W październiku ub.r. rzecznik praw dziecka Marek Michalak – powołując się na niepokojące sygnały o przypadkach nieletnich zatrzymywanych w policyjnych izbach dziecka na czas przekraczający ustawowe wskazania – zwrócił się do ministra spraw wewnętrznych i administracji Jerzego Millera z prośbą o podjęcie działań ograniczających przetrzymywanie nieletnich w policyjnych izbach dziecka. Rzecznik praw dziecka uważa, że przetrzymywanie nieletniego w policyjnej izbie dziecka przez kilka dni (np. z powodu braku miejsc czy środka transportu) jest sprzeczne z treścią postanowienia o zastosowaniu środka tymczasowego.

(...)

SUROGATY SCHRONISK

Sprawę pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka reguluje artykuł 40 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982 r. Policja może zatrzymać nieletniego, wobec którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny. A następnie umieścić w policyjnej izbie dziecka, jednak tylko wtedy, gdy zachodzi podejrzenie, że ukryje się, zatrze ślady lub nie można ustalić jego tożsamości.

O zatrzymaniu nieletniego należy – nie później jednak niż w ciągu 24 godzin – zawiadomić sąd rodzinny, który podejmuje postanowienie o umieszczeniu w schronisku, zakładzie poprawczym bądź innej placówce, np. szpitalu psychiatrycznym, domu pomocy społecznej. Nieletni, któremu w ciągu 72 godzin od chwili zatrzymania nie przedstawiono decyzji sądu, zostaje z policyjnej izby dziecka natychmiast zwolniony i przekazany prawnym opiekunom. Ustawodawca nie określił jednak maksymalnego czasu pobytu w policyjnej izbie dziecka nieletniego, wobec którego w terminie 72 godzin od chwili zatrzymania zapadło postanowienie o umieszczeniu w schronisku lub innej placówce.

– Sądy rodzinne stosują praktykę bezterminowego umieszczania nieletnich, którzy popełnili czyny karalne – mówi podinsp. Izabella Szustakiewicz, kierownik Izby Dziecka Wydziału Prewencji Komendy Stołecznej Policji. – W policyjnych izbach dziecka przebywa wielu nieletnich w oczekiwaniu na miejsce w schronisku, zakładzie poprawczym, młodzieżowym ośrodku wychowawczym czy młodzieżowym ośrodku socjoterapii. Przyczyną tego jest zbyt mała liczba miejsc w tychże ośrodkach, nieadekwatna do liczby wydawanych przez sąd postanowień. A na to Policja nie ma wpływu.

(...)

NA WŁASNĄ RĘKĘ

Zgodnie z rozporządzeniem ministra sprawiedliwości z 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich, wskazanie placówki powinno nastąpić w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia zgłoszenia.

– Oczekiwanie na umieszczenie w zakładzie poprawczym trwa około miesiąca, ostatnio było krócej –mówi Joanna Dębek z Wydziału Informacji Ministerstwa Sprawiedliwości. – Znaczący wpływ na czas realizacji skierowań do zakładów poprawczych ma fakt, że wielokrotnie dokumentacja przekazywana przez sądy jest niekompletna, zdezaktualizowana lub z brakami i wymaga uzupełnienia, co wydłuża postępowanie.

Policja nie jest instytucją zobowiązaną do poszukiwania wolnych miejsc w schroniskach czy innych placówkach dla nieletnich. Funkcjonariusze izb podejmują jednak takie działania. Wiedzą bowiem, że długotrwały pobyt nieletnich w policyjnych izbach dziecka źle wpływa na ich psychikę, stają się np. zniecierpliwieni, agresywni albo osowiali, apatyczni. A wtedy może dochodzić do bójek, buntów, samookaleczeń, prób samobójczych.

– Jeśli stosuje się środki wychowawcze lub poprawcze, trzeba wyegzekwować ich wykonanie – mówią policjanci z izb dziecka.

(...)

CZEKANIE NA USTAWĘ

– Przynajmniej od pięciu lat słyszymy o przygotowywaniu nowelizacji ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich – twierdzą funkcjonariusze izb dziecka. – O tym, że będą przejrzyste zapisy dotyczące PID‑ów. Określony zostanie czas pobytu nieletnich w naszej placówce. A także termin, w jakim nieletni, jeśli sąd wyda takie postanowienie, powinni trafić do schroniska czy poprawczaka. O przerwach w konwojowaniu, postępowaniu z uciekinierami z młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapeutycznych. Efektów prac nad nowelizacją wciąż nie ma.

(...)

Grażyna Bartuszek
zdj. Andrzej Mitura

• W Polsce jest 29 policyjnych izb dziecka.
• Rocznie przewija się przez nie około 7000 nieletnich.
• Jeden z najdłuższych pobytów nieletniego w PID wynosił 4 miesiące.
• Rekordzistą był chłopiec, który w ciągu dwóch lat 12 razy wracał do policyjnej izby dziecka. Wreszcie sąd wydał postanowienie o umieszczeniu go w schronisku dla nieletnich.

W Polsce jest:
• 9 schronisk dla nieletnich, jest w nich 646 miejsc.
• 29 zakładów poprawczych (w tym 17 to placówki łączące zakłady poprawcze i schroniska dla nieletnich), jest w nich 1277 miejsc.

Art. 40 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982 r. (Dz.U. z 2002 r. nr 11, poz. 109):
Par. 1. Jeżeli jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy, Policja może zatrzymać, a następnie umieścić w policyjnej izbie dziecka nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu, albo gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego.
Par. 2. Zatrzymanego nieletniego informuje się natychmiast o przyczynach zatrzymania, prawie do złożenia zażalenia, o którym mowa w art. 38, i innych przysługujących mu prawach.
Par. 3. Z zatrzymania nieletniego sporządza się protokół.
Par. 4. Policja niezwłocznie zawiadamia rodziców lub opiekunów nieletniego o zatrzymaniu. Zawiadomienie przekazywane rodzicom lub opiekunom powinno zawierać informacje, o których mowa w par. 2.
Par. 5. O zatrzymaniu nieletniego należy niezwłocznie, nie później niż w ciągu 24 godzin, zawiadomić właściwy sąd rodzinny.
Par. 6. Zatrzymanego nieletniego należy natychmiast zwolnić i przekazać rodzicom lub opiekunom, jeżeli:
– ustanie przyczyna zatrzymania,
– poleci to sąd rodzinny,
– nie został zachowany termin, o którym mowa w par. 5,
– w ciągu 72 godzin od chwili zatrzymania nie ogłoszono nieletniemu postanowienia o umieszczeniu w schronisku dla nieletnich lub tymczasowym umieszczeniu w placówce opiekuńczo‑wychowawczej albo w zakładzie lub placówce, o których mowa w art. 12.
Par. 7. W policyjnej izbie dziecka można również umieścić nieletniego w trakcie samowolnego pobytu poza schroniskiem dla nieletnich lub zakładem poprawczym na czas niezbędny do przekazania nieletniego właściwemu zakładowi, nie dłużej jednak niż na 5 dni.

Jest to fragment artykułu. Całość w tradycyjnej, drukowanej wersji miesięcznika „Policja 997”.