Takie prawo obowiązuje od 18 kwietnia br., kiedy opublikowane zostało rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie procedury postępowania przy wykonywaniu czynności odebrania dziecka z rodziny w razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie (Dz.U. nr 81, poz. 448 z 18 kwietnia 2011 r.). Delegacja do wydania rozporządzenia zawarta została w ustawie z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. nr 180, poz. 1493, z 2009 r. nr 206, poz. 1589 oraz z 2010 r. nr 28, poz. 146 i nr 125, poz. 842), tej samej, która po znowelizowaniu w czerwcu 2010 r. rozszerzyła krąg osób podejmujących decyzję o odebraniu dziecka w związku z przemocą w rodzinie także o policjanta.
Uczestniczenie funkcjonariusza przy wykonywaniu przez pracownika socjalnego czynności odebrania dziecka musi być poprzedzone wnioskiem pracownika socjalnego do właściwego miejscowo organu Policji. Wniosek taki może być złożony w dowolnej formie. Uproszczony sposób wezwania Policji podyktowany może być okolicznościami, w których pracownik socjalny odbiera dziecko z rodziny, w przypadkach bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia dziecka, w związku z przemocą w rodzinie. Sama procedura odebrania może zostać wszczęta w ściśle określonej sytuacji. Par. 1 rozporządzenia określa ją jako bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie. Jeśli do takiej sytuacji dojdzie, pracownik socjalny występuje do właściwego miejscowo organu Policji o udział funkcjonariusza w czynnościach odebrania dziecka.
PRZED ODEBRANIEM DZIECKA
Jeśli wniosek został złożony, par. 3 rozporządzenia określa obowiązki policjanta przed przystąpieniem do wykonywania czynności. Są to:
– sprawdzenie legitymacji pracownika socjalnego,
– ustalenie tożsamości odbieranego dziecka, rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych, a w razie potrzeby – lekarza lub ratownika medycznego, lub pielęgniarki i innych uczestników postępowania, obecnych w miejscu wykonywania czynności,
– zapoznanie się ze wszystkimi informacjami dotyczącymi dziecka, będącymi w posiadaniu pracownika socjalnego.
Niezwykle ważny jest punkt ostatni. Wiedza na temat okoliczności, które mogą mieć wpływ na przebieg czynności, pozwoli właściwie się do nich przygotować. To zaś pozwoli uniknąć sytuacji, których przebieg wymknie się spod kontroli.
W TRAKCIE ODEBRANIA DZIECKA
W par. 4 określone zostały obowiązki policjanta od momentu, w którym czynności odebrania dziecka zostały rozpoczęte. I tak policjant ma obowiązek:
– zapewnić bezpieczeństwo osobiste dziecku, pracownikowi socjalnemu i innym uczestnikom postępowania,
– w razie potrzeby udzielić pierwszej pomocy i wezwać pogotowie ratunkowe.
Rozporządzenie, precyzując zapis ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (art. 12a ust. 3), który nakłada na policjanta obowiązek współuczestniczenia z pracownikiem socjalnym, lekarzem lub ratownikiem medycznym w podjęciu decyzji o odebraniu dziecka, nakazuje mu ocenić na podstawie informacji i okoliczności faktycznych zastanych na miejscu stopień zagrożenia życia lub zdrowia dziecka i przedstawić pracownikowi socjalnemu swoje stanowisko co do zasadności jego odebrania.
Ostatnim obowiązkiem policjanta w tej fazie czynności jest wręczenie rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym dziecka pisemnego pouczenia o prawie złożenia do właściwego miejscowo sądu opiekuńczego zażalenia na odebranie dziecka. Policjanci nie robią tego, jeśli rodziców pouczył pracownik socjalny.
PO ODEBRANIU DZIECKA
Jeśli dziecko zostało odebrane, funkcjonariusz na wniosek pracownika socjalnego udziela mu niezbędnej pomocy przy umieszczeniu go u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo wychowawczej. Pomoc, o której mowa, będzie polegała w pierwszej kolejności na:
– ustaleniu tożsamości osoby najbliższej, uprawnionego członka rodziny zastępczej lub uprawnionego pracownika placówki opiekuńczo wychowawczej, w której umieszczone zostanie dziecko,
– zapewnieniu bezpieczeństwa osobistego dziecku, pracownikowi socjalnemu i innym uczestnikom postępowania.
Po zakończeniu czynności policjant sporządza z przeprowadzonych czynności notatkę urzędową zawierającą w szczególności:
– jego imię i nazwisko oraz stopień służbowy,
– określenie daty i miejsca przeprowadzonych czynności;
– informacje o formie i treści wniosków pracownika socjalnego,
– imię i nazwisko pracownika socjalnego oraz adres jednostki organizacyjnej pomocy społecznej,
– imię i nazwisko lekarza lub ratownika medycznego, lub pielęgniarki, którzy uczestniczyli w podjęciu decyzji o odebraniu dziecka z rodziny,
– imię i nazwisko oraz inne dane niezbędne do ustalenia tożsamości odbieranego dziecka, rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych oraz innych uczestników postępowania obecnych w miejscu wykonywania czynności;
– opis wykonanych czynności, w tym informacje o podjętej decyzji, z uwzględnieniem stanowisk poszczególnych uczestników;
– wskazanie osób, którym funkcjonariusz wręczył pisemne pouczenie o prawie do złożenia zażalenia do sądu opiekuńczego na odebranie dziecka;
– informację o wniesieniu za pośrednictwem funkcjonariusza Policji zażalenia do sądu opiekuńczego na odebranie dziecka;
– informację o osobie i miejscu, w którym umieszczono odebrane dziecko, jeśli policjant będzie uczestniczył w tej czynności.
Kopia sporządzonej notatki urzędowej przekazywana jest do sądu opiekuńczego oraz właściwej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.
oprac. Klaudiusz Kryczka