Warunkuje ona zarówno możliwość wstąpienia w szeregi Policji, jak i pozostawanie w nich. Utrata tejże opinii jest możliwa w zakresie każdego aspektu funkcjonowania społecznego. Doniosłość powyższego przekłada się realnie na pełnienie służby.
Utrata nieposzlakowanej opinii
Orzecznictwo sądowe wskazuje na pewne sytuacje, które jednoznacznie prowadzą do utraty nieposzlakowanej opinii. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 maja 2021 r. o sygn. akt III OSK 724/21 stwierdził: „Długotrwały konflikt z kuzynem, niezależnie od jego podłoża i stopnia zawinienia po każdej ze stron, wywołujący taki skutek, że organy Policji zmuszone są do nieustannego rozpatrywania skarg na swojego funkcjonariusza i przeprowadzania z nim dyscyplinujących rozmów, które nie odnoszą oczekiwanego skutku – osłabia zdolność formacji do wykonywania jej ustawowych zadań. Ponadto, na tle takiego konfliktu cierpi też wizerunek społeczny Policji, gdyż funkcjonariusz, który (w ramach formacji) zobowiązany jest do ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienia spokoju w miejscach publicznych oraz do zapobiegania popełnianiu przestępstw i wykroczeń (zob. art. 1 ust. 2 ustawy o Policji), sam staje się zarzewiem konfliktów społecznych, gdyż jego reakcje (często emocjonalne) w stosunku do gości kuzyna i jego samego, stają się podłożem skarg. Poza tym, nie można mówić o nieposzlakowanej opinii (w rozumieniu art. 25 ust. 1 ustawy o Policji) wobec funkcjonariusza, który przez wiele lat nie potrafi ułożyć sobie poprawnych stosunków
z osobami z sąsiedztwa, pomijając fakt, że chodzi o kuzyna”.
Pogląd ten można odnieść także do takich sytuacji jak rozwód przebiegający w sposób naruszający dobra drugiej strony, wszelkiego rodzaju skargi składane do organów państwa, mające cechy pieniactwa, założenie Niebieskiej Karty czy uchylanie się od płacenia alimentów. Trzeba mieć na względzie, że również konflikty w np. poprzednim miejscu zatrudnienia będą wpływały na wystąpienie utraty nieposzkalowanej opinii. Utratę tego przymiotu powoduje także dochodzenie roszczeń w sposób, który narusza właśnie art. 5 kc.
Opinia a zarzut w postępowaniu
Szczególną okolicznością mającą wpływ na ocenę nieposzlakowanej opinii jest postawienie policjantowi zarzutów w postępowaniu karnym. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 14 lipca 2022 r. sygn. akt III OSK 2138/21 wyjaśnił, że każdy policjant, aby mógł skutecznie wykonywać obowiązki służbowe w macierzystej formacji, musi pozostawać poza wszelkimi podejrzeniami o jakiekolwiek zachowania sprzeczne z prawem. Samo postawienie policjantowi zarzutu popełnienia przestępstwa umyślnego może nasuwać uzasadnione wątpliwości co do zachowania przymiotu osoby o nieposzlakowanej opinii, a tym samym co do spełnienia jednego z obligatoryjnych warunków, jakimi musi wykazać się każdy policjant zainteresowany dalszym pozostawaniem w służbie.
Powyższe może nasunąć stwierdzenie o naruszeniu zasady domniemania niewinności znane z prawa karnego i postępowań dyscyplinarnych różnych grup zawodowych. Jednakże należy podkreślić, że ocena przymiotu nieposzkalowanej opinii nie dokonuje się przecież na podstawie zasad zawinienia, lecz zasad moralnych, etycznych, społecznych. Ten, wobec kogo wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów w postępowaniu karnym, w ocenie społeczeństwa nie pozostaje poza podejrzeniami. Wręcz przeciwnie – w świadomości społecznej powstaje zależność: skoro prokurator postawił zarzuty, to coś musi być na rzeczy. Nie jest to uznanie za winnego, lecz podejrzenie, że dana osoba zachowała się co najmniej niewłaściwie, być może naruszając porządek prawny.
Kolejną okolicznością wpływającą na ocenę utraty nieposzlakowanej opinii jest szeroko pojęta kwestia używania alkoholu czy innych środków uzależniających. Nie chodzi jedynie o prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwości lub w stanie wskazującym na spożycie alkoholu, ale ogólnie na wszelkie zachowania podejmowane po użyciu alkoholu lub środków uzależniających. Mogą to być więc głośne imprezy domowe, sprzeczki, ostentacyjne zachowania w miejscach publicznych. Nie ulega wątpliwości, że ukaranie mandatem, skierowanie wniosku o ukaranie czy nałożenie kary administracyjnej stanowią zdarzenia, które mają wpływ na przymiot nieposzlakowanej opinii.
W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntował się pogląd, że już samo znalezienie się policjanta w kręgu podejrzeń bądź insynuacji może prowadzić do utraty nieposzlakowanej opinii. Na uwagę zasługuje wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 kwietnia 2021 r., sygn. akt III OSK 586/21, z którego wynika, iż podejrzenie skarżącego o związek ze spółką balansującą na granicy prawa może nasuwać uzasadnione wątpliwości co do zachowania przez niego przymiotu osoby o nieposzlakowanej opinii.
Zwolnienie ze służby
Utrata przez policjanta nieposzlakowanej opinii stanowi przesłankę do zwolnienia go ze służby na podstawie art. 41 ust. 2 pkt 5 ustawy o Policji. Jednakże należy mieć na względzie okoliczność, że oceny, czy doszło do utraty przez funkcjonariusza nieposzlakowanej opinii, powinno się dokonywać na podstawie całokształtu okoliczności zdarzenia. W tej mierze można wskazać na orzecznictwo sądów powszechnych dotyczące oceny zasad współżycia społecznego. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 26 kwietnia 2023 r. sygn. akt II CSKP 1375/22, zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 kc są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia.
mec. Magdalena Będziejewska-Michalska
radca prawny