Prezentujemy ostatnie instrumenty prawne zawarte w nowelizacji, których celem jest usprawnienie działania administracji, ułatwienie organom administracji publicznej reagowania na zmieniające się oczekiwania społeczne oraz rozwiązanie dotychczasowych problemów proceduralnych.
ROZSTRZYGANIE WĄTPLIWOŚCI
Kolejną nowością wprowadzoną nowelizacją kodeksu postępowania administracyjnego jest zasada rozstrzygania wątpliwości prawnych na korzyść strony wyrażona w art. 7a k.p.a. oraz obowiązek rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść strony zawarty w art. 81a k.p.a..
Zasada wyrażona w art. 7a k.p.a. dotyczy rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony w postępowaniu administracyjnym wyłącznie w sprawach dotyczących uprawnień i obowiązków strony, jak również dotyczy wyłącznie wątpliwości co do normy prawnej. Art. 7a k.p.a. mówi o stosowaniu zasady in dubio pro libertate, czyli, w dosłownym tłumaczeniu, „w razie wątpliwości sądzić na rzecz wolności”. Zasady tej nie należy jednak kojarzyć z regułą in dubio pro reo, zawartej w art. 5 § 2 kodeksu postępowania karnego, która funkcjonuje w procedurze karnej i nakazuje rozstrzyganie na korzyść oskarżonego także wątpliwości dotyczących stanu faktycznego. Reguła ta bardziej miałaby zastosowanie w odniesieniu do art. 81a k.p.a., który wprowadza obowiązek rozstrzygania na korzyść strony wątpliwości stricte faktycznych (reguła nie ma zastosowania w sytuacjach, kiedy strona ma obowiązek wykazania określonych faktów).
Ustawodawca w art. 7a k.p.a. zawarł jednak zastrzeżenia co do możliwości zastosowania jego dyspozycji, wskazując, że rozstrzygnięcie, o którym mowa, nie może nastąpić, gdy sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ. Rozstrzyganie wątpliwości na korzyść strony jest także wyłączone ze względu na ważny interes publiczny, dla przykładu istotne interesy państwa, a w szczególności jego bezpieczeństwo, porządek publiczny i obronność, a także w sprawach osobowych funkcjonariuszy oraz żołnierzy zawodowych.
NOWE ZASADY
Zmieniony art. 8 k.p.a. w swoim nowym brzmieniu wprowadza nowe zasady, na podstawie których mają działać organy administracji publicznej. I tak, w § 1 tego artykułu, pojawia się zasada proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania, natomiast § 2 wprowadza zasadę pewności prawa, polegającą na tym, że organy administracji publicznej bez uzasadnionej przyczyny nie odstępują od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym.
OBOWIĄZKI ORGANU
Zmiana noweli zwiększyła również zakres obowiązków spoczywających na organie prowadzącym postępowanie administracyjne, m.in. o rozszerzenie obowiązku organu wynikającego z art. 10 k.p.a., który określa uprawnienia strony do czynnego udziału w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwienie jej wypowiedzenia się co do zebranych materiałów i zgłoszonych żądań. Uzupełnieniem tego przepisu jest wprowadzony art. 79a, według którego organ zobowiązany jest ponadto do wskazania przesłanek zależnych od strony, które nie zostały na dzień wysłania informacji (o której mowa w art. 10 § 1 k.p.a.) spełnione lub wskazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony. Powyższe daje stronie możliwość przedłożenia dodatkowych dowodów na potwierdzenie, że przesłanki zostały spełnione.
KARY PIENIĘŻNE
W polskim systemie prawa brakowało dotąd ogólnych regulacji dotyczących administracyjnych kar pieniężnych. Dlatego też ta problematyka nie mogła zostać pominięta w tak szerokiej zmianie przepisów k.p.a. Nowelizacja k.p.a. w dziale IVa szczegółowo określa przede wszystkim okoliczności, które organ administracji publicznej zobowiązany jest brać pod uwagę przy wymierzaniu kary administracyjnej. Dla przykładu wskazać można wagę i okoliczności naruszenia prawa, częstotliwość naruszania obowiązków lub zakazów, których naruszanie objęte jest karą administracyjną, uprzednie ukaranie za to samo zachowanie, za przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie czy wykroczenie skarbowe, stopień przyczynienia się strony do powstania naruszenia prawa, wysokość korzyści, którą strona osiągnęła, lub straty, której uniknęła, warunki osobiste strony.
ODSTĄPIENIE OD UKARANIA
Novum w przepisach stanowi odstąpienie od ukarania administracyjną karą pieniężną w przypadku naruszenia prawa popełnionego wskutek działania siły wyższej. Wprowadzone zostały również przepisy dotyczące obligatoryjnego odstąpienia od wymierzenia kary, które kończą się wyłącznie pouczeniem. Taka sytuacja występuje, gdy waga naruszenia prawa jest znikoma, a strona zaprzestała zachowania, które naruszało prawo albo strona za to samo zachowanie już została ukarana. Ponadto organ może w ramach odstąpienia od wymierzenia kary wyznaczyć stronie termin do przedstawienia dowodów potwierdzających usunięcie naruszenia prawa lub powiadomienie właściwych podmiotów o stwierdzonym naruszeniu prawa. Administracyjna kara pieniężna nie może zostać nałożona, jeżeli upłynęło 5 lat od dnia naruszenia prawa albo wystąpienia skutków naruszenia prawa, kara ta nie podlega również egzekucji, jeżeli upłynęło 5 lat od dnia, w którym kara powinna być wykonana.
Reasumując, nowelizacja kodeksu postępowania administracyjnego poszerza zakres uprawnień przysługujących stronie postępowania administracyjnego w przypadku długotrwałego rozpoznawania sprawy przez organ administracji publicznej. Jednak należy mieć również na uwadze, że zmiana ta nałoży na organy prowadzące postępowania administracyjne, dodatkowe obowiązki i znaczne obciążenie pracą, wynikające przede wszystkim z wprowadzonego przez ustawodawcę przyspieszonego tempa załatwiania spraw.
mł. insp. AGNIESZKA ROSIAK
naczelnik Wydziału Postępowań Administracyjnych Biura Prewencji KGP
opracowano na podstawie:
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483, z późn. zm.);
Ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2017 r., poz. 1257);
Ustawa z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r., poz. 935);
Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2017 r., poz. 1369);
Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2016 r., poz. 1749, z późn. zm.).