Także ustawy szczególne przewidują konieczność podjęcia przez Policję działań na żądanie określonych podmiotów. Organem uprawnionym i jednocześnie zobowiązanym do prowadzenia czynności egzekucyjnych jest komornik, który wykonuje wszystkie czynności, za wyjątkiem tych, które są zastrzeżone dla sądu (art. 759 par. 1 k.p.c.). On także może wezwać do pomocy Policję (art. 765 par. 1 k.p.c.).
KOMORNIK NATRAFIA NA OPÓR
Wskazane rozporządzenie w par. 3 ust. 1 stanowi, że Policja udziela jej przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych, jeżeli w toku wykonywania tych czynności komornik natrafi na opór, który utrudnia lub uniemożliwia mu wykonywanie tych czynności, albo jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że na taki opór natrafi.
W przypadku postępowania egzekucyjnego „opór” oznacza utrudnianie lub uniemożliwianie komornikowi dokonania czynności egzekucyjnych. Nie ma znaczenia forma oporu, tj. czynna lub bierna, jak również, czy stawia go dłużnik, czy osoba trzecia.
Sformułowanie zawarte w art. 765 par. 1 k.p.c. – w razie oporu komornik może wezwać pomocy organów Policji oznacza, że wezwanie ma charakter fakultatywny, gdyż komornik może, lecz nie musi wezwać pomocy organów Policji. Ocena, czy w konkretnej sytuacji zachodzi potrzeba udzielenia pomocy, należy do komornika, nie zaś do organów Policji. Dotyczy to zarówno przypadków, gdy komornik natrafił już na opór, jak i sytuacji, w których zachodzi uzasadnione przypuszczenie natrafienia na opór, który utrudnia lub uniemożliwia mu wykonywanie czynności.
Przypuszczenie natrafienia na opór musi być, zgodnie z par. 3 ust. 1 ww. rozporządzenia uzasadnione, a zatem musi wynikać z konkretnych okoliczności lub posiadanych przez komornika informacji odnoszących się do czynności egzekucyjnej, jaką komornik ma obowiązek przeprowadzić. Ocena, czy istnieje uzasadnione przypuszczenie napotkania na opór, należy do komornika, nie zaś do organów bądź funkcjonariuszy Policji. Policjanci nie są także uprawnieni do badania, czy egzekucja jest zasadna i celowa.
PODSTAWY UDZIELENIA ASYSTY
Policja udziela pomocy lub asysty po otrzymaniu, co najmniej 7 dni przed terminem czynności, pisemnego wezwania oraz odpisu tytułu wykonawczego sporządzonego przez komornika, na podstawie którego egzekucja jest prowadzona (par. 6 ust. 1 rozporządzenia).
Policja asystuje komornikowi przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych na podstawie jego pisemnego powiadomienia oraz odpisu tytułu wykonawczego sporządzonego przez komornika, na podstawie którego egzekucja jest prowadzona (par. 6 ust. 2 rozporządzenia).
Zgodnie z art. 776 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 2014 r., poz. 101, z późn. zm.), zwanej dalej k.p.c., podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej.
W pilnych przypadkach, zwłaszcza gdy zwłoka groziłaby udaremnieniem egzekucji, udzielenie pomocy lub asystowanie następuje również na ustne wezwanie komornika. W takim przypadku Policja, nie wstrzymując udzielenia pomocy lub asystowania, żąda okazania tytułu wykonawczego, na którego podstawie egzekucja jest prowadzona, oraz nadesłania po zakończeniu czynności egzekucyjnych odpisu tytułu wykonawczego sporządzonego przez komornika i potwierdzenia wezwania na piśmie (par. 6 ust. 3 rozporządzenia).
Funkcjonariusz udzielający pomocy lub asystujący wyjaśnia, czy komornik jest uprawniony do prowadzenia egzekucji. W tym celu może on żądać okazania właściwego dokumentu, a zwłaszcza legitymacji służbowej.
BEZPIECZEŃSTWO WSZYSTKICH UCZESTNIKÓW
Udzielenie pomocy i asystowanie polega na zapewnieniu komornikowi bezpieczeństwa osobistego oraz dostępu do miejsca wykonywania czynności i porządku w tym miejscu. Policjanci, udzielając pomocy, mają również obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa innym uczestnikom postępowania, mając w szczególności na względzie poszanowanie godności osób biorących udział w czynnościach.
W literaturze przedmiotu wskazuje się, że pomoc organów Policji polega przede wszystkim na udzieleniu niezbędnej pomocy w zastosowaniu środków egzekucyjnych, w tym przymusu bezpośredniego [por. Z. Szczurek (w:) Z. Szczurek (red.) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Lex, 2005]. Podkreśla się również, że artykuł 765 par. 1 k.p.c. daje wyraz zasadzie, że komornik wobec osób uczestniczących w czynnościach egzekucyjnych nie może stosować przymusu bezpośredniego. W razie różnych możliwych form oporu stawianych przez dłużnika lub inne osoby uczestniczące w czynnościach egzekucyjnych komornik może zwrócić się o pomoc do organów Policji. Komornik może wprawdzie przy prowadzeniu czynności (…) korzystać z pomocy innych osób, które zatrudnia na podstawie umowy o pracę lub zlecenie (…). Osoby te (np. pracownicy firm zajmujący się ochroną) nie mają jednak uprawnień przewidzianych dla organów wymienionych w art. 765 par. 1 k.p.c. (por. D. Zawistowski [w:] H. Dolecki (red.), T. Wiśniewski (red.), H. Ciepła, D. Zawistowski, T. Żyznowski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Artykuły 730 – 1088, WKP, 2011), a zatem nie są uprawnione do stosowania środków przymusu bezpośredniego w celu przełamywania oporu osób uczestniczących w czynnościach egzekucyjnych (w tym dłużnika).
UŻYCIE ŚPB
Uprawnienia do stosowania śpb w tego typu przypadkach Policja powinna wywodzić z art. 16 ustawy o Policji oraz ustawy z 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz.U. 2013 r., poz. 628). Z przepisów tych wynika, że policjanci uprawnieni są do używania lub wykorzystywania śpb m.in. w przypadku konieczności wyegzekwowania wymaganego prawem zachowania zgodnie z wydanym przez uprawnionego poleceniem oraz pokonywania czynnego i biernego oporu. Dotyczy to również egzekwowania poleceń wydanych przez policjanta celem umożliwienia komornikowi dostępu do miejsca wykonywania czynności egzekucyjnych i zapewnienia porządku w tym miejscu. Z treści par. 5 ust. 1 rozporządzenia wynika, że policjant ma prawo i obowiązek (działając w imieniu organu Policji wezwanego do udzielenia komornikowi pomocy) zarówno wydania dłużnikowi (względnie innej osobie uczestniczącej w czynnościach egzekucyjnych) polecenia umożliwienia dostępu do miejsca wykonywania czynności i zachowania porządku w tym miejscu (polecenia te mogą – w przypadku egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu mieszkalnego – obejmować m.in. nakaz zaprzestania blokowania wejścia do lokalu, jak i obowiązek jego opuszczenia), jak i wyegzekwowania zachowania wynikającego z tego polecenia.
W związku z tym, że dłużnik oraz inne osoby uczestniczące w egzekucji obwiązane są do wykonywania poleceń komornika (jako organu egzekucyjnego) oraz policjantów, którzy działają w imieniu udzielającego komornikowi pomocy organu Policji, tym samym w przypadku braku zastosowania się do takiego polecenia policjanci mają prawo zastosować wobec osób, które nie wykonują wydanych na podstawie omawianych regulacji poleceń umożliwienia dostępu do miejsca wykonywania czynności lub zachowania porządku w tym miejscu (w tym np. polecenia zaprzestania blokowania wejścia do lokalu lub polecenia opuszczenia lokalu) śpb wymienione w art. 11 ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (z wyjątkiem celi zabezpieczającej, izby izolacyjnej oraz pokoju izolacyjnego).
POLICJANT NIE ZASTĘPUJE KOMORNIKA
Funkcjonariusze Policji nie są jednak uprawnieni (a tym bardziej zobowiązani) do wykonywania na rzecz komornika czynności polegających na otwieraniu zamków, skrytek itp., otwieraniu (wyważaniu) drzwi bądź na wynoszeniu, przenoszeniu przedmiotów albo przeszukiwaniu pomieszczeń, odzieży itp. Czynności te wykraczają bowiem poza zakres udzielenia pomocy komornikowi przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych. Rolą funkcjonariuszy jest zatem, jak wynika z treści par. 5 ust. 1 rozporządzenia, uniemożliwienie dłużnikowi (innym osobom uczestniczącym w czynnościach egzekucyjnych) podejmowania czynności mających na celu utrudnienie lub udaremnienie egzekucji, natomiast nie należy do ich uprawnień i obowiązków wykonywanie czynności technicznych na rzecz komornika (np. otwieranie zamków, skrytek, drzwi itp.) bądź też zastępowania komornika w realizacji niektórych czynności (np. przy przeszukiwaniu odzieży, rzeczy lub pomieszczeń).
Z przebiegu czynności związanych z udzielaniem pomocy funkcjonariusz Policji sporządza notatkę urzędową, którą przekazuje swojemu bezpośredniemu przełożonemu.
KOSZTY POMOCY LUB ASYSTY
Koszty poniesione przez Policję z tytułu udzielonej pomocy lub asysty przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych rozlicza się według stawki zryczałtowanej w wysokości 1,5 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Rachunek zawierający wskazane koszty przesyła się właściwemu komornikowi, który ma 30 dni od dnia otrzymania rachunku na przekazane należności z tytułu poniesionych kosztów na rachunek bankowy jednostki organizacyjnej Policji.
nadkom. AGNIESZKA ROMAŃSKA
zastępca naczelnika Wydziału Prewencji BPiRD KGP
zdj. Andrzej Mitura
Sposób udzielania pomocy komornikowi przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych, przypadki, w których należy udzielić komornikowi pomocy, sposób postępowania, tryb występowania o udzielenie pomocy, sposób jej realizacji, a także sposób dokumentowania wykonywanych czynności i rozliczania ich kosztów, na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 765 par. 2 pkt 1 k.p.c., określił Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji w rozporządzeniu z 28 stycznia 2002 r. w sprawie udzielania pomocy lub asystowania komornikowi przez Policje lub Straż Graniczną przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych (Dz.U. nr 10, poz. 106, z późn. zm.).
