Bardzo bym prosił o szerszy komentarz do artykułu zamieszczonego w Waszym miesięczniku w numerze listopad 2014 r. na temat „Nowelizacja rozporządzenia MSWiA – czas służby policjantów – zmiany” pod redakcją Anny Wilczyńskiej-Dykty, a dokładniej o rozwinięcie paragrafu dotyczącego czasu na przygotowanie do służby.
– Czy czas do 30 minut należy rozumieć jako 15 minut na rozpoczęcie służby i 15 minut na zakończenie służby, czy te proporcje mogą się zmieniać w zależności od potrzeb?
– Czy odprawa do służby wlicza się do tego czasu na przygotowanie się do służby, czy jest to de facto rozpoczęcie służby?
– Czy mając do służby na godz. 20:00 – 04:00 i pracując na co dzień w Posterunku Policji, będąc wyznaczonym w tym dniu do służby w nadrzędnym komisariacie oddalonym od posterunku kilka kilometrów, jestem zmuszony przyjechać najpierw do posterunku, gdzie ubieram się w mundur, pobieram środki przymusu bezpośredniego, wypisuję radiowóz w książce u dyspozytora, a następnie wyprowadzam radiowóz z garażu, zamykam garaż i jadę radiowozem do komisariatu, jestem w komisariacie o godz. 20:20, to czy ja spóźniłem się do służby o 20 minut czy też nie? Czy te 20 minut można wliczyć w czas na przygotowanie do służby, który wlicza się do czasu służby? Czy w takim razie można zaczynać rozliczanie się ze służby na 10 minut przed końcem służby, o ile nie dzieje się nic co wymagałoby natychmiastowej interwencji?
– Czy dyżurny może przedłużyć służbę o 20 minut, które rzekomo się spóźniłem, i wyrazić chęć rozliczenia ze służby dopiero o godz. 04:20? Czy w takim przypadku można skończyć służbę o godz. 4:00, nie uzyskując od dyżurnego wpisu do notatnika o rozliczeniu ze służby?
dane do wiadomości redakcji
Odpowiedź przygotowały wspólnie Gabinet Komendanta Głównego Policji i Biuro Prewencji i Ruchu Drogowego KGP:
IMPLEMENTACJA PRZEPISÓW
Nowelizacja rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 października 2001 r. w sprawie rozkładu czasu służby policjantów (Dz.U. z 2001 r., nr 131, poz. 1471) wprowadzonej rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z 22 września 2014 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie rozkładu czasu służby policjantów (Dz.U. z 2014 r., poz. 1286), podyktowana była koniecznością implementacji do polskiego systemu prawnego rozwiązań wynikających z prawa Unii Europejskiej, w szczególności Dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 4 listopada 2003 r. w sprawie niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz.Urz. WE L nr 299, poz. 9).
Nowelizacja uzupełnia, doprecyzowuje i ujednolica przepisy rozporządzenia z 2001 r., a także dostosowuje je do uregulowań unijnych, zapewniając kompromis między interesem służby a prawami funkcjonariuszy. Nowelizacja uwzględnia także propozycje zmian wypracowane przez powołany decyzją nr 610 Komendanta Głównego Policji z 30 września 2008 r. zespół do opracowania projektu nowych rozwiązań w zakresie czasu służby policjantów oraz uposażenia i rekompensaty z tym związanych.
PRZYGOTOWANIE i ZDANIE SŁUŻBY
Przepis par. 11 rozporządzenia stanowi: Czas na bezpośrednie przygotowanie do służby i jej zdanie, a w szczególności na przyjęcie lub zdanie dokumentacji z przebiegu służby, uzbrojenia i wyposażenia, wlicza się do czasu służby. Czas ten nie powinien być dłuższy niż 30 minut. Obecne brzmienie cytowanej regulacji uzasadniono w następujący sposób:
odstępuje się od dotychczasowej regulacji stanowiącej, że nie uważa się za czas służby czasu niezbędnego – nie dłuższego niż 30 minut – do bezpośredniego przygotowania do służby i jej zdania, a w szczególności przyjęcia lub zdania dokumentacji z przebiegu służby, uzbrojenia i wyposażenia. Jednocześnie w sposób jednoznaczny określa się, że czas na bezpośrednie przygotowanie do służby i jej zdanie, a w szczególności przyjęcie lub zdanie dokumentacji z przebiegu służby, uzbrojenia i wyposażenia wlicza się do czasu służby, przy czym czas ten nie powinien być dłuższy niż 30 minut. Powyższe ma na celu dostosowanie rozporządzenia do wymogów określonych w dyrektywie 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. i wskazywanych w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, zgodnie z którymi nie istnieje kategoria pośrednia między „czasem pracy” a „okresem odpoczynku”. Wskazuje się przy tym, że pojęcie „czasu pracy” obejmuje każdy okres, podczas którego pracownik pracuje, wypełnia swe zadania i obowiązki, zaznaczając, iż wśród elementów charakteryzujących pojęcie „czasu pracy” nie znajduje się natężenie pracy wykonywanej przez pracownika ani wydajność tego pracownika. Wobec powyższego czynności polegające na bezpośrednim przygotowaniu się do służby i jej zdaniu, a w szczególności przyjęcie lub zdanie dokumentacji z przebiegu służby, uzbrojenia i wyposażenia, są czynnościami, które mieszczą się w zakresie obowiązków służbowych, a zatem powinny być zaliczane do czasu służby.
Stwierdzić należy więc, że określony został łączny czas zarówno na przygotowanie do służby, jak i zdanie służby. Niemniej jednak to przełożony określa zarówno zakres zadań, niezbędne wyposażenie, jak i czas przewidziany na ich realizację, co należy odnieść również do wyznaczania czasu przewidzianego na wskazane czynności.
Zauważyć należy, że regulacje odnoszą się do wszystkich policjantów i stąd też czas ten będzie różny dla różnych stanowisk, czy też nawet zadań i czynności. Przykładowo policjant realizujący na stałe zadania o charakterze patrolowo-interwencyjnym (PI) zapewne potrzebuje dłuższego czasu na przygotowanie się do służby i pobranie niezbędnego wyposażenia niż policjant komórki logistycznej – więcej, ten sam policjant PI będzie potrzebował więcej czasu w sytuacji, kiedy przewidziano go do realizacji zadań w pododdziałach zwartych, z niezbędnym wyposażeniem specjalistycznym.
Elementem wpływającym na określenie czasu będzie sama organizacja procesu przechowywania i wydawania wyposażenia czy nawet lokalizacja siedzib, czy rozkład pomieszczeń jednostki Policji. Wszystkich czynników mających wpływ na określenie tego czasu nie sposób wymienić, stąd też proporcje oczywiście mogą być płynne, niemniej jednak nie powinien on łącznie przekraczać 30 minut, co znaczy, że może być on krótszy, jednak musi zapewniać realną możliwość wykonania tych czynności.
Odnosząc się do zagadnienia odprawy do służby, zauważyć należy, że zgodnie z zapisami par. 25 i kolejnych zarządzenia nr 768 Komendanta Głównego Policji z 14 sierpnia 2007 r. w sprawie form i metod wykonywania zadań przez policjantów pełniących służbę patrolową oraz koordynacji działań o charakterze prewencyjnym (Dz.Urz. KGP z 2007 r., nr 15, poz. 119, z późn. zm.), Przygotowanie policjantów do służby patrolowej sprawdza się na odprawach lub indywidualnie, podobnie jak i wyposażenie etc. Czynności te zatem wydają się być wtórnymi do samego przygotowania, jednak w określonych przypadkach mogą się przenikać, np. w przypadku potrzeby zmiany lub doposażenia w określone środki. Podkreślenia wymaga jednak fakt, że zupełnie różny jest zakres wymienionych regulacji, bo o ile w przypadku rozporządzenia określany jest czas służby, co ma chronić interesy policjanta, o tyle w przypadku zarządzenia rodzaj i zakres czynności oraz ich przebieg. Z punktu widzenia przełożonego istotne jest udokumentowanie faktu dysponowania przez policjanta niezbędnym czasem na przygotowanie się do i zdania służby, przy czym dokumentacja ta może mieć różną formę, np. przez wykazanie różnicy czasu w grafiku służby i zapisu w notatniku służbowym policjanta (grafik 20.00–4.00, notatnik 20.10 odprawa do służby…, 3.55–4.00 zdanie wyposażenia, dokumentacji i zakończenie służby lub jak w przypadku opisywanym w jednym z listów: grafik 20.00–20.20 przygotowanie do służby – pobranie wyposażenia, radiowozu i dojazd do komendy, 20.20–20.30 odprawa do służby…). W opisanym w liście czytelnika przypadku rozpoczęcie służby, z punktu widzenia czasu służby, ma miejsce o godz. 20.00, kiedy to, zapewne z polecenia przełożonego, policjant ma stawić się w posterunku Policji celem pobrania radiowozu i wyposażenia, a następnie udać się w miejsce realizacji zadań, gdzie ma dotrzeć o godz. 20.20. Oczywiste jest więc, że w sytuacji, gdy policjant stawił się, zgodnie z poleceniem (grafikiem), do służby w posterunku Policji o 20.00 celem realizacji zleconych czynności, a następnie o 20.20 zgodnie z wyznaczonym czasem w komisariacie Policji, nie może być mowy o spóźnieniu się do służby. Podobnie sytuacja prezentuje się z rozliczeniem i zakończeniem służby. Musi być ono wskazane przez przełożonego, dyżurnego bądź inną uprawnioną osobę odpowiedzialną za nadzór nad przebiegiem służby. Samowolnie policjant nie może podejmować decyzji o zakończeniu służby, ponieważ dopuszcza się przewinienia dyscyplinarnego. W opisanej sytuacji przyjąć należałoby, że policjant pełnił służbę w godz. 20.00–4.20. Inną kwestią jest ustalenie, czy wystąpiły przesłanki upoważniające dyżurnego jednostki Policji do podjęcia decyzji o przedłużeniu czasu służby.||
ZMIANA ORGANIZACJI SŁUŻBY
Bez wątpienia wprowadzone zmiany w zakresie czasu służby wymuszają zmianę organizacji służby, w tym w zakresie pełnienia służby patrolowej i obchodowej, jednak należy stwierdzić, że zapisy te są czytelne i jednoznaczne.
Rolą przełożonego jest określenie czasu rozpoczęcia i zakończenia służby policjanta, przy czym przełożony, planując realizację określonych zadań, musi uwzględnić czas niezbędny na przygotowanie się przez policjanta do służby i rozliczenie po jej zakończeniu. Należy więc poszukiwać rozwiązań organizacyjnych, które pozwalałyby na maksymalne ograniczenie czasu niezbędnego na przygotowanie się do służby i jej rozliczenie. Zauważyć należy, że każde przekroczenie czasu służby musi posiadać swoje uzasadnienie faktyczne i podstawy prawne oraz traktowane jest jako pełnienie służby w czasie ponadnormatywnym.
Zmiana sposobu organizacji służby ma na celu zapewnienie ciągłości faktycznie pełnionej służby zewnętrznej, tzw. odpowiedniej zakładki czasowej, w sytuacji, kiedy służba na określonych stanowiskach musi zapewnić ciągłość realizacji zadań, np. obsługi interwencji. Wymaga to przeglądu całokształtu rozwiązań organizacyjnych, w tym struktur organizacyjnych jednostek Policji, nie tylko w zakresie komórek służby prewencyjnej.
W przypadku wątpliwości należy zwracać się do bezpośredniego przełożonego, który jest właściwy do optymalizacji organizacji służby, co pozwoli uniknąć sytuacji konfliktowych, a tym samym korzystnie wpłynie na efektywność pełnionej służby.
oprac. w Gabinecie KGP i Biurze Prewencji i Ruchu Drogowego KGP