Art. 50 ustawy o broni i amunicji (Dz.U. nr 53, poz. 549 z późń. zm.), zwanej dalej Ustawą, typizuje przestępstwo porzucenia broni palnej lub amunicji, która pozostaje w dyspozycji osoby uprawnionej. Przedmiotem ochrony tego przepisu jest niedostępność do broni i amunicji przez osoby do tego nieupoważnione.

Strona przedmiotowa komentowanego występku będzie polegała na porzuceniu broni lub amunicji. Nie ma tutaj znaczenia fakt, czy została porzucona tylko broń, amunicja, czy jednocześnie broń i amunicja. Samo określenie „porzuca” należy utożsamiać z pozostawieniem czegoś, rozstaniem się z czymś, oddaleniem się od czegoś bez możliwości kontroli i dysponowania. Jest to przestępstwo indywidualne, gdyż podmiotem przestępstwa może być tylko dysponent broni palnej lub amunicji. Jest to także przestępstwo materialne, które można popełnić przez działanie, w obu postaciach umyślności1.

BROŃ PALNA

O ile do tej pory przedstawione informacje nie budzą wątpliwości i pozostają niezmienne od wielu lat, to należy zaznaczyć, że nowelizacja Ustawy z 5 stycznia 2011 r. (Dz.U. nr 38, poz. 195) wprowadziła nową definicję broni. Art. 7 wskazuje, że bronią palną jest każda przenośna broń lufowa, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania jednego lub większej liczby pocisków lub substancji w wyniku działania materiału miotającego. Odniesienie się do nowej definicji jest potrzebne, ponieważ jest to zagadnienie nowe i nie znalazło jeszcze odzwierciedlenia w całościowym komentarzu do Ustawy i może w pewnych sytuacjach interwencyjnych stanowić problem. Dla przykładu, do czasu wejścia w życie znowelizowanego przepisu posiadanie istotnej części broni, jaką była m.in. lufa, było zabronione. Rodzi się zatem pytanie: w jaki sposób powinien dzisiaj postąpić policjant, który np. w trakcie kontroli osobistej lub przeszukania ujawnił lufę? Niestety, odpowiedz na to pytanie nie jest ani prosta, ani też jednoznaczna.

Przyczyną tego stanu jest znowelizowany przepis regulujący pojęcie broni palnej i zapisy pokrewne. Obecnie broń palna to taka, która m.in. jest przenośną bronią lufową. O ile pierwszy z wymienionych przymiotów może nie mieć wielkiego znaczenia praktycznego (pozostawia bowiem poza zakresem definicji broń o charakterze nieprzenośnym, na przykład różnego rodzaju działa, które z uwagi na swoje właściwości konstrukcyjne trudno uznać za przenośne), o tyle istnieje broń przenośna, która nie jest bronią lufową. Dotyczy to chociażby różnego rodzaju granatników przeciwpancernych, wśród których można znaleźć takie (np. RPG‑7), w których pocisk nie jest wystrzeliwany z lufy2. W innym ujęciu tego zagadnienia warto odnieść się do art. 5 ust. 2 Ustawy, gdzie wymienione zostały istotne części broni palnej, którymi są: szkielet broni, baskila3, lufa z komorą nabojową, zamek, komora zamkowa oraz bęben nabojowy. Zatem, odpowiadając na zadane wcześniej pytanie, należy jednoznacznie wskazać, że posiadanie samej lufy (bez komory nabojowej) broni palnej nie może być uznane za równoznaczne z posiadaniem broni palnej. Na ogół we współczesnej broni palnej komora nabojowa stanowi integralną część lufy. Lufa bez komory może jednak występować, na przykład w rewolwerach, w których miejsce komory nabojowej zastępuje bęben nabojowy. A zatem posiadanie lufy od rewolweru (większości rodzajów) nie będzie stanowiło przestępstwa posiadania broni palnej, mimo że art. 5 ust. 1 Ustawy mówi o tym, że gotowe lub obrobione części broni lub amunicji uważa się za broń lub amunicję.

Jeszcze większego znaczenia opisana sytuacja nabiera na gruncie prawa karnego. Należy bowiem pamiętać, że broń palna występuje w wielu przepisach kodeksu karnego, w których należy do znamion określających czynność sprawczą, jak na przykład w art. 148 par. 2 pkt 4, art. 159 czy art. 280 par. 2 k.k. Specyficzne znaczenie mają również przepisy art. 263 k.k., dotyczące zakazu wyrabiania lub przerabiania broni palnej, jej posiadania bez wymaganego zezwolenia. Ponieważ prawo karne nie zawiera osobnej definicji broni palnej, w orzecznictwie przyjmuje się, że pojęcie to musi być obecnie określone zgodnie z przepisami omawianej Ustawy4.

BROŃ GAZOWA

Wyjaśnienia wymaga także kwestia pojęcie broni gazowej oraz amunicji. Zagadnienie pierwsze omówione zostanie na podstawie osądzonej sprawy Tadeusza J., który, posługując się niebezpiecznym przedmiotem w postaci ręcznego miotacza chemicznego środka obezwładniającego w obudowie pistoletu określanego pistoletem gazowym, dokonał rozboju na osobach Marcina C. i Adama P. w ten sposób, że, grożąc pokrzywdzonym trzymanym w ręku pistoletem gazowym, zażądał od nich wydania 2 sztuk papierosów, a po ich otrzymaniu oddalił się, przy czym działał na szkodę ww. pokrzywdzonych, wyrządzając im szkodę w wysokości 60 groszy. Sąd I instancji skazał Tadeusza J. za opisane przestępstwo (skodyfikowane w art. 280 par. 2 k.k.) na karę 3 lat i 1 miesiąca pozbawienia wolności. Na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę sąd apelacyjny5 nie podzielił poglądu sądu I instancji, że ręczny miotacz chemicznego środka obezwładniającego w obudowie pistoletu (atrapa pistoletu), którym posługiwał się w czasie zajścia oskarżony – jest niebezpiecznym przedmiotem w rozumieniu art. 280 par. 2 k.k. Ze względu na swoją konstrukcję i przeznaczenie nie ma on bowiem takich właściwości przedmiotowych, jak broń palna lub nóż. Cech niebezpieczności nie posiadała też zawarta w pojemniku substancja w postaci gazu pieprzowego. Zwyczajne użycie takiego miotacza gazu nie zagraża bezpośrednio życiu człowieka6. Dodać wypada, że ww. ręcznym miotaczem gazu oskarżony wprawdzie posługiwał się, ale nie użył go, tzn. nie nacisnął na język spustowy. Z uzasadnienia wyroku sądu apelacyjnego wynika, że przy podejmowaniu decyzji końcowej nie bez znaczenia było też zwrócenie uwagi na to, że w świetle Ustawy posiadanie ręcznego miotacza gazu obezwładniającego, w przeciwieństwie do broni gazowej, nie wymaga pozwolenia.

Z takiej regulacji wynika, że ustawodawca uznał, że ręczne miotacze gazu nie posiadają przymiotu niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia, co oznacza, że ich posiadanie nie wymaga stosownego pozwolenia. Zważywszy na te przesłanki, sąd apelacyjny dokonał korekty opisu czynu przypisanego oskarżonemu i przyjął, że swoim przestępczym zachowaniem wypełnił on dyspozycję art. 280 par. 1 k.k. (rozbój). Przykład ten został przytoczony celowo, gdyż w polskim orzecznictwie7 kwestia uznania broni gazowej za broń palną, czyli niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie (określenie sprzed nowelizacji), jest kwestią dyskusyjną od pewnego już czasu, a uznawanie jej za niebezpieczny przedmiot w ujęciu chociażby art. 280 par. 2 k.k. wynika z konieczności powoływania się na kształt ustawy o broni i amunicji.

W odniesieniu do broni gazowej warto również zauważyć, że sama Ustawa nie definiuje tego pojęcia. Jedynie w Polskiej Normie z 17 grudnia 1990 r. (nr PN‑90 C‑86100) znajduje się zapis, że jest to urządzenie w formie rewolweru, pistoletu lub w innym kształcie służące do wyrzucania chemicznych środków obezwładniających na odległość za pomocą ładunku miotającego. Dalej stwierdza się, że jest to przedmiot niebezpieczny, stosowany do ręcznego rozprzestrzeniania chemicznych środków obezwładniających za pomocą ładunku miotającego oraz wystrzeliwania z niej nabojów akustycznych i sygnalizacyjnych.

AMUNICJA

Definicja amunicji uległa zmianie też w wyniku nowelizacji z 2011 r. Obecnie zgodnie z art. 4 ust. 3 Ustawy amunicją są naboje przeznaczone do strzelania z broni palnej. Znowelizowane brzmienie tego przepisu oznacza, że jego zakresem objęte zostały wszelkie naboje. Skoro zatem amunicję stanowi każdy nabój przeznaczony do strzelania z broni palnej, decydujące znaczenie przy określeniu legalności lub nielegalności posiadania amunicji będzie więc miało zaliczenie określonej broni do kategorii broni palnej.

Część druga obejmować będzie komentarz przepisów karnych skodyfikowanych w art. 51 Ustawy.

nadkom. dr Arkadiusz Gliszczyński
p.o. kierownika Zakładu Interwencji Policyjnych Szkoły Policji w Słupsku
 

1 Zob. M. Bojarski, W. Radecki, Pozakodeksowe przepisy karne z komentarzem, Warszawa 1992, s. 64.

2 Zob. A. Herzog, Ustawa o broni i amunicji po nowelizacji, w: „Prokuratura i Prawo” 2011, nr 10, s. 66-67.

3 Metalowa część łamanej broni myśliwskiej, umożliwiająca połączenie lufy z osadą, Por. Leksykon broni od A do Z, Warszawa 2006, s. 20.

4 Por. m.in. Postanowienie SN z 22 stycznia 2003 r., sygn I KZP 46/02 „Prokuratura i Prawo” 2003, dodatek „Orzecznictwo”, nr 3, poz. 10, za: A. Herzog, Ustawa..., dz. cyt., s. 68.

5 Por. Wyrok SA w Łodzi z 1 grudnia 2011 r., II Aka 230/11.

6 Por. Wyrok SN z 16 kwietnia 2007 r., III K 217/07; Wyroki SA w Lublinie z 4 kwietnia 2007 r., II AKa 19/02, oraz z 24 stycznia 2002 r., IIAKa 176/01.

7 Zob. m.in. Postanowienie z 4 listopada 2002 r., V KKN 376/01, OSNKW 2003, nr 1–2, poz. 12; Wyrok z 28 marca 2002 r., V KKN 464/00, niepubl., za: A. Herzog, Ustawa..., dz. cyt., s. 67.

UWAGI

Art. 50 ustawy o broni i amunicji – przestępstwo porzucenia broni palnej lub amunicji, która pozostaje w dyspozycji osoby uprawnionej.

Przedmiot ochrony – niedostępność do broni i amunicji dla osób do tego nieupoważnionych.

Strona przedmiotowa – polegała na porzuceniu broni lub amunicji.

Podmiot – indywidualny, dysponent broni palnej lub amunicji.

Strona podmiotowa – przestępstwo, które można popełnić przez działanie, w obu postaciach umyślności.

Określenie „porzuca” – należy utożsamiać z pozostawieniem czegoś, rozstaniem się z czymś, oddaleniem się od czegoś bez możliwości kontroli i dysponowania.

Użyte określenia (wybrane):

Broń palna – każda przenośna broń lufowa, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania jednego lub większej liczby pocisków lub substancji w wyniku działania materiału miotającego.

Istotne części broni palnej – szkielet broni, baskila, lufa z komorą nabojową, zamek, komora zamkowa oraz bęben nabojowy.

UWAGA!

1. Posiadanie lufy bez komory nabojowej nie jest zabronione.

2. Legalne posiadanie broni gazowej możliwe jest na podstawie pozwolenia na broń wydanego przez właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu zainteresowanej osoby lub siedzibę zainteresowanego podmiotu komendanta wojewódzkiego Policji.

3. Ręczny miotacz gazu obezwładniającego nie wymaga pozwolenia na broń.