POCZĄTKI
W grudniu 1994 roku porozumienie zostało podpisane przez ministrów i już wkrótce, w roku 1995 pierwszy oficer łącznikowy Policji polskiej rozpoczął pracę w Ambasadzie RP w Moskwie. Dla czytelników, którzy nie pamiętają lat 90., należy się wyjaśnienie – po rozpadzie Związku Radzieckiego Polska stała się państwem, na terenie którego działały grupy przestępcze mające korzenie w państwach powstałych po rozpadzie ZSRR, aplikujących dopiero do członkostwa w Interpolu. Federacja Rosyjska przejęła Krajowe Biuro Interpolu utworzone w październiku 1990 r. w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych ZSRR i dzięki temu w pierwszej połowie lat 90. Moskwa była miejscem, w którym można było dokonać sprawdzeń nie tylko obywateli Rosji, ale również Białorusi, Kazachstanu, a nawet Mongolii.
Kolejne stanowisko zostało utworzone w 1997 r. w Ambasadzie RP w Niemczech, a właściwie w Wydziale Konsularnym mieszczącym się w dawnej polskiej ambasadzie w Republice Federalnej Niemiec w Kolonii. Ze względów praktycznych biuro zostało przeniesione do siedziby Federalnego Urzędu Kryminalnego (BKA) w Wiesbaden, a następnie, już w XXI wieku, kiedy komórki BKA odpowiadające za współpracę międzynarodową powędrowały do Berlina, stanowisko oficera łącznikowego weszło na stałe w strukturę Ambasady RP w Berlinie. Decyzji tej nie trzeba uzasadniać, zarówno 20 lat temu, jak i dziś Niemcy są naszym głównym partnerem we współpracy policyjnej.
Koniec XX wieku przyniósł jeszcze dwa biura łącznikowe, w Kijowie i w Hadze. O utworzeniu stanowiska policyjnego łącznika na Ukrainie zadecydowała nieskomplikowana analiza. W latach 1998–2005 około 50 proc. przestępstw kryminalnych i gospodarczych popełnianych przez cudzoziemców w Polsce można było zapisać na konto obywateli Ukrainy, a w przypadku przestępstw najcięższych – zabójstw na zamówienie, rozbojów dokonanych z użyciem broni palnej wskaźnik ten przekraczał 75 proc. Jeżeli dodamy do tego skomplikowaną, odziedziczoną po ZSRR strukturę resortu spraw wewnętrznych oficer łącznikowy na Ukrainie nie mógł narzekać na nudę.
Nieco inne były przyczyny powołania oficera łącznikowego Policji w Królestwie Niderlandów. Druga połowa lat 90. to okres, kiedy holenderscy policjanci pomagali w procesie dostosowania do standardów Unii Europejskiej, odczarowując obco brzmiące „community policing” i ucząc podstaw nowoczesnej analizy kryminalnej. Z drugiej strony podpatrywali również polskie rozwiązania, czego najwidoczniejszym efektem było zastąpienie w roku 2013 nieformalnej rady komendantów regionalnych odpowiednikiem komendy głównej, kierowanej jednoosobowo przez komisarza generalnego. Ponadto do formalnego utworzenia Polskiego Biura Łącznikowego przy Europolu oficer łącznikowy Policji w Holandii był jednocześnie akredytowany przy Europolu.
Na dalsze rozszerzenie sieci oficerów łącznikowych trzeba było poczekać kilka lat. Nie zostały one jednak zmarnowane, zmiany w polskim prawie oraz w strukturach Policji, zwłaszcza powołanie w roku 2000 Centralnego Biura Śledczego, nałożyły na dotychczasowych łączników nowe obowiązki i doprowadziły do szybkiego wzrostu liczby biur w polskich ambasadach. W latach 2003–2005 utworzono stanowiska oficerów łącznikowych Policji w Bukareszcie, Budapeszcie, Wilnie, Mińsku i w Bratysławie. Podjęto również próby optymalizacji zadań, i tak akredytacja Biura Oficera Łącznikowego w Wilnie została rozszerzona na Łotwę i Estonię, natomiast oficer łącznikowy w Bukareszcie uzyskał status obserwatora w utworzonym w Bukareszcie Centrum Wymiany Informacji Kryminalnych dla Europy Południowo-Wschodniej (SECI) oraz akredytację na Bułgarię i Mołdawię.
ZMIANY
Rok 2006 przyniósł duże zmiany w dotychczasowej strukturze biur łącznikowych. W związku z rozbudową Europolu i przejmowaniu przez niego coraz większego obszaru zadań w zakresie koordynacji współpracy policyjnej zarówno wewnątrz Unii Europejskiej, jak z państwami sąsiednimi w roku 2006 zostało zawieszone funkcjonowanie biur w Budapeszcie, Bratysławie i Wilnie, a w roku 2007 została podjęta decyzja o ich likwidacji. Było to również związane z koniecznością pozyskania środków na utworzenie stanowisk oficerów łącznikowych Policji przy ambasadach w Paryżu, Londynie i Dublinie oraz wzmocnienia berlińskiego biura przez delegowanie drugiego łącznika, z siedzibą w Wiesbaden. Kryzys finansowy roku 2008 wymusił korektę tych ambitnych planów, powstały placówki tylko w Paryżu i w Londynie. Niestety było to związane z likwidacją biura w Bukareszcie.
Kolejne zmiany w sieci biur łącznikowych nastąpiły w roku 2014, podjęta została decyzja o utworzeniu pierwszego stanowiska oficera łącznikowego Policji poza Europą – w Ankarze, jednocześnie konieczność zapewnienia ciągłości finansowania wymusiła likwidację biura w Hadze. W roku 2015 przy Ambasadzie RP w Oslo utworzono stanowisko polskiego doradcy policyjnego. Stanowisko to początkowo było utrzymywane ze środków przyznanych w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego, od roku 2017 jest już regularnym Biurem Łącznikowym.
KONCEPCJA ROZWOJU SIECI
W roku 2016 opracowana została koncepcja rozwoju sieci oficerów łącznikowych Policji poza granicami kraju na lata 2016–2018, która przewidywała odtworzenie biura łącznikowego w Budapeszcie, a także wzmocnienie biura łącznikowego w Londynie przez delegowanie drugiego funkcjonariusza. Koncepcja zakładała również utworzenie biur łącznikowych w Rzymie, Madrycie, Waszyngtonie oraz Pekinie. Założenia koncepcji w większości zostały zrealizowane. Ponadto obok utworzenia nowych placówek, rozszerzono akredytację oficera łącznikowego w Norwegii na Szwecję oraz oficera w Rzymie na Watykan. W roku 2019 przewidywane jest utworzenie biura łącznikowego w Waszyngtonie oraz rozszerzenie akredytacji istniejących stanowisk na kolejne państwa.
Mając na uwadze znaczenie biur oficerów łącznikowych Policji, można zakładać dalszy rozwój sieci oficerów łącznikowych, ma temu służyć opracowywana w BMWP KGP koncepcja rozwoju sieci oficerów łącznikowych Policji na kolejne lata.
insp. DARIUSZ DRZAŁ
zdj. BMWP KGP
radca Wydziału Koordynacji Pozaoperacyjnej Współpracy Policji BMWP KGP. W latach 2008–2014 oficer łącznikowy Policji w Moskwie
Insp. Łukasz Wiliński, dyrektor Biura Międzynarodowej Współpracy Policji KGP:
– Rozwój zjawiska przestępczości zorganizowanej, jej w coraz większym stopniu międzynarodowy charakter, a także zjawisko powszechnej migracji, wymaga na państwach intensyfikację międzynarodowej współpracy policji. Jednym z najważniejszych elementów tej współpracy jest wymiana informacji kryminalnych, której służy wykorzystanie różnych kanałów, w tym oficerów łącznikowych. Mimo rosnących możliwości technicznych w zakresie wymiany informacji funkcja oficerów łącznikowych jest nieodzowna. Oficer łącznikowy obok aktywnego udziału w procesie wymiany informacji – co niezwykle istotne – buduje więzi z naszymi partnerami zagranicznymi, a także tworzy wizerunek polskiej Policji poza granicami kraju.
Polska Policja buduje sieć oficerów łącznikowych od blisko 25 lat. Rozpoczynaliśmy naszą aktywność od najbliższego otoczenia kraju, a obecnie jesteśmy obecni w 11 krajach, posiadamy również łączników przy Interpolu oraz Europolu. Ale sieć tych oficerów nie jest stała. Problematyka przestępczości transgranicznej i wynikająca z tego potrzeba poszczególnych jednostek Policji wymaga stałej analizy. W ślad za jej wynikami prowadzona jest rekonfiguracja sieci. Ostatnie dwa lata to okres bardzo intensywnej pracy BMWP na rzecz rozwoju sieci oficerów łącznikowych. W roku 2016 komendant główny Policji gen. insp. dr Jarosław Szymczyk zaakceptował stworzoną w biurze koncepcję rozwoju sieci oficerów łącznikowych, w której obok tworzenia nowych biur założono rozszerzenie akredytacji na inne państwa dla już istniejących stanowisk. Założone cele zostały w ciągu 2 lat w większości zrealizowane – wzmocniono placówkę w Wielkiej Brytanii, utworzono placówki na Węgrzech, we Włoszech i Hiszpanii oraz uzyskano akceptację kierownictwa resortu SWiA na rozszerzenie akredytacji OŁ w Norwegii na Szwecję oraz OŁ we Włoszech na Watykan.
Realizacja zadań służbowych przez oficerów łącznikowych zyskuje bardzo duże uznanie nie tylko u naszych partnerów zagranicznych, ale co najważniejsze również u policjantów w kraju. Rosnące potrzeby w zakresie wykorzystania tego specyficznego kanału wymiany informacji stanowią podstawę do dalszej rozbudowy sieci oficerów łącznikowych. W przyszłych latach zamierzamy się skupić głównie na rozszerzaniu akredytacji dla istniejących już stanowisk, by jak najefektywniej wykorzystać ich możliwości. Ponadto, w zależności od potrzeb, a także ogólnych kierunków polskiej polityki zagranicznej, rozważymy otwarcie nowych placówek. Mogę zdradzić, że prawdopodobnie już w pierwszej połowie 2019 roku sfinalizujemy otwarcie i obsadzimy stanowisko w USA, a równolegle analizujemy potrzeby na kierunku Dalekiego Wschodu i Bałkanów.
wysłuchał MD
zdj. Andrzej Chyliński
