Działania skupiały uwagę na istocie zasad etyki zawodowej, w wielu jej wymiarach społeczno-zawodowych, przez skierowanie ich do policjantów i policjantek z różnym stażem zawodowym oraz mających różne doświadczenie zawodowe. Dodatkową wartością zaprogramowanych obchodów 20-lecia zasad etyki było to, że zdaniem realizatorów bardziej sprawdziły się krótkie formuły zadaniowe i być może są one bardziej efektywne niż długofalowe strategie działań na rzecz ochrony praw człowieka i przestrzegania zasad etyki zawodowej w Policji – mówi mł. insp. Krzysztof Łaszkiewicz, pełnomocnik KGP ds. ochrony praw człowieka, główny pomysłodawca przedsięwzięcia.
Dwudziesta rocznica wejścia w życie tego aktu prawnego, którego historia tworzenia połączyła – zarówno w kompromisach, jak i sporach – istotną część środowiska policyjnego (i tak jest w sumie do dziś), przypada na 31 grudnia 2023 r. Wprowadzenie zarządzenia pozwoliło na to, by Policja stała się beneficjentem wielu przyjętych w przedmiotowym akcie rozwiązań o charakterze deontologicznym.
Ważne dyskusje
W ramach jubileuszowych obchodów odbyło się kilka ważnych konferencji i seminariów podejmujących temat aktualności zasad etyki zawodowej policjanta. Pierwszą konferencję zorganizowano 5 lipca br. w Akademii Policji w Szczytnie. Jej celem było wzmacnianie kultury uczciwości oraz przestrzegania zasad etyki zawodowej w policyjnym środowisku akademickim.
Od 27 do 28 września br. w Katowicach odbyło się I ogólnopolskie seminarium eksperckie poświęcone zagadnieniom podejmowania interwencji policyjnych wobec osób pod działaniem środków psychoaktywnych, z zaburzeniami psychicznymi oraz metodologii postępowania z takimi osobami („Gazeta Policyjna” 2023, nr 11). Seminarium, oprócz rozmów eksperckich, miało również charakter warsztatowy. Uczestniczyli w niej m.in. pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, którzy zapoznali się z metodami i procedurami stosowanymi przez policjantów podczas interwencji. Z kolei 10 października br. funkcjonariusze rozmawiali nad aktualnością i funkcjonalnością zarządzenia nr 805 KGP z 31 grudnia 2003 r., starając się skonstruować wnioski i rekomendacje.
„Czy jestem etyczny? Spójrzmy w siebie” to mocny tytuł konferencji eksperckiej, która odbyła się 4 listopada br. w KWP w Łodzi. Wśród prelegentów, oprócz oczywiście policjantów, byli Katarzyna Dacyszyn, autorka książki „Kobieta z blizną”, która podzieliła się swoimi życiowymi doświadczeniami, gdy została oblana kwasem siarkowym przez stalkera, i Mikołaj Mądrzyk, raper, poeta i filozof, który opowiedział o zasadach panujących w wykonywanym przez niego zawodzie i wykonał freestyle o policyjnej etyce. Konferencja była skierowana do kadry kierowniczej łódzkiego garnizonu oraz słuchaczy Ośrodka Szkolenia Policji w Łodzi zs. w Sieradzu. Organizatorom zależało, by te dwie grupy policjantów mogły poznać swoje punkty widzenia na wyzwania etyczne i przez dobór tematów zbliżyć się do siebie. Nawet scenografia auli KWP w Łodzi została tak przygotowana, żeby wyjść ze standardowego umieszczenia stołu konferencyjnego typu ex cathedra i postawić go między uczestnikami konferencji. Wydarzeniu towarzyszyły muzyka i gra świateł, co wzmocniło przekazy panelistów i zamieniło konferencję w miejsce, w którym faktycznie można było się zatrzymać i zajrzeć nie tylko w policyjną wersję siebie.
Każde z tych spotkań obfitowało w wiele gorących dyskusji, ponieważ etyka to zbiór nie tylko zasad i powinności, zajmujących jedno z najważniejszych miejsc w codziennej służbie, ale też wiele składowych niezapisanych normatywnie. To przede wszystkim cały system wartości moralnych, zarówno indywidualnych, jak i społecznych. A to pozostawia wiele pola do przemyśleń i interpretacji.
Netykieta i poradnik metodyczny
– Po wielu latach udało się też opracować wytyczne korzystania przez policjantów z internetu w sposób etyczny. Posłużą one jako materiał szkoleniowy – mówi mł. insp. Krzysztof Łaszkiewicz, koordynujący tegoroczne obchody jubileuszowe. Zalecenia zawarte w 29 punktach mają na celu wsparcie policjantów we właściwym rozumieniu aktywności w internecie oraz kształtowanie w tym zakresie pożądanych postaw i zachowań z uwzględnieniem zasad etyki zawodowej oraz norm współżycia społecznego. Co ważne, powinności te obejmują aktywność w internecie również poza służbą, gdy korzysta się z prywatnych urządzeń. Sztandarowym zadaniem było również opracowanie „Przewodnika metodycznego nauczania etyki zawodowej Policjanta”. Materiał spotkał się z dużym zainteresowaniem.
Poza służbą? I razem z pracownikami Policji
Podczas seminarium nt. aktualności i funkcjonalności zarządzenia nr 805 funkcjonariusze zastanawiali się nad potrzebą zmian w zapisach zarządzenia. Ogólna konkluzja poseminaryjna była taka, że mimo upływu lat „Zasady etyki zawodowej policjanta” dobrze spełniają swoje zadanie. Są narzędziem prawno-edukacyjnym zakorzenionym i utrwalonym w pragmatyce służbowej i orzecznictwie sądowym.
A zmiany, które w przyszłości należałoby wprowadzić, miałyby charakter porządkujący i systematyzujący. Dużo czasu w dyskusji poświęcono wątpliwościom, które w ciągu tych 20 lat cyklicznie się pojawiały, czyli czy wszystkie zasady etyki obowiązują policjantów również poza służbą. Porównano ten wątek z pragmatykami innych formacji mundurowych. W rekomendacjach zaproponowano, by do § 1 i § 23 włączyć zdanie: zarówno w czasie służby, jak i poza nią. Wynikało to z tego, że jednak istota zasad w indywidualnie badanych przypadkach pozwala sięgać do procedury dyscyplinarnej lub stosowania innych form oddziaływania edukacyjno-wychowawczego, mimo opinii prawnej KGP z 2007 r. w tym zakresie o wyłączeniu stosowania zasad wobec policjanta będącego poza służbą.
Ważnym tematem poruszonym podczas tego spotkania było również uwzględnienie pracowników Policji w zasadach etyki zawodowej jako podmiotów ochrony przed niewłaściwymi zachowaniami policjantów, zapisane expresis verbis. Bez głosów sprzeciwu uznano, że należy wprowadzić do zarządzenia zmianę, która jako podmiot ochrony i wsparcia ze strony przełożonych włączy pracowników Policji. Korekta sprowadzi się do zamiany relacji „przełożonych wobec policjantów” na „przełożonych wobec podwładnych”. Zmiana pozwoli na literalne uznanie standardu równego traktowania w kierowaniu wszystkimi osobami zatrudnionymi w Policji, bez względu na ich status. Propozycja ta zostanie opracowana po przeprowadzeniu dalszych analiz i dyskusji środowiskowych.
Pojawiła się również koncepcja, aby w przyszłości rozważyć przeprowadzenie badań ewaluacyjnych zarządzenia przez cywilny podmiot badawczy i od wyników badań uzależnić potrzebę zmian.
Ten jubileuszowy rok pokazał, że problematyka związana z określeniem i stosowaniem katalogu zasad etyki zawodowej policjantów jest rozległy i dosyć skomplikowany. Potwierdził też potrzebę cyklicznej wymiany poglądów i wypracowywania optymalnego podejścia do metodyki posługiwania się etyką zawodową, z uwzględnieniem służebnej roli policjantów wobec społeczeństwa, które dzisiaj oczekuje wysokiego poziomu moralności i praworządności, a jednocześnie kontroluje i szybko ocenia każde niewłaściwe zachowanie.
Izabela Pajdała
zdj. Akademia Policji w Szczytnie, KWP w Łodzi
