Etnocentryzm – postawa właściwa członkom jakiejś grupy społecznej, wyrażająca się w skłonności do uważania własnej grupy i jej kultury za lepsze od innej1.
Deontologia – nauka o powinnościach, obowiązkach, to również zespół wskazań i przepisów dotyczących postępowania człowieka w jakiejś dziedzinie, najczęściej zawodowej. To także pogląd przeciwstawny konsekwencjalizmowi – jeśli chce się osiągnąć dobry rezultat, należy do niego dojść dobrą drogą.
Doradztwo etyczne – w Policji jest ukierunkowane na podnoszenie świadomości etycznej policjantów, zgodnie z zarządzeniem nr 805 Komendanta Głównego Policji z 31 grudnia 2003 r. w sprawie „Zasad etyki zawodowej policjanta” (Dz. Urz. KGP z 2004 r. Nr 1, poz. 3), a także podnoszenie świadomości etycznej pracowników, zgodnie z zarządzeniem nr 70 Prezesa Rady Ministrów z 6 października 2011 r. w sprawie wytycznych w zakresie przestrzegania zasad służby cywilnej oraz w sprawie zasad etyki korpusu służby cywilnej (M.P. Nr 93, poz. 953).
Do zadań doradcy do spraw etyki należy w szczególności prowadzenie działań:
• doradczych w sytuacjach wątpliwych etycznie, związanych z wykonywaniem zadań służbowych przez policjantów i pracowników;
• informacyjno-edukacyjnych mających na celu podnoszenie świadomości etycznej oraz promowanie uczciwości wśród policjantów;
• informacyjno-edukacyjnych mających na celu podnoszenie świadomości w zakresie przestrzegania zasad służby cywilnej oraz w sprawie zasad etyki korpusu służby cywilnej.
Dyskryminacja – to każde działanie odmawiające pewnym osobom (lub grupom osób) takiego samego traktowania jak innych z powodu przynależności do określonej grupy społecznej, narodowej, religijnej itp. Oznacza niewłaściwe, wybiórcze, krzywdzące, nieuzasadnione i niesprawiedliwe traktowanie poszczególnych jednostek z powodu ich przynależności grupowej. Z perspektywy psychologicznej może przejawiać się na wiele sposobów, np. w bezpośrednim krzywdzeniu, nieprzychylnym traktowaniu, odmawianiu pomocy, przemocy fizycznej i symbolicznej itp.2
Dyskryminacja pośrednia – rozumie się przez to sytuację, w której dla osoby fizycznej, ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje lub szczególnie niekorzystna sytuacja, chyba że postanowienie, kryterium lub działanie są obiektywnie uzasadnione ze względu na zgodny z prawem cel, który ma być osiągnięty, a środki służące osiągnięciu tego celu są właściwe i konieczne3.
Dyskryminacja bezpośrednia – rozumie się przez to sytuację, w której osoba fizyczna ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną jest traktowana mniej korzystnie, niż jest, była lub byłaby traktowana inna osoba w porównywalnej sytuacji4.
Godność człowieka – jest przyrodzona i niezbywalna, stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela – jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona należą do obowiązków władz publicznych5.
Konflikt interesów – pojawia się w sytuacji, w której funkcjonariusz publiczny posiada taki interes prywatny, który wpływa lub wydaje się, że wpływa, na bezstronne i obiektywne wykonywanie jego obowiązków służbowych6.
Konflikt interesów to pełnienie przez osobę publiczną albo członków jej najbliższej rodziny funkcji lub utrzymywanie kontaktów o charakterze prywatnym, które mogą wpływać na treść urzędowych zachowań w sposób rodzący wątpliwości co do ich bezstronności. Istnieją trzy podstawowe rodzaje zabezpieczeń prawnych, zapobiegających konfliktom interesów w zakresie działalności administracji, tj.:
• zakaz łączenia funkcji w administracji z pełnieniem innych wymienionych w ustawie funkcji;
• wynikający z k.p.a. zakaz prowadzenia spraw, w których wchodzi w grę osobisty interes danego pracownika; w takich wypadkach podlega wyłączeniu dany pracownik, a niekiedy cały urząd;
• zakaz podejmowania zajęć dodatkowych, których wykonywanie mogłoby stwarzać konflikt interesów; polskie prawo przewiduje ograniczenia w podejmowaniu działalności gospodarczej przez ściśle wymienione w ustawach osoby7.
oprac. pełnomocnicy ds. ochrony praw człowieka
1 Po pierwsze człowiek. Działania antydyskryminacyjne w jednostkach Policji. Praktyczny poradnik, pod red. K. Łaszkiewicza, Warszawa 2013, s. 134.
2 Po pierwsze człowiek, s. 133.
3 Tamże.
4 Tamże.
5 Tamże.
6 Art. 13 ust. 1 zaleceń Komitetu Ministrów Rady Europy nr R (2000) 10 w sprawie kodeksów postępowania funkcjonariuszy publicznych, [dostęp: 19.06.23 r.].
7 Poradnik_antykorupcyjny_dla_urzednikow.pdf, CBA, 2012.
