Każdy akt prawa powszechnie obowiązującego ogłoszony w sposób właściwy korzysta z domniemania zgodności z aktem wyższego rzędu i konstytucją. Stanowi on więc źródło prawa tak długo, dopóki nie zostanie usunięty z systemu prawa polskiego przez powołany do tego organ. Ustawodawca w art. 1 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji wskazał, że Policja jest umundurowaną i uzbrojoną formacją służącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego.

NARUSZANIE PRZEPISÓW PORZĄDKOWYCH

Ustawodawca w art. 54 kodeksu wykroczeń penalizuje naruszenie przepisów porządkowych. Znajduje to swe prawne uzasadnienie w fakcie, że także one należą do konstytucyjnych źródeł prawa. Przez przepisy porządkowe można rozumieć także rozporządzenia wydane jako akty wykonawcze do ustaw (tak P. Kozłowska-Kalisz, w: M. Mozgawa, Kodeks wykroczeń, 2009, s. 198).

Jak wskazano wyżej, rozporządzenie Rady Ministrów z 7 sierpnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii należy do porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej i korzysta z domniemania zgodności z ustawą z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz Konstytucją RP. Z tego powodu stanowi ono źródło obowiązków.

Rolą Policji jest zaś egzekwowanie przestrzegania prawa oraz wykonywanie obowiązków w nim ustanowionych. Policja nie jest natomiast formacją powołaną do badania zgodności przepisów prawa z ustawą zasadniczą i wywodzenia na tej podstawie istnienia swoistego „zwolnienia” indywidualnej osoby z obowiązku zakrywania ust i nosa w przestrzeni publicznej.

NIESTOSOWANIE SIĘ DO POLECEŃ

Z dniem 31 marca 2020 r. wprowadzono do kodeksu wykroczeń nowy przepis art. 65a w brzmieniu: „Kto umyślnie, nie stosując się do wydawanych przez funkcjonariusza Policji lub Straży Granicznej, na podstawie prawa, poleceń określonego zachowania się, uniemożliwia lub istotnie utrudnia wykonanie czynności służbowych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny”. W uzasadnieniu ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw wskazano, że przedmiotowy przepis ma za zadanie urealnić publicznoprawny wymiar uprawnień, o których mowa w art. 15 ustawy o Policji. Wprowadzenie tego przepisu w ramach pakietu ustaw COVID-19 wskazuje, że ustawodawca chciał wyposażyć funkcjonariuszy w takie instrumenty, które ułatwią im wykonywanie zadań w rzeczywistości stanu epidemii. Niektórzy członkowie palestry twierdzą, że „funkcjonariusze Policji w ramach uprawnień wynikających z PolU mogą także kontrolować respektowanie zakazu przemieszczania się, opisanego szczegółowo w OgrEpidemiiR (i rozporządzenia go zastępującego)”. Z powyższym poglądem prawnym niewątpliwie należy się zgodzić. Zatem dopuszczane jest wezwanie przez funkcjonariuszy Policji do zakrycia ust i nosa.

REGULAMINY I ZARZĄDZENiA

Społeczeństwo jest skłonne do respektowania obowiązku wynikającego z § 24 rozporządzenia Rady Ministrów w takich obszarach, które postrzega jako „kluczowe” dla siebie, a zatem wszędzie tam, gdzie odmowa zakrycia ust lub nosa spowoduje negatywne, łatwo dostrzegalne następstwa. Dotyczy to wejścia na teren urzędów lub sądów. Warto też zauważyć, że przeważnie tego typu instytucje dysponują służbami ochronnymi, które uniemożliwiają dostęp osobom niesubordynowanym. Co istotne, obowiązujące w takich instytucjach nakazy wynikają często z wewnętrznych zarządzeń kierowników urzędów (prezesów sądów), tworzonych na podstawie wskazanego rozporządzenia.

W wielu przypadkach obowiązek noszenia maseczki lub osłony, warunkujący możliwość korzystania z pewnych usług, został wprowadzony do regulaminów ich świadczenia. Zauważa się, że w takich przypadkach klienci i kontrahenci tych podmiotów nie podejmują polemiki z nałożonym obowiązkiem. Akceptując regulamin, godzą się bowiem na warunki, jakie muszą spełnić, by otrzymać określone świadczenie. Zatem wizja odmowy wykonania usługi wobec zachowań nieregulaminowych działa motywacyjnie na klientów. Ewidentnie widać to w przypadku świadczenia np. usług medycznych.

SKLEP, OBIEKT USŁUGOWY

Teren sklepu, obiektu, punktu handlowego nie jest przestrzenią publiczną sensu stricto, chociaż pozostaje nią w bardzo szerokim tego słowa znaczeniu, jako miejsce, w którym rozgrywa się życie społeczne. Stanowi „cudzą własność”, którą klient może używać w sposób wskazany przez właściciela. Przy czym nie pozostaje to w jakiejkolwiek łączności z faktem odmowy sprzedaży, o którym mowa w art. 135 kw.

Zgodnie z treścią art. 135 kw, dla oceny, czy doszło do wypełnienia znamion tego wykroczenia, kardynalne znaczenie ma ustalenie, czy odmowa dotyczy wejścia do obiektu/punktu handlowego czy sprzedaży konkretnej, zindywidualizowanej rzeczy (egzemplarza). W tym drugim przypadku niezbędne jest nadto ustalenie istnienia „braku uzasadnionej przyczyny odmowy”. Z przedstawionego wyżej punktu widzenia za istotne uznać wypada, aby właściciele obiektów handlowych wprowadzali zasady korzystania z nich m.in. wyłącznie z zasłoniętymi ustami i nosem.

SANKCJE

Ustawodawca przewidział w ustawie z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi – rozdział 8a – kary pieniężne za nieprzestrzeganie nakazów, zakazów lub ograniczeń. Do wymierzania tych kar powołał państwowego inspektora sanitarnego, państwowego granicznego inspektora sanitarnego, a także wojewodę i ministra właściwego do spraw zdrowia.

Policja, wykonując swoje ustawowe zadania, nie jest uprawniona do badania kwestii niedopuszczalności zbiegu karalności w trybie karnym i administracyjnym. Należy przy tym odróżnić istnienie takiej możliwości od jej wykonania. Zadaniem Policji jest ochrona bezpieczeństwa, porządku publicznego i prawnego. Porządek prawny rozumiany jako system prawa korzysta per se z ochrony prawnej jako dobro społeczne, zaś nieprzestrzeganie przepisów stanowiących ten porządek należy uznać za łamanie tego porządku, które obwarowane jest prawnie.

mec. MAGDALENA BĘDZIEJEWSKA-MICHALSKA

radca prawny w Biurze Kadr, Szkolenia i Obsługi Prawnej KGP

zdj. unplash