Mniejszość narodowa – w rozumieniu ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym jest to grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki: jest mniej liczebna od pozostałej części ludności RP, w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją; dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji; ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę; jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej 100 lat; utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Na mocy ww. ustawy w Polsce funkcjonuje obecnie dziewięć mniejszości narodowych (niemiecka, białoruska, ukraińska, rosyjska, litewska, słowacka, żydowska, czeska i ormiańska)¹.

Mniejszość etniczna – w rozumieniu ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym jest to grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki: jest mniej liczebna od pozostałej części ludności RP, w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją; dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji; ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę; jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej 100 lat; nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Na mocy ww. ustawy w Polsce funkcjonują obecnie cztery mniejszości etniczne (romska, łemkowska, tatarska i karaimska)².

Profilowanie etniczne (dyskryminujące) – wiąże się z mniej korzystnym traktowaniem osoby, która znajduje się w podobnej sytuacji jak inni (innymi słowy – dyskryminowanie), np. wykonywanie przez Policję uprawnień w zakresie zatrzymania i rewizji lub podjęcie przez Policję decyzji o wykonaniu uprawnień na podstawie jedynie lub głównie rasy, pochodzenia etnicznego lub religii danej osoby³.

Nierówne traktowanie – zachowań: dyskryminacją bezpośrednią, dyskryminacją pośrednią, molestowaniem, molestowaniem seksualnym, a także mniej korzystnym traktowaniem osoby fizycznej wynikającym z odrzucenia molestowania lub molestowania seksualnego albo podporządkowania się molestowaniu lub molestowaniu seksualnemu oraz zachęcanie do takich zachowań i nakazywanie tych zachowań4.

Tożsamość płciowa (ang. gender identity) – odnosi się do wewnętrznego poczucia oraz indywidualnego doświadczenia płci społecznej, które „może lub nie musi odpowiadać płci określonej przy urodzeniu, włączając w to osobiste odczucie własnej cielesności (które może prowadzić do modyfikacji wyglądu zewnętrznego lub biologicznych funkcji metodami medycznymi chirurgicznymi lub innymi) i inne formy wyrażania własnej płciowości przez ubiór, mowę czy sposób zachowania”⁵.

Transpłciowość – termin określający zjawisko niedopasowania płci biologicznej do ekspresji psychicznej bądź płciowej. Najczęściej dotyczy osób transseksualnych lub transwestytycznych. Osoby transseksualne zazwyczaj dążą do korekty płci biologicznej, aby ją dostosować do psychicznego poczucia płci⁶.

Tranzycja (ang. transition – przejście) – nazwa odnosząca się do procesu korekty płci i rozpoczęcia przez osoby transseksualne lub transpłciowe życia w preferowanej płci. W języku polskim słowo tranzycja w kontekście transpłciowości funkcjonuje równolegle z przemianą oraz zmianą⁷.

oprac. pełnomocnicy ds. ochrony praw człowieka

1 Po pierwsze człowiek. Działania antydyskryminacyjne w jednostkach Policji. Praktyczny poradnik, pod red. K. Łaszkiewicza, Warszawa 2013, s. 141.

2 Tamże.

3 Podniesienie skuteczności działań Policji. Rozumienie dyskryminacyjnego profilowania etnicznego i zapobieganie mu, Luksemburg 2010.

4 Ustawa z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. z 2023 r. poz. 970, z późn. zm.).

5 T. Hammarberg, Dokument tematyczny. Tożsamość płciowa a prawa człowieka, TGEU, Malmö 2011, s. 3.

6 M. Makuchowska, Przemoc motywowana homofobią. Raport 2011, s. 12.

7 Tamże.