Pod koniec 2016 r. pełnomocnik komendanta głównego Policji ds. ochrony praw człowieka mł. insp. Krzysztof Łaszkiewicz przeprowadził analizę, która wykazała nieprawidłowości w umundurowaniu funkcjonariuszy, poczynając od niewłaściwego doboru rozmiarów różnych części garderoby, przez niewłaściwe łączenie mundurów, np. służbowego i ćwiczebnego, po brak znaków identyfikacji imiennej czy widoczne zużycie munduru. W ramach przygotowanego przez pełnomocnika „Harmonogramu wdrażania wybranych rekomendacji w zakresie optymalizacji działań Policji na rzecz kształtowania systemu wartości i profesjonalizacji postaw zawodowych oraz podnoszenia bezpieczeństwa prawnego i osobistego policjantów”, zaakceptowanego przez komendanta głównego Policji, znalazły się kwestie mające poprawić istniejącą sytuację.
PRZEPISY PRZEPISAMI, A ŻYCIE ŻYCIEM
Jednak jest tak wiele rozmaitych elementów umundurowania, że czasami błędy się zdarzają. Czasami niewłaściwe dobranie elementów umundurowania pod względem rozmiarowym wynika ze stanu zapasów w magazynie. Co innego, gdy chodzi o np. łączenie elementów różnych sortów mundurów: ćwiczebnego, służbowego, wyjściowego i galowego. Tu trzeba być uważnym.
– Ostatnia nowelizacja rozporządzenia w sprawie umundurowania policjantów daje możliwość łączenia poszczególnych elementów umundurowania ćwiczebnego, służbowego i wyjściowego – mówi kom. Artur Duszak z Wydziału do spraw Ceremoniału Policyjnego Gabinetu KGP. – Można np. łączyć spódnicę wyjściową z koszulą służbową letnią i koszulą służbową oraz latem półbuty wyjściowe w zestawie ubioru służbowego z koszulą służbową, koszulą służbową letnią lub swetrem.
Kolejny przykład, który potrafi zdezorientować: mundur służbowy ma wiele różnych elementów, m.in. spodnie letnie, ale także spodnie letnie do trzewików. Policjanci pytają: „Czym są trzewiki, a czym są półbuty? I dlaczego półbutów nie można nosić do służbowych spodni letnich do trzewików?”.
– Policjanci często mylą możliwości łączenia poszczególnych sortów mundurowych – mówi kom. Artur Duszak. – Niedopuszczalne jest łączenie mundurów ćwiczebnych starego typu (czarnych) z mundurami ćwiczebnymi nowego wzoru (granatowymi), poza obuwiem, tj. trzewikami, i rękawiczkami zimą.
Policjanci zauważają, że w tabelach mundurowych dopuszcza się np. noszenie koszulki polo lub koszulki t-shirt do nowych spodni ćwiczebnych. Można, czy nie można?
– Skoro tabele zestawów ubiorczych wskazują na możliwość łączenia tych elementów munduru, to tak – wyjaśnia kom. Artur Duszak.
Inne pytanie policjantów: „Czy do nowego rodzaju munduru ćwiczebnego można nosić kurtkę służbową letnią i zimową?”.
– Nowe rozporządzenie zezwala na łączenie tych mundurów, ale tylko wtedy, gdy mówimy o tej samej kolorystyce – wyjaśnia kom. Artur Duszak. – Na to trzeba zwrócić uwagę.
DO TEATRU, ŚLUBU, ALE CZY NA WESELE?
Mundur wyjściowy policjanci zakładają chętnie, ale rzadko. Pamiętać trzeba, że do kurtki gabardynowej munduru wyjściowego zawsze nosi się koszulę z długim rękawem. Zawsze. Dlaczego? Bo przy unoszeniu ręki, choćby przy salutowaniu, odsłania się sporą część przedramienia, a bez koszuli nie wygląda to estetycznie. Przecież do marynarki również powinno zakładać się koszulę z długim rękawem.
Najczęstszym błędem popełnianym przez policjantów zakładających mundur wyjściowy jest eksponowanie odznaczeń czy obszywanie się baretkami.
– Niektórzy policjanci nie wiedzą, że w momencie, kiedy otrzymujemy dany medal, to możemy nosić baretki, ale również możemy eksponować medal. Jednak nie na każdej uroczystości trzeba nosić medal czy odznaczenie, bo od tego są baretki. Są policjanci, którzy noszą baretki trzech różnych stopni tego samego medalu, odznaczenia czy odznaki, np. „Zasłużony Policjant”. Jest to błąd, bo odpowiednikiem danego stopnia, np. odznaki, są galony na baretkach. Nie należy nosić tylu baretek, ile mamy odznaczeń, choć rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z 15 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach o nadanie orderów i odznaczeń oraz wzorów odpowiednich dokumentów (Dz.U. nr 277, poz. 2743, z późn. zm.) daje taką możliwość, ale to są m.in. Krzyże Zasługi i wyższe, jak np. Ordery Virtuti Militari – tłumaczy kom. Artur Duszak – tu oprócz baretek można również eksponować ordery.
W rozporządzeniu jest zapis, w których okolicznościach powinno się występować w mundurze wyjściowym, np. podczas wystąpień w charakterze przedstawiciela Policji na oficjalnych spotkaniach lub uroczystościach, jeśli nie zachodzi konieczność występowania w ubiorze wyjściowym ze sznurem galowym albo konieczność pełnienia służby w określonych jednostkach (w pomieszczeniach biurowych).
W uroczystościach o charakterze ceremonialnym udział policjanta powinien odbywać się w umundurowaniu wyjściowym ze sznurem galowym lub bez – w zależności od rodzaju uroczystości. Przykładem może być ślub policjanta. Pan młody, który postanowił wziąć ślub w mundurze, powinien wystąpić w umundurowaniu wyjściowym. Pamiętać jednak należy, że po oficjalnej uroczystości, czyli na weselu, policjant powinien uczestniczyć w cywilnym garniturze. Podczas wesela organizuje się różne gry i okolicznościowe zabawy oraz spożywa alkohol, a takie sytuacje budzą wątpliwość co do wizerunku umundurowanego policjanta. To samo dotyczy gości pary młodej, którzy są funkcjonariuszami. Jeśli chcą uczestniczyć w uroczystości w mundurze wyjściowym, to mogą w nim wystąpić bez szczególnej zgody przełożonego, jednak z zachowaniem służbowego rozsądku. Należy pamiętać, że policjantem jest się 24 godziny na dobę. Dlatego jeśli umundurowany policjant uczestniczy w części weselnej, to nie może spożywać alkoholu jak inni uczestnicy, czy uczestniczyć np. w oczepinach. Naruszy tym powagę munduru.
SZNUR OD KOLEGI
Na mundurze wyjściowym nosi się sznur galowy, m.in. podczas świąt państwowych, wręczenia sztandaru jednostce, nadania aktów mianowania, ślubowania policjantów. Niekiedy można odnieść wrażenie, że uczestniczący w uroczystościach funkcjonariusze pożyczyli sznur w ostatniej chwili od kolegi.
– Nie wiem, czy policjanci wiedzą, że są rozmiary poszczególnych sznurów galowych i należy go dopasować, by nie był za długi bądź za krótki. Czasem też nie wiedzą, że należy go przypiąć do guzika przyszytego pod tzw. pagonem. Policjanci sami muszą doszywać ten guzik. Niedopuszczalne jest doczepianie sznura do guzika, do którego mocuje się naramiennik. Zapominają także, że zapinanie sznura powinno być na pierwszy guzik, a zapinają na drugi – wylicza kom. Artur Duszak. – Jeżeli mamy sznur galowy i występujemy na zewnątrz, w czapce gabardynowej, to trzeba założyć rękawiczki. Bez względu na pogodę. Warto zapamiętać: „Jeśli jest sznur, czapka gabardynowa i uroczystość odbywa się na zewnątrz – muszą być rękawiczki”.
POWRÓT FURAŻERKI
Coraz więcej policjantów ma nowy mundur ćwiczebny, a wraz z nim furażerkę. Nosi się ją lekko przechyloną – wzorem wojska – na prawe ucho. Albo pod lewym pagonem, skierowaną orłem do przodu. Ale czy można także nosić ją w ręku?
– Przepis tego nie reguluje. Jeżeli w ręce, to w lewej, orłem skierowanym do przodu, bo tak nosi się czapkę gabardynową. Ale czapkę można nosić w ręku tylko w określonych sytuacjach: w pomieszczeniach zamkniętych, patio itp. – mówi kom. Artur Duszak i dodaje. – Często policjanci nie wiedzą, jak się zachować podczas mszy polowej: w czapce czy bez czapki? Taką sytuację trzeba traktować jako pomieszczenie zamknięte, więc występujemy bez nakrycia głowy.
GRA W KOLORY
Wszyscy chętnie noszą koszulki typu t-shirt i policjanci nie są tu wyjątkiem. W swoich garderobach mają ich wiele i czasami zakładają pierwszą z brzegu. Co też może okazać się błędem, bo muszą zwrócić uwagę, by do munduru ćwiczebnego nowego typu nosić niebieską koszulkę t-shirt, a nie czarną. Czarny t-shirt jest tylko do mundurów ćwiczebnych starego typu. Z czarnymi t-shirtami jest jeszcze jeden kłopot.
– Mimo że policjanci kupują koszulki w sklepach mundurowych, to potem okazuje się, że są niewłaściwie umundurowani, np. napis POLICJA jest w kolorze białym i umieszczony z przodu na lewej lub prawej piersi, a powinien być żółty i tylko na plecach. Nie wspomnę o kroju liter użytych do napisu, który też bardzo często jest przypadkowy. Zauważyłem także, że funkcjonariusze w patrolach noszą czasem czarne koszulki polo – zauważa kom. Artur Duszak. – To też jest gadżet! Nie powinno się takich nosić.
GADŻETY
W ostatnich latach na policyjnych mundurach pojawiło się całkiem sporo naszywek, zazwyczaj kursów doskonalenia zawodowego.
– To dobrze, że policjanci utożsamiają się z mundurem i są dumni z podniesionych kwalifikacji – mówi kom. Artur Duszak. – Ale przepisy i załączniki do rozporządzenia w sprawie umundurowania określają, jakie naszywki czy emblematy można nosić. Kilka lat temu pojawił się projekt nowelizacji rozporządzenia o umundurowaniu, gdzie pojawiły się nowego rodzaju emblematy do kurtki służbowej i kurtki służbowej zimowej. Ale tylko projekt, dlatego wszystkie naszywki, które noszą policjanci na rękawach, to na razie gadżety. Utożsamianie się z formacją przez naszywanie różnych dekoracji na mundur jest niezgodne z przepisami. Przykładem niech będzie naszywka, gdzie w środku policyjnej gwiazdy pojawiły się… król Julian albo kępka marihuany. Takie rzeczy godzą w powagę munduru.
OCZYWISTOŚĆ
– Policjant powinien przestrzegać zasad poprawnego zachowania, kultury osobistej i dbać o swój wygląd. Dlatego mundur musi być czysty, niezniszczony, dopasowany, krótko mówiąc schludny – mówi naczelnik Wydziału ds. Ceremoniału Policyjnego Gabinetu KGP podinsp. Zbigniew Bartosiak. – Policjant odpowiednią postawą, właściwie umundurowany budzi nie tylko respekt, ale także zaufanie. Taka jest psychologia munduru.
ANDRZEJ CHYLIŃSKI
zdj. Marek Krupa
Zarządzenie 7/13 KGP (Dziennik Urzędowy KGP z 1 marca 2013 r. poz. 18) określa ogólne zasady zachowania się policjantów, a w tym wizerunek umundurowanego funkcjonariusza. Podstawowym aktem prawnym odnoszącym się do umundurowania, jest rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 27 września 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie umundurowania policjantów (Dz.U. poz. 1879).
