Prokurator rejonowy zwrócił się do komendanta powiatowego Policji o przesłanie kopii „Niebieskich Kart” dotyczących przemocy w rodzinie sporządzonych przez funkcjonariuszy komendy powiatowej za okres od początku czerwca do połowy września.

ODMOWA PRZEKAZANIA DOKUMENTACJI

Komendant powiatowy Policji w obawie o naruszenie danych osób dotkniętych przemocą w rodzinie i danych osób stosujących przemoc, opierając się na art. 9c ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, poprosił prokuratora o doprecyzowanie zapytania przez określenie, do jakich celów prawnych mają być wykorzystane kopie „Niebieskich Kart”. Jednocześnie zasugerował prokuratorowi, by z zapytaniem o tę dokumentację zwrócił się do przewodniczących zespołów interdyscyplinarnych funkcjonujących w ramach działalności gmin, gdyż, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, to oni są uprawnieni do dysponowania dokumentacją obejmującą przemoc domową.

Prokurator rejonowy po otrzymaniu odpowiedzi ponownie zwrócił się do komendanta powiatowego Policji o przesłanie interesującej go dokumentacji, ograniczając się do uzasadnienia, że „Niebieskie Karty” potrzebne są prokuraturze do realizowania jej ustawowych zadań. Jednak stanowisko komendanta powiatowego Policji pozostało niezmienne.

CZY DECYZJA KOMENDANTA BYŁA ZASADNA?

Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. z 2005 r. nr 180, poz. 1493) została znowelizowana z dniem 1 sierpnia ustawą z 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciw-działaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 nr 125, poz. 842). Zmieniona ustawa zobowiązała wójtów, burmistrzów albo prezydentów do powołania zespołów interdyscyplinarnych (ZI), którymi kierują wybrani spośród członków przewodniczący. Podstawowym zadaniem zespołu jest integrowanie i koordynowanie działań podmiotów wymienionych w art. 9a ust. 3–5 w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Podmiotami tymi są: jednostki organizacyjne pomocy społecznej, gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych, Policja, oświata i ochrona zdrowia, a także kuratorzy sądowi. Oprócz tych instytucji fakultatywnie, także prokuratorzy i przedstawiciele innych podmiotów działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Policja jest więc jednym z pięciu obligatoryjnych podmiotów realizujących ww. zadania. Na mocy ust. 3 art. 9d ustawy przedstawiciele ww. podmiotów rea-lizują procedurę w oparciu o zasadę współpracy, a wszystkie informacje o podejmowanych działaniach przekazują przewodniczącemu ZI. Przewodniczący ZI jest więc zarazem gospodarzem procedury i jednocześnie administratorem gromadzonych informacji. Potwierdza to wydane na podstawie delegacji ustawowej rozporządzenie Rady Ministrów z 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”. Zgodnie z par. 7 rozporządzenia wypełniony przez uprawniony podmiot formularz „Niebieska Karta‑A” przekazywany jest przewodniczącemu ZI, który jako gospodarz podejmuje decyzję o przekazaniu w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa wszystkich dokumentów (w tym sporządzonych przez inne podmioty niż Policja) organom właściwym do prowadzenia postępowania przygotowawczego. Obowiązek ten wynika z treści par. 10 ust. 2 cytowanego rozporządzenia. Nie ma więc podstaw do fragmentarycznego przekazywania dokumentacji odnoszącej się do działań tylko jednego podmiotu, w tym przypadku Policji. Tezę o przekazywaniu całości dokumentacji potwierdzają również rozwiązania przyjęte w Wytycznych Prokuratora Generalnego z dnia 21.12.2011 r. dotyczących zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Zgodnie z pkt 8 wytycznych w przypadku realizacji czynności procesowych, w trakcie których potwierdzony zostanie fakt wszczęcia procedury „Niebieskie Karty”, obowiązkiem prowadzącego jest uzyskanie do akt postępowania przygotowawczego dokumentacji podejmowanych działań, czyli tych, o których mowa w par. 10 rozporządzenia. Oczywiste staje się więc, że uzyskanie dokumentacji powinno odnosić się wyłącznie do konkretnej sprawy, a nie różnych procedur wszczętych w oznaczonym przedziale czasowym.

Do oceny zasadności zajętego przez komendanta powiatowego stanowiska ma również znaczenie zapis zawarty w cytowanych wytycznych, z którego wynika, że zawarte w nich postanowienia są wiążące nie tylko dla prokuratur, ale dla wszystkich organów uprawnionych do prowadzenia postępowań przygotowawczych, w tym także dla Policji.

CZY PROKURATOR MIAŁ PRAWO?

Żądanie przekazania przez Policję wszystkich „Niebieskich Kart” sporządzonych w określonym przedziale czasu przez całą jednostkę, z jakim zwrócił się prokurator, pozostaje więc w sprzeczności z zasadami określonymi w Wytycznych Prokuratora Generalnego. W związku z tym zakres udzielonej odpowiedzi powinien być ograniczony zakresem prowadzonego przez prokuratora postępowania i obejmować dokumentację dotyczącą ściśle określonej procedury „Niebieskie Karty”, ewentualnie kilku procedur, ale dotyczących tej samej rodziny.

Należy też zauważyć, że żądanie prokuratora przesłania całości dokumentacji zgromadzonej przez jednostkę Policji w ramach procedury „NK” w danym przedziale czasowym wkracza w obszar sprawowania nadzoru nad procedurą „Niebieskie Karty”, do którego, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie uprawniony jest wyłącznie wojewoda. Natomiast lakoniczne uzasadnienie żądania, opierające się na stwierdzeniu, że „Niebieskie Karty” potrzebne są prokuraturze do realizowania jej ustawowych zadań, nie daje możliwości oceny istnienia zasadności ich przekazania. Wobec tego nie ma podstaw prawnych do udostępnienia tej dokumentacji.

Ponadto udzielenie dokumentacji w żądanym zakresie mogłoby wiązać się z przekazaniem informacji i danych, co do których członkowie zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych mają prawny obowiązek zachowania poufności, co ma swoje źródło w treści art. 9c ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

ROLA PROKURATURY

Czy rola prokuratury w procesie przeciwdziałania przemocy w rodzinie ograniczona jest wyłącznie prowadzonym postępowaniem przygotowawczym? Odpowiedź na to pytanie zawarta jest w art. 9a ust. 5 ustawy, który daje prokuraturze uprawnienie do włączenia się w lokalny system przeciwdziałania przemocy w rodzinie przez skierowanie swoich przedstawicieli do pracy w zespołach interdyscyplinarnych. A więc w ramach prac zespołu prokuratura może uczestniczyć między innymi w diagnozowaniu problemu przemocy, podejmowaniu działań mających na celu przeciwdziałanie temu zjawisku, czy też inicjowaniu działań w stosunku do osób stosujących przemoc. Co więcej, prokurator generalny w pkt 24 swoich wytycznych z 21 grudnia 2011 r. zobowiązał kierowników jednostek organizacyjnych prokuratury do nawiązania współpracy między innymi z organami administracji samorządowej, w celu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Dodać należy, że mimo użycia przez prokuratora generalnego terminologii „wytyczne”, wskazującej, że są to wskazówki do działania, zawarte w nich zasady postępowania jednostek prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie mają de facto postać poleceń.

Podsumowując rolę prokuratury w procesie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. należy stwierdzić, że znacznie wykracza ona poza zakres prowadzonych lub nadzorowanych czynności procesowych, lecz nie uprawnia do analizowania informacji zawartych w dowolnie wybranej dokumentacji procedury „Niebieskie Karty”. 

mł. insp. TOMASZ JĘDRZEJCZYK
naczelnik Wydziału Prewencji w KWP w Łodzi