Powstanie CBŚP (nr 115/10.2014)

Utworzenie nowej jednostki organizacyjnej stanie się faktem po upływie 30 dni od dnia opublikowania ustawy1 w Dzienniku Ustaw RP, a więc 9 października 2014 r.

GENEZA ZMIAN

Koncepcja wyodrębnienia Centralnego Biura Śledczego ze struktur policyjnej centrali wynikała przede wszystkim z różnego charakteru zadań obu podmiotów. Rola Komendy Głównej Policji koncentruje się przede wszystkim na koordynowaniu działań jednostek Policji w zakresie celów określonych jako ustawowe zadania Policji, tworzeniu warunków do sprawnej i skutecznej działalności służb Policji, opracowywaniu kierunków ich rozwoju oraz obowiązujących w tym zakresie priorytetów. Natomiast rola Centralnego Biura Śledczego, jako komórki organizacyjnej Komendy Głównej Policji posiadającej dodatkowo rozbudowaną terenową strukturę, koncentrowała się przede wszystkim na rozpoznawaniu zorganizowanych grup przestępczych i metod, jakimi się posługują, prowadzeniu postępowań przygotowawczych w tych sprawach, realizacji operacji specjalnych oraz programów ochrony świadków koronnych i osób dla nich najbliższych. Tym samym Komendant Główny Policji, oprócz działalności odnoszącej się do strategicznych aspektów rozwoju formacji policyjnej, był jednocześnie organem działającym na poziomie operacyjnym i taktycznym, właściwym w sprawach zwalczania przestępczości zorganizowanej oraz realizacji programów ochrony świadka koronnego. Sytuacja ta wymagała modyfikacji z jednej strony po to, by umożliwić Komendantowi Głównemu Policji skuteczniejsze zarządzanie całą formacją, a z drugiej – aby zdecentralizować uprawnienia operacyjne i procesowe, pozwalając na optymalizację realizacji zadań dotyczących zwalczania przestępczości zorganizowanej oraz prowadzenia programów ochrony świadka koronnego, a więc zadań służby śledczej.

SŁUŻBA ŚLEDCZA W POLICJI

Powołuje się służbę śledczą wchodzącą w skład Komendy Głównej Policji i funkcjonującą pod nazwą „Centralne Biuro Śledcze” – to zapis par. 1 zarządzenia nr 1 Komendanta Głównego Policji w sprawie powołania oraz określenia organizacji, zakresu działania i właściwości terytorialnej służby śledczej, które 14 lat temu stworzyło podstawy do funkcjonowania służby śledczej oraz Centralnego Biura Śledczego w Komendzie Głównej Policji. W odróżnieniu od służb kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej służba śledcza nie była, do momentu wejścia w życie ustawy z 26 czerwca 2014 r., rodzajem służby, na który bezpośrednio wskazał ustawodawca w art. 4 ustawy o Policji. Podstawą jej działania było przytoczone wcześniej zarządzenie Komendanta Głównego Policji. Dopiero zmiana ustawowa, związana z utworzeniem Centralnego Biura Śledczego Policji, zaliczyła służbę śledczą do jednego z ustawowych rodzajów służb w Policji.

ZWALCZANIE PRZESTĘPCZOŚCI ZORGANIZOWANEJ

W Polsce do 1989 roku w sferze prawa karnego nie używano terminu „przestępczość zorganizowana”. Po raz pierwszy termin ten został użyty w art. 5 ustawy z 12 października 1994 roku o ochronie obrotu gospodarczego i zmianie niektórych przepisów prawa karnego. Obecnie ustawa z 6 czerwca 1990 r. Kodeks karny, mimo że nie zawiera legalnej definicji przestępczości zorganizowanej, to jednak penalizuje w art. 258 udział w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnianie przestępstw.

Przepisy dotychczasowego brzmienia ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji nie zwierały jakichkolwiek uregulowań odnoszących się bezpośrednio do zwalczania przestępczości zorganizowanej2. Katalog wskazany w art. 1 ust. 2, do podstawowych zadań formacji zaliczał inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym, a także wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców. Brak wskazania zadania związanego ze zwalczaniem przestępczości zorganizowanej, a przede wszystkim brak jednoznacznego wskazania podmiotu odpowiedzialnego za realizację tych zadań w państwie, eliminują przepisy ustawy z 26 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw, ustanawiając wprost Centralne Biuro Śledcze Policji jako jednostkę realizującą zadania na obszarze całego kraju w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i zwalczania przestępczości zorganizowanej.

JEDNOSTKA ORGANIZACYJNA I ORGAN POLICJI

Centralne Biuro Śledcze Policji jako jednostka organizacyjna Policji rozpoczyna swoje funkcjonowanie od 9 października 2014 r. Jego siedzibą jest miasto stołeczne Warszawa, a kieruje nim Komendant Centralnego Biura Śledczego Policji, który jest organem Policji podległym Komendantowi Głównemu Policji. Tryb powoływania i odwoływania Komendanta Centralnego Biura Śledczego Policji jest analogiczny do trybu przewidzianego dla powoływania i odwoływania komendanta wojewódzkiego Policji – z wyłączeniem obowiązku zasięgania w takich przypadkach opinii wojewody. Analogicznie, w zakresie powoływania i odwoływania zastępców Komendanta CBŚP dokonuje tego Komendant Główny Policji na wniosek Komendanta CBŚP.

W stosunku do Komendanta CBŚP zostało, w myśl przepisów ustawy zmieniającej ustawę o Policji, wyłączone stosowanie przepisów art. 10 i art. 11 ustawy o Policji. Pierwszy z tych artykułów dotyczy obowiązku nałożonego na komendantów Policji do składania właściwym organom samorządowym rocznych sprawozdań ze swojej działalności, a także informacji o stanie porządku i bezpieczeństwa publicznego. Drugi jest związany z uprawnieniem organów samorządowych do żądania od właściwego komendanta Policji przywrócenia stanu zgodnego z porządkiem prawnym lub podjęcia działań zapobiegających naruszeniu prawa, a także zmierzających do usunięcia zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Kluczowe znaczenie dla funkcjonowania nowej jednostki Policji, w kontekście jej ogólnopolskiego zasięgu działania oraz współpracy z pozostałymi jednostkami Policji, ma przepis ustawy zmieniającej przyznający Komendantowi Głównemu Policji uprawnienie do określenia organizacji, rzeczowego i miejscowego zakresu działania oraz zasad współpracy CBŚP z innymi jednostkami organizacyjnymi Policji.

Według art. 8 ustawy z 26 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw Komendant Główny Policji w terminie 30 dni od ogłoszenia ustawy ustanowi tymczasowy regulamin organizacyjny Centralnego Biura Śledczego Policji, który może obowiązywać nie dłużej niż 6 miesięcy od wejścia w życie ustawy.

Kolejny istotny przepis związany jest z następstwem prawnym w sprawach dotychczas należących do właściwości Komendanta Głównego Policji, a po 9 października br. znajdujących się we właściwości Komendanta CBŚP. Art. 9 wskazanej ustawy stanowi, że w zakresie spraw prowadzonych i niezakończonych przed dniem wejścia jej w życie, gdzie Komendant Główny Policji został decyzją sądu lub prokuratora zobowiązany lub uprawniony do dokonania czynności wynikających z ustawy o Policji lub ustawy o świadku koronnym, to zobowiązania i uprawnienia w tym obszarze przejmuje Komendant CBŚP. A w zakresie spraw prowadzonych i niezakończonych w Centralnym Biurze Śledczym KGP, lub w stosunku do policjantów i pracowników tego biura, po wejściu w życie ustawy sprawy te będą prowadzone w Centralnym Biurze Śledczym Policji lub przed Komendantem Centralnego Biura Śledczego Policji. Co istotne, wszelkie czynności uprzednio dokonane w tych sprawach pozostają w mocy. Rozwiązania te to ważny element związany z cedowaniem uprawnień.

DECENTRALIZACJA ZARZĄDZANIA

Z mocy prawa, z dniem wejścia w życie ustawy, dotychczasowi policjanci oraz pracownicy Policji, którzy pełnią służbę lub są zatrudnieni w Centralnym Biurze Śledczym Komendy Głównej Policji, stają się policjantami oraz pracownikami Centralnego Biura Śledczego Policji. Przełożonym właściwym w sprawach osobowych w odniesieniu do funkcjonariuszy, a pracodawcą w odniesieniu do pracowników nowo utworzonej jednostki, od 9 października 2014 r. będzie Komendant Centralnego Biura Śledczego Policji, a nie Komendant Główny Policji. Wiąże się to z wyposażeniem Komendanta CBŚP w uprawnienia m.in. do:

• mianowania, przenoszenia oraz zwalniania policjantów ze stanowisk, przy czym Komendant CBŚP jest właściwy do przenoszenia lub delegowania policjanta CBŚP w ramach tej jednostki organizacyjnej oraz w przypadku, gdy następuje przeniesienie policjanta z innej jednostki organizacyjnej Policji do CBŚP – w wyniku porozumienia zainteresowanych przełożonych i policjanta,

• wyrażania zgody na mianowanie na stanowiska służbowe policjanta przed uzyskaniem przez niego kwalifikacji zawodowych oraz stażu służby wymaganych na stanowisku przy spełnieniu wymagań w zakresie wykształcenia,

• poddawania policjantów pełniących służbę w CBŚP lub ubiegających się o podjęcie służby w CBŚP procedurze określającej predyspozycje do służby na określonych stanowiskach lub w określonych komórkach organizacyjnych przez przeprowadzenie testu sprawności fizycznej, badania psychologicznego lub badania psychofizjologicznego,

• ustalania prawa do świadczeń odszkodowawczych i ich wysokości na podstawie przepisów ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą (Dz.U.2014.616),

• zwalniania policjanta ze służby, gdy wymaga tego ważny interes służby,

• korzystania z uprawnień i wykonywania obowiązków pracodawcy, w rozumieniu przepisów ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.1998.21.94 j.t.), kierownika urzędu w rozumieniu przepisów ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U.2014.1111 j.t.) oraz ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U.2013.269 j.t.), w stosunku do zatrudnionych w CBŚP pracowników Policji.

FINANSOWANIE CBŚP

Ustanowienie Komendanta CBŚP dysponentem środków budżetowych Policji stanowiło w toku prac nad ustawą istotną kwestię. Ostatecznie nie wprowadzono regulacji w tym zakresie w ustawie z 26 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw, co wynika przede wszystkim z faktu, że sposób ustanawiania dysponentów tych środków regulują przepisy Rozdziału 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 15 stycznia 2014 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania budżetu państwa (Dz.U.2014.82).

Przepisy te dotyczą zarówno sposobu ustanawiania przez dysponenta części budżetowej dysponentów drugiego i trzeciego stopnia bezpośrednio mu podległych, sposobu ustanawiania dysponentów trzeciego stopnia bezpośrednio podległych dysponentowi drugiego stopnia, jak również sposobu ustanawiania dysponentów budżetu państwa kierowników państwowych jednostek organizacyjnych niebędących państwowymi jednostkami budżetowymi. Ponadto w zakresie ustanawiania dysponentów środków budżetowych drugiego i trzeciego stopnia w obszarze spraw wewnętrznych właściwy jest Minister Spraw Wewnętrznych, który w drodze decyzji dokonuje stosownego określenia. Obowiązuje w tym zakresie decyzja nr 27 Ministra Spraw Wewnętrznych z 7 marca 2014 r. w sprawie ustanowienia dysponentów środków budżetu państwa w części 42 – Sprawy wewnętrzne (Dz.Urz.MSW.2014.11). Zatem kwestia dotycząca zasad ustanawiania dysponentów środków budżetowych nie jest przedmiotem regulacji ustawowej i w tym zakresie nie znalazła swojego odzwierciedlenia w przepisach ustawy tworzącej nową jednostkę organizacyjną Policji – CBŚP. Niezależnie od tego w toku prac nad ustawą wskazywano, że ustanowienie Komendanta CBŚP dysponentem środków budżetowych pociąga za sobą konieczność utworzenia szerokiego aparatu logistycznego tej jednostki w zakresie finansowym, transportowym, łączności i informatyki, gospodarki materiałowo-technicznej, co przy rozbudowanej, terenowej strukturze jednostki mogłoby doprowadzić do konieczności zaangażowania dodatkowych, znaczących środków finansowych oraz etatowych. Dlatego też aspekt obsługi finansowej oraz logistycznej CBŚP będzie pozostawał we właściwości Komendanta Głównego Policji we współpracy z komendantami wojewódzkimi Policji, na obszarze działania których funkcjonować będą zarządy nowo utworzonej jednostki Policji. Konsekwencją przyjętego założenia jest zmiana w rozporządzeniu Ministra Finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, polegająca na dodaniu w dziale „754 – Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa” nowego rozdziału „75401 – Centralne Biuro Śledcze Policji”.

Utworzenie odrębnego rozdziału klasyfikacji budżetowej, zgodnie z treścią uzasadnienia do zmiany rozporządzania, pozwoli w sposób operatywny zarządzać środkami wydzielonymi w budżecie Policji na potrzeby Centralnego Biura Śledczego Policji zarówno przez Komendanta Głównego Policji w odniesieniu do centralnej komórki CBŚP, jak również komendantom wojewódzkim Policji w stosunku do komórek organizacyjnych Centralnego Biura Śledczego Policji usytuowanych na obszarze ich działania.

OPTYMALIZACJA REALIZACJI ZADAŃ POLICJI

To podstawowy argument wyłączenia Centralnego Biura Śledczego ze struktur Komendy Głównej Policji. Zgodnie z uzasadnieniem do ustawy z 26 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw projektodawca wskazał, że skuteczne zwalczanie stale i dynamicznie przekształcającej się przestępczości zorganizowanej wymaga utworzenia w Policji bardziej elastycznych rozwiązań organizacyjnych. Podkreślił również, że nabycie uprawnień odnoszących się do czynności operacyjno-rozpoznawczych przez Komendanta Centralnego Biura Śledczego Policji usprawni podejmowanie działań policyjnych w odniesieniu do członków zorganizowanych grup przestępczych. Skróci to również okres reakcji na informację, przygotowania operacji specjalnej, wpłynie pozytywnie na profesjonalizm działań oraz zapewni większe bezpieczeństwo obrotu informacją.

By zobrazować nowe ustawowe rozwiązania dotyczące uprawnień Komendanta Centralnego Biura Śledczego Policji, mających na celu z jednej strony zapewnienie odpowiednich warunków do zwalczania przestępczości zorganizowanej, z drugiej zaś – pozwalających Komendantowi Głównemu Policji na optymalizację procesu zarządzania całą formacją, przedstawiono ich zakres w formie tabelarycznej.

nadkom. BARTOSZ FURGAŁA
zastępca dyrektora GKGP ds. prawnych

1 Ustawa o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw została opublikowana w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 8 września 2014 r. pod pozycją 1199.
2 Zadania służby śledczej w Policji, związane przede wszystkim ze zwalczaniem przestępczości zorganizowanej, zostały określone w § 4 zarządzenia nr 1 Komendanta Głównego Policji z 29 lutego 2000 r. w sprawie powołania oraz określenia organizacji, zakresu działania i właściwości terytorialnej służby śledczej.

Zobacz także:
Nie odpuszczamy (nr 115/10.2014) - wywiad z pierwszym komendantem CBŚP nadinsp. Igorem Parfieniukiem.