Zgodnie z nim uchylenie lub stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby w Policji z powodu jej wadliwości stanowi podstawę przywrócenia do służby na stanowisko równorzędne. Zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem sądów administracyjnych przywrócenie do służby następuje z mocy samego prawa w dacie uzyskania prawomocności przez rozstrzygnięcie uchylające lub stwierdzające nieważność decyzji o zwolnieniu ze służby. Zatem nie ma potrzeby wydawania jakiegokolwiek rozkazu personalnego o przywróceniu do służby (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego o sygn. akt I OSK 568/06 oraz wyrok o sygn. akt III OSK 2707/21).

RAPORT O GOTOWOŚCI

Mimo że przywrócenie do służby na stanowisko równorzędne następuje z mocy prawa, ustawodawca wprowadził dodatkowy warunek, a mianowicie – konieczność złożenia przez policjanta oświadczenia (raportu) o gotowości niezwłocznego podjęcia służby, zakreślając 7-dniowy termin na jego złożenie. Termin ten zaś jest liczony od dnia, w którym przywracające do służby rozstrzygnięcie stało się prawomocne. Jak bowiem wskazał NSA w wyroku o sygn. akt I OSK 2349/19: Wprawdzie samo reaktywowanie stosunku służbowego funkcjonariusza w sytuacji prawomocnego przywrócenia go do służby nie wymaga żadnej aktywności z jego strony, to jednak dalsze istnienie takiego stosunku zależy już od podjęcia przez niego określonych działań, i to w ściśle wyznaczonym przez ustawodawcę terminie. W dalszej części uzasadnienia sąd ten stwierdził: Wcześniejsze bądź późniejsze dokonanie wskazanej czynności nie wywoła zamierzonego przez osobę zainteresowaną kontynuowaniem stosunku służbowego skutku. Z powyższego wynika w sposób jednoznaczny, iż zakreślony przez ustawodawcę termin siedmiu dni na zgłoszenie gotowości do podjęcia służby ma charakter prekluzyjny. Oznacza to, że jego przekroczenie powoduje bezskuteczność podjętej po jego upływie czynności, zaś sam termin nie podlega przywróceniu. Przy czym przyczyny uchybienia pozostają ambiwalentne dla oceny tej bezskuteczności.

POCZĄTEK TERMINU

Należy zwrócić przy tej okazji uwagę, iż niejednokrotnie data uprawomocnienia się wyroku sądowego, a data wydania postanowienia stwierdzającego datę prawomocności mogą być odmienne. Zgodnie z art. 168 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (ppsa) – orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy. Wyrok zapadły przed Naczelnym Sądem Administracyjnym staje się więc prawomocny z dniem jego wydania. Co jeśli jednak wyrok wojewódzkiego sądu administracyjnego nie został zaskarżony kasacją przez organ Policji? Wyrok uchylający rozstrzygnięcia organu jest doręczany organowi wraz z jego uzasadnieniem. Od daty wpływu takiego wyroku do organu rozpoczyna bieg 30-dniowy termin do wniesienia skargi kasacyjnej (zaskarżenia). Bezskuteczny upływ ostatniego dnia na jej złożenie wyznacza termin prawomocności. Trzeba także przewidzieć, że taka skarga może zostać nadana za pośrednictwem placówki pocztowej, co oznacza, że to data stempla pocztowego, a nie data wpływu do sądu jest datą wniesienia skargi kasacyjnej. Ustawodawca przerzucił na zainteresowanego policjanta obowiązek ustalenia we własnym zakresie daty prawomocności jako cezury czasowej. Według ogólnej zasady obliczania terminów, wynikającej z art. 57 § 1 Kpa, jeżeli początkiem terminu wyznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie (tu: uzyskanie prawomocności), przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym ono nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu. W praktyce pierwszym dniem siedmiodniowego terminu na zgłoszenie gotowości podjęcia służby jest dzień następny po dniu, w którym wyrok stał się prawomocny. Powiązanie możliwości zgłoszenia wniosku o gotowości podjęcia służby z datą prawomocności wyroku ma swe źródło w treści art. 170 ppsa, który stanowi, iż orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz także inne sądy i organy państwowe, a w przypadkach w ustawie przewidzianych również inne osoby. Jest to tzw. zasada mocy wiążącej wyroku sądu.

NIEDOCHOWANIE TERMINU

Konsekwencją prawną niedochowania terminu, o którym mowa w art. 42 ust. 2 ustawy o Policji, jest rozwiązanie stosunku służbowego na podstawie art. 41 ust. 3. Przepis ten stanowi, że policjanta zwalnia się ze służby w terminie do 3 miesięcy od dnia pisemnego zgłoszenia przez niego wystąpienia ze służby. Zwolnienie takie ma charakter obligatoryjny i nie podlega uznaniu administracyjnemu. Oznacza to, że organ nie jest uprawniony do odstąpienia od takiego zwolnienia. Zgodnie z poglądem judykatury mimo że stosunek służbowy ma charakter administracyjny, w dwóch przypadkach mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego, mianowicie w przypadku złożenia oświadczenia woli o podjęciu służby i o rezygnacji z niej. Do takich oświadczeń ma zaś zastosowanie art. 61 Kc. Jak wynika zaś z tego przepisu, oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Jednocześnie z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych wolą osoby dokonującej czynności prawnej (złożenia oświadczenia woli) może być wyrażona przez każde zachowanie tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny (…). Przekładając te uregulowania na grunt ustawy o Policji, należy zwrócić uwagę, iż ustawodawca uznał, że milczenie policjanta w zakresie wyrażenia woli kontynuacji przywróconego stosunku służbowego stanowi wystarczający przejaw do uznania, że nie jest on zainteresowany pełnieniem służby. W takim samym kontekście należy odczytywać nieskuteczne wyrażenie tej woli. W takiej sytuacji organ wyda decyzję o zwolnieniu ze służby w Policji. Według ogólnych reguł, organ określi datę zwolnienia zgodnie ze swoimi potrzebami, byleby w granicach do trzech miesięcy, licząc od dnia następnego po dniu, w którym bezskutecznie minął termin do zgłoszenia gotowości do podjęcia pełnienia służby.

GOTOWOŚĆ A ZDOLNOŚĆ

Samo zgłoszenie gotowości do podjęcia służby nie gwarantuje jeszcze jej kontynuowania. Jak wynika bowiem z art. 42 ust. 3 ustawy o Policji, jeżeli po przywróceniu do służby okaże się, że mimo zgłoszenia gotowości niezwłocznego podjęcia służby policjant nie może zostać do niej dopuszczony, gdyż po zwolnieniu zaistniały okoliczności powodujące niemożność jej pełnienia, stosunek służbowy ulega rozwiązaniu na podstawie art. 41 ust. 2 pkt 5, chyba że zaistnieje inna podstawa zwolnienia. Należy zwrócić uwagę, iż przepis ten ma charakter warunkowy i został uzależniony zarówno od przywrócenia do służby (ust. 1), jak i złożenia gotowości niezwłocznego podjęcia służby (ust. 2). Spełnienie ww. przesłanek otwiera dla organu drogę do ustalenia tzw. zdolności do służby. Organ jest zobligowany do zbadania, czy nie zachodzą okoliczności wyłączające możliwość pełnienia służby. Prawne odniesienie stanowi zatem art. 25 ust. 1 ustawy o Policji. Sprawdzenie obejmuje w szczególności ustalenie zdolności fizycznej i psychicznej, niekaralności, nieposzlakowanej opinii, uprawnień wynikających z ustawy o ochronie informacji niejawnych. W wyniku zastosowania powyższego rozwiązania może dojść do zmiany podstawy prawnej rozwiązania stosunku służbowego, zarówno na korzyść policjanta, jak i na jego niekorzyść. Jeśli bowiem organ w toku badania, czy funkcjonariusz spełnia warunki do pełnienia służby, ustali, że zainteresowany został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego lub też został mu wymierzony przez sąd prawomocnym orzeczeniem zakaz wykonywania zawodu policjanta, wówczas zgodnie z dyspozycją art. 42 ust. 3 (in fine) po przywróceniu do służby i zgłoszeniu gotowości niezwłocznego jej podjęcia wyda rozkaz personalny określający nowe przyczyny zwolnienia (art. 41 ust. 1 pkt 4 i 4a). Na szczególną uwagę zasługuje przypadek uzyskania przez funkcjonariusza orzeczenia o całkowitej niezdolności do służby przed przywróceniem do służby w omawianym trybie. Jak zauważył NSA w wyroku o sygn. akt I OSK 2040/17: Fakt, że funkcjonariusz w dacie przywrócenia do służby w Policji – z mocy prawa legitymował się orzeczeniem komisji lekarskiej uznającej go za całkowicie niezdolnego do służby, nie zwalnia go z obowiązku zgłoszenia gotowości niezwłocznego podjęcia służby. W przypadku, gdy po zgłoszeniu gotowości niezwłocznego podjęcia służby policjant przedstawi orzeczenie komisji lekarskiej organ zwolni go na podstawie art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy o Policji. Ustawodawca w art. 43 ust. 1 ustawy o Policji przewidział, iż zwolnienie policjanta ze służby m.in. na podstawie art. 41 ust. 1 pkt 1 nie może nastąpić przed upływem 12 miesięcy od dnia zaprzestania służby z powodu choroby, chyba że policjant zgłosi pisemne wystąpienie ze służby.

Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 26 czerwca 2014 r. sygn. akt I OPS 16/13 stwierdził, iż: Przepis art. 43 ust. 1 ustawy o Policji może mieć zastosowanie także do policjanta, który przed wydaniem przez komisję lekarską orzeczenia o trwałej niezdolności do służby nie zaprzestał pełnienia służby z powodu choroby. Z uchwały tej należy wyprowadzić wniosek (tak np. NSA w wyroku o sygn. akt I OSK 1685/14), iż termin 12 miesięcy powinien być liczony zawsze od daty rozpoczęcia zaprzestania świadczenia służby z powodu choroby, a najdalej od daty wydania orzeczenia przez komisję lekarską. W sytuacji, gdy przywrócony do służby policjant nie legitymuje się orzeczeniem komisji lekarskiej, przełożony ma obowiązek skierowania go do komisji lekarskiej celem określenia jego zdolności fizycznej i psychicznej do służby.

Reasumując: po przywróceniu do służby na skutek uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby może dojść do mianowania policjanta na stanowisko równorzędne z zajmowanym albo zwolnienie go ze służby: 1) na podstawie art. 41 ust. 3 ustawy, jeśli nie zgłosi gotowości do niezwłocznego podjęcia służby; 2) na podstawie art. 41 ust. 1 pkt 1, art. 41 ust. 1 pkt 4 i 4a), art. 41 ust. 2 pkt 8, etc., jeśli spełnią się przesłanki ich zastosowania; 3) na podstawie art. 41 ust. 2 pkt 5 ustawy, jeśli się okaże, że mimo zgłoszenia tej gotowości nie może zostać do niej dopuszczony, a nie zachodzą inne podstawy zwolnienia. Prawo do uposażenia powstaje z dniem podjęcia służby, chyba że po zgłoszeniu do służby zaistniały okoliczności usprawiedliwiające jej niepodjęcie (art. 42 ust. 4). Ustawodawca uzależnił prawo do uposażenia od podjęcia służby, rozumianego jako podjęcie konkretnych czynności służbowych, a nie tylko przywrócenia do służby. Jak bowiem wynika z wyroku NSA w sprawie o sygn. akt I OSK 1605/16: Pozostawanie policjanta w stosunku służbowym, bez podejmowania służby, nie rodzi prawa do uposażenia. W wyroku o sygn. akt II SA/Wa 389/16 WSA w Warszawie stwierdził: O pełnieniu służby można jednak mówić jedynie w sytuacji, gdy policjant jest uprawniony oraz zobowiązany do wykonywania obowiązków służbowych i zadania takie wykonuje.

mec. Magdalena Będziejewska-Michalska

radca prawny OIRP w Lublinie