Mianem barier komunikacyjnych określić można wszystko to, co zakłóca efektywną wymianę informacji między nadawcą i odbiorcą. Wiele osób zapytanych o to, czy na co dzień dostrzega istnienie takich przeszkód, w pierwszej chwili zapewne odpowie przecząco. Ale ile razy zdarzyło nam się, że rozmówca zupełnie inaczej odebrał to, co chcieliśmy mu przekazać? Albo po zakończeniu spotkania okazywało się, że każdy z jego uczestników, mimo że był obecny w tym samym miejscu i w tym samym czasie, usłyszał zupełnie co innego? Można więc chyba zaryzykować stwierdzenie, że skuteczne porozumiewanie się to stosunkowo złożony proces, który wymaga świadomej kontroli tego, co i jak przekazujemy, a także sprawdzenia, jak odbiorca rozumie nasz komunikat.

CO STOI NA PRZESZKODZIE

Bariery w komunikacji można grupować według najróżniejszych kryteriów. Niektórzy wymieniają przeszkody leżące po stronie nadawcy i po stronie odbiorcy, bariery wynikające z przyczyn wewnętrznych i zewnętrznych itd. W tym miejscu warto zastanowić się, które czynniki dotyczą nas bezpośrednio i które sprawiają, że czasami tak trudno porozumieć się ze współpracownikami, przełożonymi czy podwładnymi? Przyczyną problemów komunikacyjnych w danej sytuacji może być celowe pomijanie lub zniekształcanie pewnych informacji, albo zasypywanie podwładnych zbyt wieloma informacjami, co powoduje przeciążenie i sprawia, że zaczynają postępować stereotypowo. Czasami barierą w komunikowaniu się będzie nasz brak zainteresowania czy wręcz negatywny stosunek do rozmówcy (np. niedostatecznie uważne słuchanie, niedopuszczanie innych do głosu, przerywanie), brak wspólnego języka z odbiorcą, przekazywanie sprzecznych komunikatów (czyli brak spójności między komunikacją werbalną i niewerbalną), a nawet niewłaściwy wybór miejsca lub czasu rozmowy. Bardzo często przeszkodą w skutecznym komunikowaniu się jest wieloznaczność słów. Zbyt często zapominamy o tym, że to, co jest oczywiste dla nadawcy, nie musi być przecież takie dla odbiorcy.

SUKCES ZALEŻY OD NAS

Komunikując się z innymi, warto dbać o prostotę i przejrzystość języka, a sposób formułowania myśli dostosować do języka odbiorcy tak, by nasz komunikat był dla niego rozumiały. W sztuce porozumiewania się ogromną rolę odgrywa też umiejętność słuchania. Podstawową metodą aktywnego słuchania, którą warto stosować na co dzień, jest parafraza. Polega ona na powtórzeniu własnymi słowami najistotniejszych treści wypowiedzianych przez rozmówcę. Dzięki temu szybko możemy się przekonać, czy dobrze zrozumieliśmy jego przekaz.

W procesie porozumiewania się trzeba też mieć na względzie komunikację niewerbalną, czyli tzw. język ciała. Warto zwracać uwagę nie tylko na to, co mówimy, ale i jak mówimy: czy podtrzymujemy kontakt wzrokowy z rozmówcą, jak gestykulujemy, jakim tonem przemawiamy. Wszystkie te elementy powinny być ze sobą spójne, gdyż rozbieżność między komunikacją werbalną i pozawerbalną utrudnia komunikację.
Warto też dbać o to, by komunikować się w sprzyjających warunkach. Na rozmowę dobrze jest wybrać miejsce, które sprzyja skupieniu. Nie przekazujmy więc ważnych informacji w biegu, gdzieś na korytarzu. Trudno o skuteczne komunikowanie się, jeśli nie usłyszymy tego, co mówi nasz rozmówca. Starajmy się więc rozmawiać w takich warunkach, w których nasz przekaz nie będzie zakłócany przez czynniki zewnętrzne (np. hałas z ulicy).

To, czy będziemy dobrze rozumiani przez otoczenie, w dużej mierze zależy od nas samych, od naszych zdolności komunikacyjnych, które warto stale doskonalić i rozwijać. Posiadanie odpowiedniego zasobu wiedzy i umiejętności interpersonalnych sprawia, że łatwiej nam określić i nazwać bariery komunikacyjne, a w konsekwencji – wyeliminować przeszkody, które pojawiają się w procesie efektywnej komunikacji.

nadkom. dr Sławomir Weremiuk
pełnomocnik komendanta głównego Policji
ds. komunikacji wewnętrznej