W gablotach znalazły się m.in.: wydanie paryskiego dziennika „Le Petit Journal” z 10 października 1918 r., gdzie ukazała się informacja o gen. Józefie Hallerze i jego armii, różnego rodzaju odznaki, a wśród nich „Za wierną służbę” i „Za Huszt”, czyli ta nadawana byłym żołnierzom Legionów, którzy zostali internowani. Były również karty pocztowe i zdjęcia, np. z uroczystości poświęcenia sztandaru 5. Pułku Piechoty w Pułtusku, wykonane na placu koszarowym w Baranowiczach czy podczas odwrotu spod  Kostiuchnówki. To o tej ostatniej bitwie pisał w rozkazie z 11 lipca 1916 r. Józef Piłsudski: „Dumny jestem z zachowania I Brygady w tych bojach pod Kostiuchnówką, chcę zaś wierzyć, że każdy z nas, jak to prawemu żołnierzowi przystoi, wyniósł z tych dni dużo doświadczenia i nauki, gdy tyle dla siebie nowych rzeczy widział, w tylu nowych formach boju brał udział. W kilka dni takiego boju rekrut staje się starym wiarusem, który ma co wspominać i czego uczyć drugich”.

Wystawa poświęcona Legionom Polskim cieszyła się dużym zainteresowaniem mieszkańców powiatu sochaczewskiego.

Legiony Polskie zostały powołane 27 sierpnia 1914 r., choć już 6 sierpnia, na wieść o wybuchu I wojny światowej nastąpił słynny wymarsz z krakowskich Oleandrów I Kompanii Kadrowej złożonej z członków „Strzelca” w stronę zaboru rosyjskiego. Zabiegi polityczne i dyplomatyczne doprowadziły najpierw do utworzenia 16 sierpnia 1914 r. Naczelnego Komitetu Narodowego w Krakowie, a następnie, gdy nie udało się wywołanie powstania w Kongresówce, włączenia się w jego prace Józefa Piłsudskiego. 27 sierpnia 1914 r. władze austriackie rozkazem potwierdziły utworzenie Legionów Polskich. Stanowiły one odrębną formację Armii Austro-Węgierskiej i podczas Wielkiej Wojny walczyły po stronie państw centralnych. Składały się, zwłaszcza na początku, z członków zakładanych wcześniej organizacji paramilitarnych: Związku Strzeleckiego, Polskich Drużyn Strzeleckich i Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Po dwóch latach Legiony przemianowano na Polski Korpus Posiłkowy, a rok później przeformowano w Polską Siłę Zbrojną. Po kryzysie przysięgowym część żołnierzy została internowana, pozostali wcieleni do armii austriackiej. W proteście przeciw traktatowi brzeskiemu II Brygada dowodzona przez Józefa Hallera przebiła się przez front rosyjsko-austriacki. Część żołnierzy, którym się to nie udało, została osadzona w obozach internowania na Węgrzech, m.in. w miejscowości Huszt.

Haller dowodził 5. Dywizją Strzelców Polskich, a wkrótce całym II Korpusem Polskim w Rosji. Potem Józef Haller przedostał się do Francji, gdzie stanął na czele Błękitnej Armii. Wielu legionistów znalazło się później w Wojsku Polskim w odradzającej się Rzeczpospolitej.

Warto przypomnieć, że legionistami było dwóch ostatnich komendantów głównych Policji Państwowej: płk Janusz Zygmunt Jagrym Maleszewski, który kierował formacją w latach 1926–1935, i gen. bryg. Józef Ignacy Kordian Zamorski, który dowodził policją w latach 1935–1939.

Agnieszka Dzik, Paweł Ostaszewski

zdj. Agnieszka Dzik