasady funkcjonowania systemu punktowego. Nasze zastrzeżenia budzi rozwiązanie, zgodnie z którym kierowca, bez względu na to, ile naruszył przepisów jednym czynem, będzie mógł otrzymać maksymalnie 10 punktów. Obecnie punkty przyznawane są odpowiednio do naruszonych przepisów, co często kończy się przekroczeniem limitu i zatrzymaniem prawa jazdy. Nasza wieloletnia praktyka pokazuje, że w odczuciu kierowców jest to jedno z najbardziej dyscyplinujących narzędzi, jakim dysponujemy. Pozbycie się go sprawi, że „rajdy”, w trakcie których popełnianych jest kilka wykroczeń, pozostaną praktycznie bezkarne, bo dopiero trzeci spowoduje przekroczenie 24 punktów i skierowanie na kurs reedukacyjny.

• Umożliwienie ewidencjonowania wykroczeń, w przypadku których wobec ich sprawców poprzestano na zastosowaniu środka oddziaływania wychowawczego, np. pouczenia (art. 41 k.w.)

– W sytuacji, w której okoliczności popełnionego wykroczenia drogowego uzasadniają poprzestanie przez policjanta na pouczeniu, nie ma on możliwości odnotowania tego w ewidencji wykroczeń. Tym samym nie ma też możliwości sprawdzenia, czy zatrzymany kierowca nie był już wcześniej pouczany, co by oznaczało, że ta forma oddziaływania jest wobec niego nieskuteczna i należy ukarać go np. mandatem. Ewidencjonowanie takich wykroczeń z jednej strony pozwoli wyłapać tych, którzy lekceważą pouczenia, z drugiej zaś w stosunku do tych, którzy faktycznie popełnili wykroczenie pierwszy raz, zastosować adekwatny środek wychowawczy.

• Wprowadzenie zakazu kierowania pojazdem w sposób zagrażający bezpieczeństwu lub porządkowi ruchu drogowego, w szczególności przez jazdę w stałym uślizgu kół, czy też na kole (kołach) jednej osi pojazdu

– To rozwiązanie ma umożliwić policjantom jednoznaczne kwalifikowanie i karanie niebezpiecznych zachowań polegających np. na jeździe motocyklem na jednym kole. Obecnie takie zachowania nigdzie wprost nie są spenalizowane, a sięganie po artykuł 86 par. 1 k.w. (stwarzanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym) bywa trudne interpretacyjnie, a czasami w ogóle niemożliwe. Badanie i udowadnianie za każdym razem, czy zagrożenie powstało i czy kierowca zachował należytą ostrożność w przypadkach, kiedy mamy do czynienia z zachowaniami ewidentnie niebezpiecznymi, naszym zdaniem jest niecelowe. Chcemy, żeby tego typu zachowania były jednoznacznie kwalifikowane jako zagrażające bezpieczeństwu lub porządkowi w ruchu drogowym i penalizowane w odrębnym ustępie art. 45 Prawa o ruchu drogowym. 

• Upoważnienie funkcjonariuszy Straży Granicznej oraz funkcjonariuszy Służby Celnej do zatrzymywania w określonych przypadkach prawa jazdy, dowodu rejestracyjnego oraz karty kierowcy

– Kuriozalna jest sytuacja, w której funkcjonariusze Straży Granicznej oraz funkcjonariusze organów celnych mają prawo przeprowadzić kontrolę drogową, ale nie mają prawa zatrzymać np. prawa jazdy. W sytuacji, gdy stwierdzą taką konieczność, muszą wzywać albo policjantów, albo inspektorów ITD, często odrywając ich od obowiązków. W garnizonach przygranicznych to poważny problem. Chcemy tak uporządkować przepisy, żeby w jedną, z reguły prostą interwencję, nie musiały być zaangażowane dwie służby.

• Nadanie Policji uprawnień do przetwarzania danych o pojazdach i kierujących rażąco naruszających przepisy ruchu drogowego

– Chcemy, by w Krajowym Systemie Informacyjnym Policji, na wzór ewidencji kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego została utworzona centralna baza danych zawierająca wszelkie informacje, pozyskiwane także z monitoringu czy internetu, o niezidentyfikowanych pojazdach i ich charakterystycznych cechach zewnętrznych (barwa, szczególna kolorystyka lakieru, wzory na lakierze, emblematy), a także o ich kierujących, np: cechy ubioru motocyklistów w powiązaniu z danymi osobowymi kierowcy. Oczywiście chodzi o tych kierowców, którzy nagminnie stwarzają rażące zagrożenie na drogach. Nie wchodząc w szczegóły, taka baza użytkowana przez niedawno powstałe w garnizonach zespoły do zwalczania agresywnych zachowań na drogach pozwoli skuteczniej zwalczać „wariactwo” drogowe.

wysłuchał KLAUDIUSZ KRYCZKA
zdj. Paweł Ostaszewski