Wpływające do Policji skargi są klasyfikowane według obowiązującego od 2009 roku katalogu, w którym wyróżniono 10 kategorii zarzutów podnoszonych w skargach. Te kategorie to: nieludzkie lub poniżające traktowanie, naruszenie prawa do wolności, czynności procesowe, administracyjne z ustawy o Policji i inne, załatwianie skarg, zachowania korupcyjne, skargi policjantów, pracowników Policji i kandydatów, niekulturalny stosunek do obywatela, inne, postępowanie policjantów/pracowników poza służbą/pracą, skargi niedotyczące Policji.
POTWIERDZONE – NIEPOTWIERDZONE
Przeważająca większość skarg wpływających do jednostek Policji w całym kraju nie znajduje potwierdzenia w prowadzonym postępowaniu skargowym. Od kilku lat potwierdzenie znajduje 8–8,5 proc. wszystkich skarg. W ubiegłym roku w niektórych garnizonach wskaźnik potwierdzalności był powyżej tej średniej. Najwyższy procent skarg potwierdzonych miał miejsce w województwach: zachodniopomorskim (12,3 proc.), kujawsko-pomorskim (10,8 proc.), wielkopolskim (9,9 proc.), opolskim (9,8 proc.), warmińsko-mazurskim i świętokrzyskim (po 9,4 proc.), łódzkim (9,2 proc.) natomiast najniższy w CBŚP (0 proc), pomorskim (6,2 proc.), dolnośląskim (6,7 proc.) i mazowieckim (6,8 proc.).
Najwięcej potwierdzonych skarg dotyczyło zachowań korupcyjnych (16,7 proc.). Tu liczba skarg wzrosła z 3 do 6, potwierdzono 1 zarzut a 21 zarzutów przekazano do prokuratury. Przez zachowanie korupcyjne rozumieć należy pojęcie znacznie szersze, niż wynika to z uregulowań w kodeksie karnym. Jak określono w analizie skargowej opracowanej przez Wydział Skarg Biura Kontroli KGP: „jest to nadużycie stanowiska publicznego w celu uzyskania prywatnych korzyści lub jakiejkolwiek innej nienależnej korzyści lub jej obietnicy, które wypacza prawidłowe wykonywanie jakiegokolwiek obowiązku (np. podwiezienie dziecka samochodem służbowym do przedszkola przez policjanta)”.
Wśród najczęściej potwierdzanych znajdują się też skargi na niekulturalny stosunek do obywatela (9,5 proc.), skargi dotyczące czynności procesowych i administracyjnych (9 proc.), załatwiania skarg (4,1 proc.), postępowanie policjantów/pracowników poza służbą/pracą (2,4 proc.) oraz inne skargi (11,1 proc.) niemieszczące się w pozostałych kategoriach. 10,8 proc. wszystkich potwierdzonych skarg złożyli policjanci, pracownicy Policji i kandydaci do Policji.
DO RPO I DO MSWiA
Najniższy wskaźnik potwierdzalności odnotowano, podobnie jak w latach ubiegłych, w kategorii: nieludzkie lub poniżające traktowanie (w 2016 r. – 0,6 proc., 2015 r. – 1,6 proc., 2014 r. – 2,9 proc.). W tej kategorii odnotowano w ub.r. 538 skarg, 1048 zarzutów, z których potwierdzono 3, a 387 przekazano do prokuratury.
W kategorii naruszenie prawa do wolności liczba skarg wyniosła 191, zarzutów 396. Zarzuty dotyczyły: zasadności, legalności, prawidłowości zatrzymania, doprowadzenia do wytrzeźwienia, prawa do powiadomienia wskazanej osoby. Potwierdzono 5 zarzutów, 119 przekazano do prokuratury. W poprzednim okresie sprawozdawczym było to odpowiednio: 203 skargi, 482 zarzuty, z czego 12 potwierdzonych, a 122 przekazane do prokuratury. Te dwie kategorie skarg są w szczególnym zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich i MSWiA. Od 2014 roku, zgodnie z decyzją nr 95 Ministra Spraw Wewnętrznych, Policja ma obowiązek przekazywania do Rzecznika Praw Obywatelskich oraz do Departamentu Kontroli Skarg i Wniosków MSWiA informacji o ponownych skargach z tej kategorii.
W ubiegłym roku przekazano 35 informacji o takich skargach, o 19 mniej niż w roku 2015. Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz Departamentowi Kontroli, Skarg i Wniosków MSWiA Biuro Kontroli KGP przekazało natomiast 443 informacje tzw. pozaskargowe, czyli dotyczące zdarzeń, w których istniało podejrzenie, że w wyniku działania lub zaniechania funkcjonariusza Policji nastąpiły: śmierć, próba samobójcza, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia u innej osoby, doszło do naruszenia wolności seksualnej osoby (zgwałcenie, inne czynności seksualne), doszło do nieuzasadnionego użycia środków przymusu bezpośredniego, przemocy fizycznej lub psychicznej w stosunku do innej osoby. W porównaniu do roku 2015 nastąpił spadek o 52 takie informacje.
NAJCZĘSTSZE SKARGI I ZARZUTY
Wśród skarg na postępowanie funkcjonariuszy Policji najliczniejszą grupę stanowiły zarzuty z kategorii: czynności procesowe, administracyjne, z ustawy o Policji i inne. Łącznie załatwiono we własnym zakresie 11 604 skargi (19 973 zarzuty). Potwierdzono 1173 zarzuty (jednocześnie 561 zarzutów przekazano do prokuratury lub sądu).
Najwięcej skarg dotyczyło interwencji przeprowadzonych przez policjantów, gdzie na 4400 skarg potwierdziły się 134 zarzuty, oraz bezczynności lub opieszałości Policji, gdzie na ponad 3500 skarg potwierdzonych zostało 326 zarzutów.
Często w jednej skardze występuje kilka zarzutów, z których potwierdza się tylko część. Tak było na przykład w przypadku kierowcy zatrzymanego do kontroli drogowej, który poskarżył się na niewłaściwe przeprowadzenie interwencji i bezpodstawne jego zdaniem zatrzymanie przez policjanta dowodu rejestracyjnego pojazdu. Chociaż nie wszystkie wskazane przez policjanta usterki pojazdu stanowiły podstawę do zatrzymania dokumentu, to wszystkie wskazał w wystawionym pokwitowaniu. Skargę w tym zakresie uznano za zasadną, inne zastrzeżenia do sposobu przeprowadzenia kontroli nie znalazły potwierdzenia. Z funkcjonariuszami przeprowadzono rozmowę instruktażową. Podobnie w przypadku jednych z częstszych skarg – naruszenia terminów procesowych, braku odpowiedzi na pismo, opieszałości lub bezczynności w związku z zawiadomieniem o przestępstwie. W efekcie potwierdzonych skarg z funkcjonariuszami prowadzone były rozmowy dyscyplinujące lub rozmowy instruktażowe.
Z analizy tej kategorii skarg wynika, że w ostatnim okresie spadła liczba skarg dotyczących interwencji, natomiast wzrosła liczba dotycząca bezczynności lub opieszałości oraz czynności dochodzeniowo-śledczych.
MNIEJ NIEKULTURALNYCH ZACHOWAŃ
Jedna ze skarg w tej kategorii dotyczyła operatora numeru alarmowego „997”. Skarżący zarzucił mu niekulturalne zachowanie oraz odmowę przedstawienia się przez podanie imienia i nazwiska. Po odsłuchaniu zapisu rozmowy ustalono, że operator, zwracając się do skarżącego, użył stwierdzenia „Pan mieszka w Warszawie, proszę pana, nie w Koziej Wólce”. Następnie ze strony zgłaszającego padła wypowiedź „Co z pana za burak”, na co operator odpowiedział „Taki sam, jak z pana”. Następnie operator zakończył rozmowę, odmawiając podania swojego imienia i nazwiska. Zarzut niekulturalnego zachowania uznano za potwierdzony i podjęto decyzję o przeprowadzeniu z operatorem rozmowy instruktażowej.
W innym przypadku skarżący zarzucił, że policjanci podczas interwencji na zwróconą uwagę, dlaczego zwracają się do niego na „ty”, kazali mu się „zamknąć”. Wersję skarżącego potwierdził pracownik ochrony sklepu, gdzie miała miejsce interwencja, wskazując również na inne niewłaściwe zachowania funkcjonariuszy. Przeciwko policjantom wszczęto postępowania dyscyplinarne. Każdy z nich został ukarany naganą.
Ogólnie jednak liczba skarg i zarzutów dotyczących niekulturalnego stosunku do obywatela spadła w stosunku do roku poprzedniego o prawie 50 i wynosi 758, natomiast liczba zarzutów spadła o 180 i wynosi 2434. W poprzednim okresie potwierdzono 100 takich zarzutów, w ub.r. – 92.
Procentowo spora liczba skarg dotyczyła sposobu załatwienia poprzedniej skargi. Wpłynęło takich skarg 2255 zawierających 2600 zarzutów. Potwierdzono 96 zarzutów (w ub.r. – 111).
W SŁUŻBIE I POZA NIĄ
Wzrosła natomiast ze 100 do 111 ogólna liczba skarg i ze 135 do 149 liczba zarzutów ze strony policjantów, pracowników Policji i kandydatów. W 2016 roku najwięcej zarzutów dotyczyło spraw kadrowych (44 zarzuty, 2 potwierdzone), mobbingu (24 zarzuty, żaden niepotwierdzony, 3 przekazane do prokuratury), spraw finansowych (16 zarzutów, 2 przekazane do prokuratury/sądu). Do wzrostu skarg w tej kategorii przyczyniła się większa niż przed rokiem liczba skarg o mobbing, podczas gdy liczba skarg dotyczących spraw kadrowych i finansowych nieznacznie spadła.
W jednej z komend miejskich Policji rozpatrywano skargę policjanta, który zarzucał stronniczość w postępowaniu swoich przełożonych, skarżył się na niezrozumiałe treści kierowanych do niego pism, na brak odpowiedzi na raport, przekazanie mu niewłaściwych informacji dotyczących nadgodzin i niezarejestrowania skierowania na badania lekarskie. Część zarzutów ze skargi funkcjonariusza znalazła potwierdzenie.
168 skarg (261 zarzutów) dotyczyło zachowania policjantów poza służbą. Tylko 4 z nich znalazły potwierdzenie.
WNIOSKI Z ANALIZY
W przypadku skarg, które po zbadaniu okazują się niezasadne, przyczyny ich składania są od lat takie same. Przede wszystkim jest to brak znajomości prawa oraz uprawnień organów Policji. Często powodem skargi jest próba angażowania Policji w rozstrzygnięcia o charakterze cywilnoprawnym, np. spory sąsiedzkie) i niezadowolenie z powodu odmowy ze strony funkcjonariuszy albo niezgoda na przyjęcie do wiadomości ustalonego stanu faktycznego, np. w zakończonym postępowaniu. Nierzadko powodem skargi jest próba uniknięcia odpowiedzialności karnej przez pomawianie policjantów o nadużycie uprawnień.
Tak było w przypadku skargi o dyskryminowanie przez policjantów środowiska o poglądach narodowych. Skarżący twierdził, że podczas obchodów Święta 3 Maja legitymowano tylko osoby z tego środowiska i część z nich została ukarana mandatami za okrzyki „Precz z komuną”. Ponadto według autora skargi policjanci przekroczyli swoje uprawnienia, między innymi ujawniając dziennikarzom informacje będące przedmiotem śledztwa. Przeprowadzone postępowanie skargowe nie potwierdziło zasadności tych zarzutów. Natomiast kwestie dotyczące zakłócenia obchodów Święta 3 Maja ocenił sąd, wydając wyroki skazujące wobec 10 uczestników marszu.
Wnioski z analizy przeprowadzonych postępowań skargowych w przypadku skarg potwierdzonych przekazywane są przełożonym policjantów, których skargi dotyczą. Mają one służyć eliminowaniu stwierdzonych nieprawidłowości, poprawy nadzoru nad służbą, prowadzeniu stosownych instruktaży i szkoleń. Ogólne wnioski z analizy całości postępowań skargowych są też omawiane na odprawach służbowych i stanowią temat doskonaleń zawodowych.
ELŻBIETA SITEK
zdj. Andrzej Mitura
