Pierwszy numer „Zeszytów Historycznych” ukazał się w 2021 r. i traktował o zwierzętach w służbie przedwojennej policji. Periodyk przygotowywany w Biurze Edukacji Historycznej – Muzeum Policji Komendy Głównej Policji nie ukazuje się regularnie, ale zawsze przynosi ciekawe informacje na wybrany temat. Motto publikacji „Współczesność – Tradycja – Przeszłość” określa profil przekazywanej wiedzy.

ZDROWIE

Pierwszy w 2022 r., a drugi w ogóle, numer serii wydawniczej BEH-MP KGP przybliża tematykę zdrowia w przedwojennej policyjnej służbie. Tytuł na okładce „Zdrowie i higiena w Policji Państwowej” może trochę mylić, bo wewnątrz znajdziemy informacje odnoszące się także do Policji Województwa Śląskiego. Całość składa się z trzech dużych artykułów: „Domy zdrowia i ośrodki wypoczynkowe Policji Państwowej”, „Domy zdrowotno-wypoczynkowe Policji Województwa Śląskiego i komend wojewódzkich Policji Państwowej” oraz „Medycyna w wyszkoleniu Policji Państwowej (1919–1939)”. Za dwa pierwsze odpowiedzialny jest duet Stanisław Piekarski i Joanna Zagdańska – oboje reprezentują Katedrę Turystyki Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, trzeci napisał Michał Chlipała z Katedry Historii Medycyny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Artykuły są przedrukami wcześniej wydanych publikacji. Informacje z dwóch pierwszych można znaleźć w pozycji pt. „Ośrodki zdrowotno-wypoczynkowe urzędników państwowych, policji i studentów II Rzeczpospolitej (Budowane i utrzymywane w systemie dobrowolnych opodatkowań)” z 2018 r., a trzeci w książce „Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki” z 2020 r.

Na 94 stronach wydawnictwa znajdziemy konkretną wiedzę okraszoną ciekawymi zdjęciami, w tym fotografiami opisywanych obiektów. Stowarzyszenie „Policyjny Dom Zdrowia” powstało w 1924 r. i funkcjonowało z powodzeniem do wybuchu II wojny światowej, zapewniając funkcjonariuszom i ich rodzinom godziwy wypoczynek i leczenie sanatoryjne za niewygórowaną cenę. W wyjątkowych wypadkach członkom stowarzyszenia udzielano zapomóg kuracyjnych. Stowarzyszenie pozyskiwało i utrzymywało pensjonaty i tzw. domy zdrowia. Pierwszy otwarto w maju 1924 r. w Busku-Zdroju. Policyjne domy zdrowia funkcjonowały także w: Druskiennikach, Otwocku, Tatarowie i Zakopanem. Sezonowe Domy Wypoczynkowe PP działały w Krynicy i Truskawcu.

Na Śląsku, który w II RP cieszył się dużą autonomią, powołano Związek Funkcjonariuszy Policji Województwa Śląskiego „Samopomoc”, który odgrywał podobną rolę jak w pozostałej części kraju Stowarzyszenie „Policyjny Dom Zdrowia”. PWŚl. miała swoje ośrodki w Nierodzimiu i Zakopanem. Zimowa stolica Polski jest tu ciekawym przykładem, bo zarówno Policyjny Dom Zdrowia, jak i Dom Zdrowia Policji Województwa Śląskiego „Ślązaczka” stoją do tej pory, a dzieli je kilkaset metrów ulicy Jagiellońskiej. Co ciekawe, a informacji o tym nie ma w artykule, w części dawnych budynków Policyjnego Domu Zdrowia mieści się obecnie... Komenda Powiatowa Policji w Zakopanem. Natomiast w starym budynku „Ślązaczki” jeszcze kilka lat temu były siedziba Towarzystwa Sportowego „Wisła” i restauracja „Odskocznia”, gdzie... na obiady chodzili zakopiańscy stróże prawa. Obecnie budynek stoi pusty i sprawia wrażenie zaniedbanego.

INSTRUKCJA

Tuż przed ubiegłorocznym Świętem Policji ukazała się książeczka (stron co prawda 400, ale wymiary kieszonkowe) pt. „Tymczasowa Instrukcja dla Policji Państwowej poprzedzona Ustawą o Policji Państwowej uzupełniona przepisami wykonawczemi i Tymczasową Instrukcją dla Służby Granicznej”. Dopisek na stronie tytułowej „Podręcznik służbowy zaakceptowany przez Komendę Główną Policji Państwowej” wyjaśnia, co znajdziemy wewnątrz. Wydanie z 2022 r. jest reprintem VII wydania przedwojennej publikacji, oryginalnie pochodzącego z 1924 r.

Autorami instrukcji wydanej po raz pierwszy jako rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 3 lipca 1920 r. są Tadeusz Wolfenburg i Jan Misiewicz. Pierwszy był później urzędnikiem w MSW oraz w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Drugi służył m.in. jako zastępca komendanta okręgowego (wojewódzkiego) w Łucku (woj. wołyńskie), był też ostatnim przed II wojną światową komendantem wojewódzkim w Kielcach. Obaj pisywali do przedwojennych periodyków policyjnych, a ich instrukcja, wznawiana potem z dodatkowymi przepisami, stała się zbiorem przepisów normujących służbę, ale także... życie pozasłużbowe przedwojennych funkcjonariuszy.

W publikacji można znaleźć np. uregulowania dotyczące codziennej służby funkcjonariuszy, odpowiedzialności policjantów za przestępstwa popełnione z chęci zysku, prawa i warunki korzystania z bezpłatnej pomocy lekarskiej, wskazówki co do zachowania policjantów na wszelkiego rodzaju zgromadzeniach, ale także instrukcje udzielania doraźnej pomocy w nieszczęśliwych wypadkach, wskazówki, jak gasić pożary, wyjaśnienia w sprawie dokonywania rewizji na granicach państwa, aż po przepisy koszarowe i „zakaz samowolnego udzielania tak zwanych informacji reporterskich”.

Rozdział pierwszy publikacji głosił m.in., że „Prowadzenie się funkcjonariusza policji powinno być przykładem dla publiczności. Odwiedzanie lokalów podejrzanych poza służbową koniecznością oraz utrzymywanie stosunków z ludźmi o złej opinii, pijaństwo, gra w karty, lekkomyślne zaciąganie długów, rozpusta, lub wogóle gorszący tryb życia pociągają za sobą surową odpowiedzialność dyscyplinarną aż do zwolnienia ze służby – włącznie” (pisownia oryginalna).

Przepisy higieniczne precyzowały, jak skoszarowani policjanci mają dbać o czystość i uodparniać się przed chorobami. Należało jeść powoli i żuć dokładnie, spać 8–9 godzin, odzwyczaić się od palenia tytoniu, nie czytać ani pisać o zmroku i przy złym oświetleniu, bieliznę zmieniać przynajmniej raz na tydzień (sic!), „kąpać się możliwie raz na tydzień w ciepłej wodzie, latem używać kąpieli zimnej, jeżeli można codziennie”, „nie pić wódki, rzadko piwo, wino, mocną herbatę i czarną kawę”, a „wolne od zajęć godziny poświęcać na sporty (bieg, pływanie, łyżwiarstwo i inne) i gry ruchowe pod gołem niebem, jak palant, piłka nożna”.

Lektura tej książeczki może dostarczyć jak widać, także zdrowego uśmiechu i poprawić humor największym ponurakom. „Tymczasowa Instrukcja dla Policji Państwowej” wydana została bardzo starannie, w twardych okładkach. Jest jednak łyżka dziegciu w tej beczce miodu, a to za sprawą współczesnej przedmowy, która rozjechała spis treści. Szukając wybranego zagadnienia w spisie na końcu publikacji, nie należy przywiązywać się do numeracji stron przypisanych poszczególnym kwestiom.

KAPELANI

Trzeci numer (drugi w 2022 r.) „Zeszytów Historycznych” w całości jest poświęcony policyjnemu duszpasterstwu. Znajdziemy tu teksty o kapelanach rzymskokatolickich i ewangelickich, także w ujęciu współczesnym, brakuje jednak informacji o kapłanach prawosławnych.

Małgorzata Rosen z BEH-MP KGP przedstawiła „Obraz duszpasterstwa Policji Państwowej w świetle prasy międzywojennej i okupacyjnej”, a wspólnie z ks. Wojciechem Juszczukiem przywołała obchodzony w 2021 r. setny jubileusz powołania kapelanów w PP. Kapelan KGP napisał ponadto o duszpasterzach niosących – oczywiście potajemnie – posługę w środowisku milicyjnym. Pastorzy Tadeusz Konik i Marek Twardzik poruszyli sprawy duszpasterstwa ewangelickiego, a ks. Bogusław Głodowski kapelan KWP w Gdańsku przypomniał historię powstania kaplicy policyjnej w Złotej Karczmie na terenie OPP.

PAWEŁ OSTASZEWSKI