HISTORIA
Pierwsze indywidualne pakiety medyczne (IFAK) wprowadzono w wyposażenie wojska Stanów Zjednoczonych w 1967 r. Otrzymali je żołnierze marines oraz sanitariusze. Pakiety medyczne zastąpiły pochodzące z czasów II wojny światowej apteczki Jungle First Aid Kit (JFAK). Nowe przenośne apteczki wykonano z nylonu, były zamykane na dwa zatrzaski. Wewnątrz mieściło się plastikowe pudełko, które zawierało bandaż z opatrunkiem na oko, opatrunek indywidualny, tabletki do odkażania wody w szklanej fiolce, płyn antyseptyczny, talk do stóp, balsam do ust, chustę trójkątną oraz plastry.
Szczelne pudełko chroniło wyposażenie przed wilgocią i uszkodzeniami mechanicznymi. Zestaw był przystosowany do potrzeb żołnierzy realizujących misję poza granicami państwa. IFAK mocowano do oporządzenia za pomocą zaczepów ślizgowych, zazwyczaj noszono go z tyłu na pasie – pomiędzy manierkami2. W Polsce w indywidualne pakiety medyczne wyposażano żołnierzy Wojska Polskiego po II wojnie światowej. W skład zestawu wchodził pakiet przeciwchemiczny (IPP), tabletki do odkażania wody Pantocid i opatrunek osobisty.
Jeden z pierwszych indywidualnych pakietów medycznych w polskiej Policji wprowadzono w 2007 r. Wyposażono w nie wydziały antyterrorystyczne oraz wydziały realizacyjne Centralnego Biura Śledczego. Zgodnie z zarządzeniem nr 550 KGP zestaw osobisty zawierał3:
INDYWIDUALNE PAKIETY MEDYCZNE W WYPOSAŻENIU POLICJI
W 2019 r. Komendant Główny Policji zarządził wprowadzenie w wyposażenie policjantów indywidualnych zestawów medycznych. Policjanci służby prewencyjnej i kryminalnej korzystają z pakietu, w skład którego wchodzą: opatrunek indywidualny wodoszczelny typu W – duży oraz rękawiczki nitrylowe (5 par). Funkcjonariusze pododdziału kontrterrorystycznego Policji oraz komórki realizacyjnej Centralnego Biura Śledczego Policji posiadają w wyposażeniu indywidualny pakiet medyczny, w skład którego wchodzą: opatrunek indywidualny Olaes, opatrunek indywidualny typu izraelskiego, staza taktyczna CAT (2 szt.), opatrunek hemostatyczny (2 szt.), gaza rolowana, rękawiczki nitrylowe (5 par), nożyczki ratownicze, opatrunek wentylowy, opatrunek okluzyjny, rurka nosowo-gardłowa, koc ratunkowy i bandaż podtrzymujący4.
CO WARTO MIEĆ?
Charakter służby policjantów wydziału kryminalnego oraz wydziału prewencji sprawia, że są oni narażeni zarówno na rany postrzałowe, jak i rany cięte, kłute, otarcia czy drobne zranienia. Mając powyższe na uwadze, należy podkreślić, że indywidualny pakiet medyczny funkcjonariuszy służących na ulicy powinien być przystosowany przede wszystkim do tamowania masywnych krwotoków. Sam opatrunek indywidualny w wielu przypadkach może okazać się niewystarczający. Odpowiednie wyposażenie powinno umożliwić eliminację stanów zagrożenia życia i zdrowia. W dalszej części artykułu scharakteryzujemy najważniejszy sprzęt, który powinien się znaleźć we współczesnym skutecznym indywidualnym pakiecie medycznym.
BEZPIECZEŃSTWO
Rękawiczki nitrylowe – policjant udzielający pierwszej pomocy jest narażony na zakażenie w wyniku kontaktu z krwią lub innym potencjalnie zakaźnym materiałem (krwią, płynem mózgowo-rdzeniowym, płynem maziowym, płynem owodniowym, płynem z osierdzia, płynem z opłucnej, innym płynem z widoczną gołym okiem domieszką krwi5). Obowiązkowe jest więc używanie rękawiczek, aby minimalizować ryzyko ekspozycji. Należy pamiętać o ochronie samych poszkodowanych, czyli zmianie rękawiczek przed udzielaniem pomocy kolejnej osobie.
TAMOWANIE KRWOTOKÓW
Opaska uciskowa – środkiem przeznaczonym do tamowania masywnych krwotoków z kończyn jest opaska uciskowa. Wybierając opaskę, powinniśmy zwrócić uwagę na to, by była oryginalna oraz miała rekomendację komitetu CoTCCC (Tactical Combat Casualty Care – przyp. red.). Tylko wtedy mamy pewność, że nasz sprzęt nie zawiedzie. Najpopularniejszymi opaskami z rekomendacją CoTCCC są:
– CAT gen. 7 (Combat Application Tourniquet),
– SOFTT-W gen. 4 (Special Operation Forces Tactical Tourniquet – Wide),
– SAM XT.
Nierozłącznym dodatkiem do opaski uciskowej powinien być marker (mazak) umożliwiający zapisanie godziny jej założenia.
Opatrunek hemostatyczny – do tamowania masywnych krwotoków w miejscach przejściowych (pachwin, dołów pachowych, szyi) stosuje się opatrunki hemostatyczne zawierające substancje hamujące krwawienie (przez wytworzenie skrzepu) lub gazy wypełniające rolowane (Tactical Compressed Gauze) powodujące ucisk na przerwane naczynie. Opatrunki hemostatyczne oraz gazy wypełniające rolowane są pakowane próżniowo, co znacznie zmniejsza ich wymiary.
Opatrunek indywidualny – do tamowania krwotoku możemy również użyć opatrunku indywidualnego (charakterystykę i możliwości zastosowania opatrunków indywidualnych można znaleźć w artykule Nowoczesne opatrunki indywidualne w „Gazecie Policyjnej” 2022, nr 1, s. 4). W wyposażeniu funkcjonariuszy Policji możemy znaleźć takie opatrunki, jak:
– opatrunek indywidualny wodoszczelny typu W – duży,
– opatrunek izraelski (Israeli emergency bandage FCP-01),
– opatrunek Olaes Modular (Olaes Modular Bandage 4”).
RANY KLATKI PIERSIOWEJ
Opatrunek wentylowy, zastawkowy – rany drążące klatki piersiowej (postrzałowe lub kłute) mogą powodować uszkodzenie tkanki płucnej i oskrzeli, dużych naczyń krwionośnych i serca. Do zabezpieczenia takich ran stosuje się opatrunki wentylowe/zastawkowe. Specjalna konstrukcja opatrunku z zaworem jednokierunkowym wypuszcza powietrze zalegające w przestrzeni klatki piersiowej, niwelując odmę prężną. Jednocześnie uniemożliwia zasysanie powietrza z zewnątrz oraz odprowadza nadmiar krwi z rany. Opatrunek powinien być przezroczysty, co pozwala kontrolować powierzchnię rany. W przypadku postrzału ranę wylotową należy szczelnie zakleić opatrunkiem (np. okluzyjnym).
PODTRZYMANIE DROŻNOŚCI DRÓG ODDECHOWYCH
Rurka nosowo–gardłowa – drogi oddechowe można udrożnić przez odchylenie głowy do tyłu (rękoczyn czoło – żuchwa) lub w przypadku poszkodowanego po urazie – przez wysunięcie żuchwy (rękoczyn Esmarcha). Funkcjonariusze mający tytuł ratownika (ukończony kurs kwalifikowanej pierwszej pomocy) mogą zastosować rurkę nosowo-gardłową w celu podtrzymania drożności dróg oddechowych. Zakłada się ją u osób nieprzytomnych przez wprowadzenie przez prawe nozdrze. W zestawie z rurką powinien znajdować się również lubrykant (żel nawilżający).
OTARCIA I DROBNE RANY
Plastry i gaziki do odkażania ran – otarcia i drobne rany wymagają dezynfekcji i zabezpieczenia przed czynnikami zewnętrznymi.
ZAPOBIEGANIE HIPOTERMII
Folia NRC – koc ratunkowy chroni przed zimnem i wychłodzeniem (strona srebrna do wewnątrz) oraz silnym promieniowaniem słonecznym – gorącem (strona złota do wewnątrz). Zapewnia również komfort psychiczny poszkodowanemu, który narażony jest na wzrok gapiów czy wręcz nagrywanie interwencji.
POZOSTAŁE ŚRODKI
• nożyczki – pozwalają na wyeksponowanie ran zagrażających życiu przez rozcięcie ubrania; mogą również posłużyć do odcięcia pasa bezpieczeństwa czy paska przy kasku;
• worek strunowy – najlepiej o wymiarach 20x20 (lub większy) może się okazać niezbędny do zabezpieczenia amputowanych palców lub nawet dłoni;
• chusteczka dekontaminacyjna lub fiolka soli fizjologicznej
– chusteczka czyszcząco-kojąca łagodzi uczucie pieczenia oraz przywraca zdolność widzenia oczu porażonych działaniem gazu pieprzowego; do pozbycia się gazu z oczu można wykorzystać również sól fizjologiczną;
• przylepiec.
W indywidualnym pakiecie medycznym nie powinniśmy przenosić leków, noży, skalpelów, środków po upływie terminu ważności oraz takich, do używania których nie mamy uprawnień.
PRZENOSZENIE I KONFIGURACJA WYPOSAŻENIA MEDYCZNEGO
Opaska uciskowa – powinna znajdować się w miejscu umożliwiającym jej szybkie dobycie – zarówno prawą, jak i lewą ręką. Staza musi być odpowiednio „sklarowana” (rozpakowana z folii i poprawnie złożona), tak aby była zawsze gotowa do szybkiego użycia.
Przykłady przenoszenia opaski uciskowej:
• pokrowiec – skutecznie chroni stazę, a ergonomiczny uchwyt ułatwia wysunięcie opaski; w głównej komorze znajdziemy przegrodę na nożyczki oraz uchwyt na marker; kieszeń jest montowana w systemie Molle;
• polimerowa ładownica – otwarta konstrukcja przeznaczona do szybkiego dobycia sklarowanej opaski CAT; przystosowana do noszenia na systemie modularnym Molle/Pals, bezpośrednio na pasie lub przymocowana do innego oporządzenia za pomocą otworów montażowych;
• mocowanie na gumkach / trokach taktycznych – silikonowa gumka umożliwia mocowanie opaski do pasa; troki taktyczne umożliwiają zamocowanie opaski do kamizelki w systemie Molle lub do pasa;
• mocowanie przy apteczce – większość kompaktowych apteczek ma specjalne miejsce (wyposażone w gumkę) do przenoszenia opaski uciskowej.
RĘKAWICZKI – najczęściej wykorzystywany środek z pakietu medycznego; dostęp do nich powinien być łatwy i szybki.
Przykłady przenoszenia rękawiczek:
• kieszeń (ładownica) – przedni panel zawiera dwie nakładające się na siebie ścianki z elastycznej taśmy, dzięki czemu dostęp do rękawiczek jest łatwy i szybki; z tyłu znajdują się dwa paski montażowe z metalowymi zatrzaskami; zapięcie jest kompatybilne z systemem montażowym Molle; ładownica może pomieścić maksymalnie cztery pary rękawiczek;
• kieszenie w mundurze – umożliwiają szybki dostęp do rękawiczek jednorazowych; kieszenie są w każdym mundurze, więc jest to rozwiązanie praktyczne, a zarazem ekonomiczne.
Apteczka – służy do przenoszenia indywidualnego pakietu medycznego. Jej umiejscowienie jest niezwykle istotne. Najważniejszy jest szybki i łatwy dostęp do pakietu medycznego.
Przykłady noszenia apteczek:
• apteczka zrywana (Rip-Away)
– umożliwia szybkie dobycie wkładu z przenoszonym sprzętem medycznym, tak aby mieć go przed sobą; ułatwia to zdecydowanie udzielanie pierwszej pomocy; wkład może być umieszczony w specjalnej kieszeni lub za pomocą panelu na rzep; takie rozwiązanie umożliwia przenoszenie apteczki w dowolnym miejscu na oporządzeniu (panelu udowym, pasie, kamizelce taktycznej z przodu oraz z tyłu);
• apteczka stacjonarna – składa się z kieszeni z wyposażeniem; w zależności od budowy należy dobrać odpowiednie miejsce jej przenoszenia – tak aby mieć nieograniczony dostęp do pakietu medycznego.
Warto pamiętać, że samo posiadanie indywidualnego pakietu medycznego nie ocali życia lub zdrowia osobie poszkodowanej. Najważniejsze są nasza wiedza i umiejętności. Jako funkcjonariusze Policji mamy moralny obowiązek ciągłego doskonalenia się w dziedzinie pierwszej pomocy.
st. sierż. Dawid Żak
Pluton Wsparcia Taktycznego Oddziału Prewencji Policji w Rzeszowie
mł. asp. Marcin T.
Samodzielny Pododdział Kontrterrorystyczny w Rzeszowie
¹ A. Płaczek, Ratownictwo medyczne w Policji — Przeszłość — Teraźniejszość — Przyszłość, „Przegląd Policyjny” 2020, z. 137, s. 135.
² [dostęp: 8.01.2022 r.].
³ Zarządzenie nr 550 Komendanta Głównego Policji z 11 czerwca 2007 r. zmieniające zarządzenie w sprawie określenia norm wyposażenia jednostek, komórek organizacyjnych Policji i policjantów oraz szczegółowych zasad jego przyznawania i użytkowania (Dz. Urz. KGP Nr 12, poz. 96).
4 Zarządzenie nr 13 Komendanta Głównego Policji z 23 sierpnia 2002 r. w sprawie określenia norm wyposażenia jednostek, komórek organizacyjnych Policji i policjantów oraz szczegółowych zasad jego przyznawania i użytkowania (Dz. Urz. KGP Nr 11, poz. 70).
5 J. Emory Campbell, R. Lee Alson, International Trauma Life Support. Ratownictwo przedszpitalne w urazach, „Medycyna Praktyczna”, Kraków 2017, s. 413.
zdj. nadkom. Wojciech Kulig, Komenda Wojewódzka Policji w Rzeszowie
