Konieczność podjęcia prac związanych z nowelizacją Zarządzenia nr 360 Komendanta Głównego Policji z 26 marca 2009 r. w sprawie metod i form wykonywania przez policjantów konwojów i doprowadzeń (Dz.Urz. KGP z 6 maja 2009 r. nr 6, poz. 29 ) zdeterminowana była m.in. wydarzeniami w Opolu, gdzie w październiku 2012 r. policjanci, realizując sądowy nakaz doprowadzenia osoby do odbycia zastępczej kary pozbawienia wolności, zatrzymali kobietę samotnie wychowującą dwójkę małoletnich dzieci, które w następstwie podjętych czynności przewieziono do rodziny zastępczej.
ZGODNIE Z ZASADĄ HUMANITARYZMU
Wcześniejsze rozwiązania w par. 38 Zarządzenia nr 360 KGP przewidywały okoliczności, przy wystąpieniu których należy odstąpić od wykonania doprowadzenia. Analiza zarówno tej regulacji, jak i przepisów ustawowych wykazała, że stosowanie tych przepisów w dotychczasowym brzmieniu może prowadzić w praktyce do sprzeczności z ustawowymi obowiązkami nałożonymi na Policję.
Policjanci, wykonując doprowadzenie w sytuacjach, w których w aktach prawnych rangi ustawowej nie przewidziano możliwości odstąpienia od niego, są zobligowani do jego realizacji. Muszą przy tym kierować się zasadą humanitaryzmu, a w szczególności dobrem dziecka, gdy jego rodzic lub opiekun prawny ma zostać zatrzymany, i w taki sposób zrealizować ustawowo nałożone na nich obowiązki, aby przy ich wykonywaniu zapewnić pieczę lub opiekę nad małoletnimi, osobami wymagającymi stałej opieki innych osób, a także zwierzętami, zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w tym zakresie. Znowelizowany par. 38 zarządzenia zawiera rozwiązania zapewniające realizację ustawowych zadań i obowiązków Policji, przy jednoczesnym zagwarantowaniu osobom zatrzymywanym i doprowadzanym możliwości korzystania z przysługujących im praw, zgodnie z zasadą humanitaryzmu. W tym zakresie zastosowano odesłanie do uregulowań rangi ustawowej, dotyczących wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, pomocy społecznej oraz ochrony zwierząt.
BADANIA LEKARSKIE
Nowelizacja dostosowała policyjne przepisy o konwojowaniu i doprowadzaniu także do Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z 13 września 2012 r. w sprawie badań lekarskich osób zatrzymanych przez Policję (Dz.U. z 2012 r., poz. 1102), które weszło w życie 5 listopada 2012 r. W tym akcie normatywnym m.in. rozszerzono katalog osób zatrzymanych przez Policję, które należy poddać badaniu lekarskiemu o: kobiety w ciąży, kobiety karmiące piersią, osoby z zaburzeniami psychicznymi oraz o nieletnich po spożyciu alkoholu lub innego podobnie działającego środka. Zmiana rozporządzenia wymusiła korelację przepisów. Za konieczne uznano zmianę brzmienia par. 3 zarządzenia nr 360, w którym rozszerzono katalog docelowych miejsc doprowadzenia osoby przez dodanie pokoju przejściowego, tymczasowego pomieszczenia przejściowego, policyjnej izby dziecka, aresztu śledczego, zakładu karnego, schroniska dla nieletnich, zakładu poprawczego – w przypadku wystawienia zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań medycznych do przebywania tej osoby w tych miejscach.
W nowym brzmieniu par. 3 w odniesieniu do osób doprowadzanych wprowadza ogólne odesłanie do przepisów o badaniach lekarskich osób zatrzymanych przez Policję, natomiast punkt o osobie konwojowanej przypomina o obowiązku udzielenia jej pierwszej pomocy lub poddania badaniom w przypadku, gdy w czasie konwoju zaistnieje sytuacja zagrażająca jej życiu lub zdrowiu.
ODPRAWA POLICJANTÓW
Zmieniono również par. 34 ust. 5 zarządzenia, aby uwypuklić, że przed doprowadzeniem, w czasie odprawy policjantów powinny zostać omówione kwestie mogące wpłynąć na jego przebieg, a w szczególności na wykonywanie władzy rodzicielskiej, sprawowanie opieki lub pieczy nad małoletnim, opieki nad osobą wymagającą stałej opieki innej osoby oraz opieki nad zwierzętami zarówno gospodarskimi, jak też domowymi.
Do przepisu dodano również możliwość odstąpienia od odprawy przed doprowadzeniem w przypadkach szczególnie uzasadnionych. Dotyczą one doprowadzeń zleconych w trakcie pełnienia służby, ale warunkiem jest, aby przed wykonaniem takiego doprowadzenia doszło do przekazania policjantowi informacji mogących wpłynąć na jego przebieg.
BEZ WĄTPLIWOŚCI INTERPRETACYJNYCH
Nowelizacja usuwa kilka wątpliwości interpretacyjnych. Dookreślono m.in. kwestie wykonywania doprowadzeń osób realizowanych w trybie przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, gdzie wskazano przypadki, w których podczas doprowadzenia wymagana jest obecność lekarza, pielęgniarki lub zespołu ratownictwa medycznego. Chodzi o doprowadzenie na rozprawę sądową, do szpitala psychiatrycznego, w celu poddania badaniu przez biegłego lub do domu pomocy społecznej. Określono również tryb postępowania w przypadku odmowy udziału w realizacji doprowadzenia przez ww. podmioty. Jest to doprecyzowanie trybu postępowania wynikającego z art. 46a ustawy z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 2011 r. nr 231, poz. 1375 i nr 122, poz. 696).
Rozszerzono zakres obowiązków dowódcy konwoju, m.in. przez zobowiązanie go do sporządzenia notatki urzędowej z zachowania osoby konwojowanej w przypadku, gdy było ono niezgodne z prawem lub z wydawanymi przez konwojentów poleceniami lub miało inny, negatywny wpływ na przebieg konwoju, a następnie do przekazania tej notatki właściwej jednostce penitencjarnej. Rozwiązanie to ma na celu umożliwienie podjęcia przez Służbę Więzienną stosownych kroków oddziaływania wychowawczego wobec takiej osoby.
Doprecyzowano również kwestię dokumentowania zadań związanych z realizacją konwoju, umożliwiając udokumentowanie tych czynności również w innej niż notatnik służbowy formie. Inny sposób dokumentowania ustala kierownik komórki lub jednostki organizacyjnej Policji.
Wątpliwości nie budzi już także kwestia rozmieszczenia policjantów w policyjnym środku transportu. Wprowadzono zasadę, że w przypadku realizacji konwoju przez dwóch policjantów decyzję o ich rozmieszczeniu w policyjnym środku transportu podejmuje dowódca konwoju. Uszczegółowiono sposób realizacji konwoju z wykorzystaniem specjalistycznego środka transportu medycznego, wskazując sposób realizacji tego zadania zarówno w przypadku, w którym możliwe jest przebywanie konwojenta w tym środku transportu, jak i w przypadku braku takiej możliwości.
Zmianie uległ także par. 19. Teraz centralne i sektorowe punkty wymiany osób konwojowanych etapowo, oprócz dotychczasowych rozwiązań, tworzone są również w pokojach przejściowych. W par. 21 dotyczącym konwojów etapowych usystematyzowano zakres danych przesyłanych w ramach wykazów ETAP, a także usankcjonowano harmonogram przyjazdów konwojów z poszczególnych sektorów do centralnego punktu wymiany osób konwojowanych etapowo.
Doprecyzowano w treści par. 24 kwestie dotyczące przekazań osób pozbawionych wolności, przekazywanych w ramach umów międzynarodowych, umożliwiając wykonanie konwoju innym niż lotniczy środek transportu.
Ponadto w par. 31 sformułowanie „pokój przesłuchań” zmieniono na „pomieszczenie, w którym prokurator wykonuje czynności procesowe”, tym samym odstąpiono od definiowania określenia „pokój przesłuchań”.
Zmieniono także par. 42, w którym doprecyzowano skład wzmocnienia konwoju wartości pieniężnych lub muzealiów, dookreślając rozmieszczenie konwojentów wyposażonych w broń maszynową, w przypadku wzmocnienia konwoju dwoma pojazdami.
Do treści par. 43 dodano ust. 2, w którym wprowadzono obowiązek niezwłocznego przekazania notatki służbowej sporządzonej przez dowódcę konwoju lub policjanta odpowiedzialnego za wykonanie doprowadzenia bezpośrednio po zaistnieniu wydarzenia nadzwyczajnego do komórki konwojowej komendy wojewódzkiej (stołecznej) Policji oraz komórki organizacyjnej Komendy Głównej Policji właściwej w sprawach prewencji.
Niezależnie od tych zmian, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom komórek konwojowych KWP/KSP, w par. 46 dodano ust. 5, w którym przewidziano możliwość prowadzenia całości dokumentacji również w formie elektronicznej.
W ramach nowelizacji dostosowano również treść zarządzenia do nowych rozwiązań wynikających z ustawy z 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz.U. z 2013, poz. 628).
mł. insp. DARIUSZ MINKIEWICZ
naczelnik Wydziału Konwojowego
Biura Prewencji i Ruchu Drogowego KGP
Książki pod choinkę
Instytucjonalny system bezpieczeństwa wewnętrznego
Książka prof. dr. hab. Andrzeja Misiuka to kompendium wiedzy z tego tematu, znakomity podręcznik dla studiujących bezpieczeństwo wewnętrzne, ale przydatna może być także studentom prawa i administracji.
Autor, na co dzień kierownik Zakładu Nauk o Bezpieczeństwie Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, nie ograniczył się do scharakteryzowania struktur i zadań wyspecjalizowanych organów i formacji, których zadaniem jest strzeżenie porządku i bezpieczeństwa. Pierwszy rozdział poświęcił na scharakteryzowanie podstawowych pojęć, zwracając m.in. uwagę na niedookreślenia w języku polskim terminów takich, jak „ład” i „porządek” oraz na brak ścisłego znaczenia określenia „bezpieczeństwo publiczne”. Kolejne dwa rozdziały to geneza i istota pojęcia „bezpieczeństwo” oraz rys historyczny administracji porządku i bezpieczeństwa publicznego na ziemiach polskich od X w. do końca XX w. Rozdział czwarty daje czytelnikowi możliwość porównania rodzimych rozwiązań prawno‑strukturalnych z systemami policyjnymi w wybranych krajach europejskich i w Stanach Zjednoczonych. Pozostałych sześć to już opis zadań i struktur polskich organów administracji państwowej i samorządowej oraz wyspecjalizowanych służb.
Charakteryzując poszczególne służby, Misiuk najwięcej miejsca poświęcił Policji, co nie dziwi, biorąc pod uwagę nie tylko wielość zadań tej formacji, ale i osobiste zainteresowania autora, który wykłada w Wyższej Szkole Policji w Szczytnie, zainicjował badania naukowe dotyczące przedwojennej Policji Państwowej itd. Nie pominął on jednak żadnej formacji, mającej związek z szeroko rozumianym bezpieczeństwem wewnętrznym. W książce znajdziemy więc charakterystyki zarówno Centralnego Biura Antykorupcyjnego czy Agencji Wywiadu, jak i Służby Ochrony Zabytków, a nawet Straży Parków. Misiuk nie pominął też sektora prywatnego, poświęcając ostatni rozdział firmom ochrony osób i mienia oraz agencjom detektywistycznym.
W sumie książka to niezbędnik dla niektórych studentów, a dla chętnych źródło, podanej przystępnym językiem, wiedzy o instytucjonalnym systemie bezpieczeństwa wewnętrznego.
PRZEMYSŁAW KACAK
Andrzej Misiuk, „Instytucjonalny system bezpieczeństwa wewnętrznego”, wydawnictwo „Difin SA”, 2013