1 grudnia 2022 r. Komendant Główny Policji powołał Biuro Zwalczania Przestępczości Ekonomicznej KGP, a misję jego utworzenia powierzył Pani. Jakie są jego główne zadania?

Jako BZPE KGP przede wszystkim koordynujemy prowadzone przez komendy wojewódzkie Policji i Komendę Stołeczną Policji działania o charakterze operacyjno-rozpoznawczym oraz dochodzeniowo-śledczym, ukierunkowane na zwalczanie przestępczości ekonomicznej, z jednoczesnym udziałem w procesie wykrywczym spraw skomplikowanych i wielowątkowych, szczególnie swoim zasięgiem obejmujących teren całego kraju oraz wykraczających poza jego granice.

W biurze działają cztery wydziały, tj. wydział dw. z przestępczością gospodarczą, wydział dw. z korupcją, wydział ds. odzyskiwania mienia oraz wydział wsparcia zwalczania przestępczości ekonomicznej, które realizują zadania związane z opracowywaniem, wdrażaniem kierunków oraz sposobów skutecznego rozpoznawania, ujawniania przestępstw ekonomicznych i zapobiegania im w ramach określonych zakresów kompetencyjnych.

Nowością w strukturze biura jest chyba wyodrębnienie Wydziału Wsparcia Zwalczania Przestępczości Ekonomicznej?

Tak, współczesny świat daje wiele możliwości popełniania przestępstw ekonomicznych, ale równocześnie umożliwia Policji pozyskiwanie i wykorzystywanie w celach dowodowych informacji z coraz większej liczby źródeł. Mam świadomość, że obciążenie czynnościami dowodowymi, w tym również w zakresie możliwości pozyskania i wykorzystania informacji, może być dla policjantów przytłaczające. Mnogość zagadnień w obszarze przestępczości gospodarczej i korupcyjnej, złożoność systemu podatkowego i instrumentów finansowych, kryptowaluty, działalność fintechów to zagadnienia, z którymi mierzą się funkcjonariusze na wszystkich szczeblach organizacyjnych Policji. Znając te uwarunkowania, musimy poszukiwać rozwiązań organizacyjnych i technicznych, które odciążą policjantów od żmudnych, czasochłonnych czynności oraz dadzą im nowe możliwości pozwalające na bardziej efektywne ściganie sprawców. Stąd pomysł na utworzenie w BZPE wyspecjalizowanej komórki wsparcia zwalczania przestępczości ekonomicznej. Policjanci wydziału mają za zadanie prowadzenie efektywnej współpracy z uczestnikami rynku finansowego, e-commerce, FinTech w zakresie poszukiwania i wdrażania rozwiązań „uszczelniających system” i umożliwiających szybkie i skuteczne pozyskiwanie informacji na potrzeby prowadzonych spraw. Niezbędne są również poszukiwanie i wdrażanie nowoczesnych rozwiązań informatycznych ukierunkowanych na zwiększenie efektywności pracy wykrywczej i zmniejszających czasochłonność oraz obciążenie pracą funkcjonariuszy zwalczających przestępczość ekonomiczną.

Celem wydziału jest również zapewnienie policjantom możliwości łatwego i szybkiego dostępu do informacji i dorobku Policji w obszarze zwalczania przestępczości ekonomicznej. Stąd pomysł na utworzenie Portalu Ekonomicznego Policji (PEP). Portal ma stać się docelowo policyjną „wikipedią ekonomiczną”, w której będą zamieszczone wszelkie dostępne informacje związane z danym obszarem przestępczości ekonomicznej, tj. zwalczaniem przestępczości gospodarczej, przestępczości korupcyjnej, odzyskiwaniem mienia oraz z obszarem wsparcia zwalczania przestępczości ekonomicznej. PEP będzie zatem nowym narzędziem usprawniającym zwalczanie przestępczości ekonomicznej.

Jakie informacje będą zamieszczane w Portalu Ekonomicznym Policji?

W PEP funkcjonariusze prowadzący sprawy np. z zakresu ochrony środowiska znajdą przepisy prawne polskie i unijne, algorytmy postępowania, policyjne pisma instrukcyjne, materiały szkoleniowe, wykazy i dane kontaktowe do właściwych instytucji oraz sposób pozyskiwania od nich informacji. W przypadku każdego zagadnienia będą wskazane również informacje kontaktowe do koordynatorów dziedzinowych w BZPE KGP, którzy w razie potrzeby rozstrzygną wątpliwości policjantów. Będą tam zamieszczane także wszelkie informacje o zmianach w przepisach, o wytycznych, szkoleniach i wydarzeniach, tak aby mogły one trafić jak najszybciej do funkcjonariuszy na wszystkich szczeblach organizacyjnych Policji. Portal ma być przydatnym narzędziem zarówno dla policjantów, którzy rozpoczynają swoją przygodę służbową ze zwalczaniem przestępczości ekonomicznej, jak i przydatną „biblioteką” wiedzy dla doświadczonych policjantów. Liczymy również na aktywny wkład merytoryczny użytkowników portalu. Wartościowe opracowania policjantów za ich zgodą będą publikowane i zamieszczane jako materiały edukacyjne dla wszystkich funkcjonariuszy. Dążymy do tego, aby portal stał się elementem systemu pamięci organizacyjnej w pionie zwalczania przestępczości ekonomicznej i umożliwiał policjantom wykorzystanie dorobku całej organizacji. Uruchomienie Portalu Ekonomicznego Policji jako witryny intranetowej jest planowane w trzecim kwartale 2023 r.

Przed jakimi innymi wyzwaniami stoi biuro?

Należy zaznaczyć, że przestępstwa o charakterze  ekonomicznym są kwalifikowane jako tzw. poważna przestępczość gospodarcza i charakteryzują się wysokim stopniem złożoności, wielowątkowością i niejednokrotnie bardzo długim czasem trwania. Mówimy tu o katalogu przestępstw gospodarczych, który aktualne obejmuje ponad 1000 przepisów karnych, umiejscowionych w Kodeksie karnym, Kodeksie karnym skarbowym, Kodeksie spółek handlowych oraz 94 ustawach szczególnych. Wielość kategorii przestępstw, z jakimi muszą mierzyć się funkcjonariusze zwalczający przestępczość ekonomiczną, powoduje konieczność stałego podnoszenia ich kwalifikacji. Biuro, identyfikując potrzeby w tym zakresie i kooperując z komendami wojewódzkimi i komendą stołeczną, organizuje oraz koordynuje inicjatywy szkoleniowe obejmujące tematykę zwalczania przestępczości na rynku finansowym, podatkowej, ubezpieczeniowej, farmaceutycznej, środowiskowej czy skierowanej przeciwko obrotowi gospodarczemu oraz prawom własności intelektualnej, korupcyjnej, a także ukierunkowane na planowanie i realizację czynności związanych z odzyskiwaniem mienia od sprawców przestępstw.

W celu zapewnienia dostępności do treści szkoleniowych jak największej liczbie funkcjonariuszy są organizowane przedsięwzięcia w formie stacjonarnej, webinariów czy platform e-learningowych. W tym obszarze biuro współpracuje z instytucjami państwowymi oraz stowarzyszeniami, wypracowując efektywne narzędzia. Od daty powstania biura zostało przeszkolonych ponad 2700 funkcjonariuszy Policji.

BZPE KGP na bieżąco identyfikuje potrzeby związane z usprawnieniem pracy funkcjonariuszy struktur ekonomicznych i współpracując z innymi biurami KGP, podejmuje inicjatywy związane z uzyskaniem dostępów do baz danych będących użytecznym źródłem informacji w zwalczaniu przestępczości. Dążąc do podnoszenia efektywności struktur ukierunkowanych na zwalczanie przestępczości ekonomicznej i realizując zatwierdzoną przez Komendanta Głównego Policji koncepcję wzmocnienia etatowego struktur zwalczających przestępczość gospodarczą, biuro podejmuje też działania służące wzmacnianiu etatowemu poszczególnych jednostek/komórek organizacyjnych Policji, w tym obejmujące wyodrębnianie nowych wydziałów i referatów do walki z przestępczością gospodarczą, w ramach komend miejskich/rejonowych Policji, komend powiatowych Policji i komisariatów Policji w największych aglomeracjach. W marcu 2023 r., w ramach pierwszego etapu, jednostki/komórki organizacyjne Policji zostały wzmocnione liczbą 150 etatów.

Intensyfikujemy również działania, by pozyskać fundusze zewnętrzne, służące realizacji projektów finansowych przeznaczonych na przeciwdziałanie przestępstwom ekonomicznym, w tym pozyskanie dofinansowania na zakup sprzętu dla jednostek terenowych Policji. Wyzwaniem jest także udział we wdrożeniu dostępu Policji do systemu informacji finansowej (SiNF) obejmującego informacje o otwartych i zamkniętych rachunkach bankowych, rachunkach w SKOK-ach, rachunkach papierów wartościowych, rachunkach zbiorczych oraz rachunków pieniężnych służących do ich obsługi czy też umów dotyczących udostępnienia skrytek sejfowych.

Przestępczość ekonomiczna nie zna granic geograficznych. W jakich przedsięwzięciach o charakterze międzynarodowym uczestniczy biuro?

Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania i zwalczania przestępczości ekonomicznej o charakterze transgranicznym stanowi jeden z najistotniejszych obszarów działalności BZPE KGP. Obejmuje wymianę informacji kryminalnych z Europolem i Interpolem, ustalenie składników majątkowych sprawców przestępstw, współpracę szkoleniową z instytucjami policyjnymi z innych państw członkowskich UE oraz agencjami UE, a także aktywne uczestnictwo w Europejskiej Multidyscyplinarnej Platformie Przeciwko Zagrożeniom Kryminalnym (EMPACT), w ramach obowiązujących na lata 2022–2025 priorytetów dotyczących nadużyć finansowych, przestępstw gospodarczych i finansowych oraz przestępstw przeciwko środowisku. Funkcjonariusze biura są krajowymi ekspertami w ramach projektów analitycznych (AP Analytical Projects) w obszarach oszustw finansowych (APATE), zorganizowanych grup przestępczych zajmujących się podrabianiem produktów (COPY), poważnej przestępczości na szkodę środowiska naturalnego (EnviCrime) oraz zorganizowanych grup przestępczych dokonujących oszustw podatkowych (VAT) na dużą skalę (MTIC). BZPE KGP koordynuje działania w ramach operacji międzynarodowych, ukierunkowanych m.in. na zwalczanie oszustw telekomunikacyjnych, oszustw związanych z wykorzystaniem metod socjotechnicznych z użyciem narzędzi telekomunikacyjnych, zwalczanie przestępczości w zakresie nielegalnego handlu lekami, kontroli nielegalnego handlu odpadami, zwalczanie przestępczości przeciwko środowisku naturalnemu czy zwalczanie przestępczości związanej z własnością intelektualną.

Biuro Zwalczania Przestępczości Ekonomicznej odpowiada w Policji za poszukiwanie oraz odzyskiwanie mienia pochodzącego z przestępstwa. Dlaczego zadanie to zostało przydzielone policjantom pionu ekonomicznego Policji?

Zabezpieczanie oraz odzyskiwanie mienia pochodzącego z przestępstwa są bardzo ważnym elementem oceny pracy Policji. Nikogo chyba nie trzeba przekonywać, że poza sankcją wymierzaną przez sąd pozbawianie sprawców korzyści majątkowych uzyskanych z działalności przestępczej jest najbardziej dotkliwą karą. Samo pociągnięcie sprawcy do odpowiedzialności nie wystarczy – dla pełnej satysfakcji jest konieczne pozbawienie sprawcy korzyści majątkowych. Poszukiwanie majątku to proces, który wymaga od policjantów wszechstronnej wiedzy, umiejętności analitycznych, łatwości posługiwania się dostępnymi bazami danych, znajomości funkcjonowania systemu bankowego, systemu finansowego – tacy policjanci pełnią służbę w komendach wojewódzkich i stołecznej oraz Biurze Zwalczania Przestępczości Ekonomicznej KGP.

Jakie zadania realizuje Wydział ds. Odzyskiwania Mienia Biura Zwalczania Przestępczości Ekonomicznej?

WOM pełni funkcję Krajowego Biura ds. Odzyskiwania Mienia – Polish Asset Recovery Office (ARO), które jest centralnym i jedynym w Polsce punktem kontaktowym ds. międzynarodowej wymiany informacji o składnikach majątkowych w sprawach prowadzonych przez organy ścigania. Czynności związane z odzyskiwaniem oraz zabezpieczaniem mienia są realizowane także przez wyspecjalizowane komórki w Komendzie Stołecznej Policji oraz komendach wojewódzkich Policji, tj. wydziały oraz sekcje i zespoły ds. odzyskiwania mienia, utworzone 1 kwietnia 2019 r. poleceniem Komendanta Głównego Policji. Ustanowienie na poziomie komend wojewódzkich koordynatorów ds. odzyskiwania mienia zapewnia maksymalną skuteczność podejmowanych czynności, a zabezpieczenie majątkowe realizowane jest w każdej sprawie i w każdej jednostce Policji na terenie kraju. Potwierdzeniem tej skuteczności jest aktualna wartość zabezpieczonego przez Policję mienia, a największy procent z tej wartości, wynoszący prawie 80 proc. ogółu, osiągnięto w ramach zabezpieczeń dokonanych w sprawach o przestępstwa gospodarcze.

Wspomniała Pani o międzynarodowej wymianie informacji o składnikach majątkowych. Czy to znaczy, że WOM może uzyskać informacje o majątku, który podejrzany ulokował za granicą?

WOM ustala składniki majątkowe za granicą z wykorzystaniem międzynarodowych kanałów wy-miany informacji Europolu, Interpolu oraz z pomocą sieci oficerów łącznikowych Policji. Jest to bilateralna współpraca, co oznacza, że możemy zwrócić się do WOM-u z wnioskiem o przekazanie informacji o majątku osoby ulokowanym poza granicami kraju. Obsługujemy więc zapytania kierowane z kraju oraz wnioski zagraniczne. W wyniku ustaleń przeprowadzonych przez WOM BZPE prokuratura dokonuje zabezpieczenia mienia za granicą.

Zauważyłem, że wskazała Pani trzy kanały wymiany informacji. Jak wybieracie właściwy?

Wybór kanału wymiany informacji nie jest przypadkowy. Za pośrednictwem aplikacji SIENA wymieniamy informacje z krajami wchodzącymi w skład Europolu i państwami spoza UE, które mają podpisane porozumienia z Europolem, natomiast z pomocą Interpolu są kierowane zapytania do innych krajów, w tym członków sieci CARIN. Informacje wymieniamy również za pośrednictwem oficerów łącznikowych Policji. Zapewniam, że zadania dotyczące odzyskiwania oraz zabezpieczania mienia pochodzącego z przestępstwa są bardzo ważne na całym świecie i nie spotkaliśmy się z trudnościami w wymianie informacji na ten temat. Aby ustalić mienie znajdujące się za granicą, należy skierować do Wydziału ds. Odzyskiwania Mienia wniosek zawierający podstawowe informacje o sprawie wraz z uzasadnieniem wskazującym możliwość ulokowania mienia za granicą. Wnioskowanie jest bardzo proste, ponieważ odbywa się z wykorzystaniem istniejących formularzy. Szczegółowe informacje na temat współpracy między-narodowej, wzorów formularzy oraz zasad kierowania wniosków o ustalenie mienia za granicą będą znajdować się również w Portalu Ekonomicznym Policji. Znajdziecie tam Państwo także listę kontaktową do policjantów pełniących służbę w WOM-ie.

Dziękuję za rozmowę.

rozmawiał Piotr Maciejczak

zdj. Jacek Herok, archiwum KGP

Nadinsp. Paweł Dobrodziej, zastępca Komendanta Głównego Policji

Żyjemy w czasach dynamicznej transformacji w niemal wszystkich dziedzinach życia społecznego. Na naszych oczach dokonuje się rewolucja cyfrowa, skutkująca rozwojem informatyzacji i nowoczesnych technologii. Zmiany te mają również przełożenie na przestępczość ekonomiczną. Sprawcy wykorzystują zarówno złożoność systemu ekonomicznego i prawnego, jak i nowe możliwości w zakresie wykorzystania technologii do popełniania przestępstw ekonomicznych oraz ukrywania płynących z nich korzyści majątkowych. Mając na względzie ewolucję charakteru i rodzaju przestępstw zaliczanych do kategorii przestępczości ekonomicznej, w gronie kierownictwa polskiej Policji podjęliśmy decyzję o powołaniu Biura Zwalczania Przestępczości Ekonomicznej KGP, które realizuje zadania ukierunkowane na tworzenie warunków do efektywnego wykrywania tej kategorii przestępstw obejmujących m.in. oszustwa związane z funkcjonowaniem rynku finansowego, przestępczość ubezpieczeniową, przestępczość kryptowalutową, pranie pieniędzy, oszustwa podatkowe i finansowe, przestępczość związaną z funkcjonowaniem rynku gier hazardowych, przestępczość na rynku farmaceutycznym, przestępczość środowiskową, w tym nielegalny obrót i składowanie odpadów, jak również przestępczość korupcyjną oraz ściganie ich sprawców.