Więzienie we wsi Mokotów, nieopodal Warszawy, zostało wybudowane w latach 1902–1904 przez władze carskie. W 1915 r. do Warszawy weszły wojska niemieckie, rok później dzięki reformie administracyjnej Mokotów stał się częścią miasta. Od początku było to więzienie karne, bardzo nowoczesne jak na swoje czasy. Po wybuchu II wojny światowej więzienie ewakuowano na Wschód, tymczasowo aresztowanych zwalniano, a więźniom udzielano przerw w odbywaniu kary. Naczelnik więzienia został zamordowany przez Ukraińców pod Kowlem. Były naczelnik trafił razem z rzeszą policjantów do obozu NKWD w Ostaszkowie. Na Mokotowie więzienie przejęli okupanci niemieccy. Osadzano tu głównie osoby podejrzane o przestępstwa kryminalne i gospodarcze – zarówno Polaków, jak i Niemców. Po wybuchu Powstania Warszawskiego Niemcy dokonali masakry więźniów. Wybuchł bunt. Dzięki pomocy okolicznych mieszkańców i powstańców zdołano uratować około 200 osób. Po wojnie mokotowskie więzienie zapełniło się patriotami, którzy byli tu zabijani i potajemnie chowani w nieznanych miejscach. Teraz te miejsca są odkrywane, a ciała identyfikowane. Muzeum będzie opowiadać historię tych więźniów.

PAWEŁ OSTASZEWSKI
zdj. archiwum muzeum i autor