W art. 91 ust. 1 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2020 r. poz. 360, z późn. zm.) ustanowiono prawo policjanta do równoważnika pieniężnego za remont lokalu mieszkalnego z uwzględnieniem liczby członków rodziny oraz ich uprawnień wynikających z przepisów odrębnych.
RODZINA I NORMA
Ustawa o Policji w art. 89 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 wyjaśnia, kto jest uznawany za członków rodziny policjanta. Zasadniczym wyznacznikiem jest okoliczność pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym.
W przeciwieństwie do prawa policjanta do otrzymywania równoważnika za brak lokalu mieszkalnego warunkiem koniecznym otrzymywania równoważnika pieniężnego za remont lokalu mieszkalnego jest posiadanie lokalu. Należy przyjąć, że chodzi tutaj o lokal, który spełnia normy zaludnienia określone w § 2 i 3 rozporządzenia z 18 maja 2002 r. Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie szczegółowych zasad przydziału, opróżniania i norm zaludnienia lokali mieszkalnych oraz przydziału i opróżniania tymczasowych kwater przeznaczonych dla policjantów (Dz. U. z 2020 r. poz. 947). Jedna norma zaludnienia wynosi 7–10 m2. Ustawa o Policji nie wyjaśnia, co należy rozumieć pod pojęciem remont, jak też nie wiąże prawa do równoważnika pieniężnego za remont lokalu mieszkalnego od wykonania remontu.
ROZWIĄZANIA SZCZEGÓŁOWE
Treść art. 91 ust. 1 ustawy o Policji ustanawia zasadę bez doprecyzowania okoliczności, które przesądzają o przyznaniu policjantowi równoważnika za remont lokalu mieszkalnego. Do art. 91 dodano ust. 2, który upoważnił ministra właściwego do spraw wewnętrznych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych do wydania rozporządzenia określającego wysokość oraz szczegółowe zasady przyznawania, odmowy przyznania, cofania oraz zwracania równoważnika pieniężnego, z uwzględnieniem podmiotów uprawnionych do jego otrzymania, sposobu ustalania wysokości równoważnika, wzorów wymaganych dokumentów, organów właściwych do jego przyznawania, odmowy przyznania, wypłaty, cofania albo żądania jego zwrotu, a także sposobu postępowania w przypadku wystąpienia zbiegu uprawnień do jego otrzymania. 28 czerwca 2002 r. zostało wydane rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie wysokości i szczegółowych zasad przyznawania, odmowy przyznania, cofania i zwracania przez policjantów równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego, regulujące kwestie wymienione w art. 91 ust. 2 ustawy o Policji z tekstem jednolitym od dnia 27 sierpnia 2013 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 192).
PRZESŁANKI POZYTYWNE
Na mocy § 1 rozporządzenia z 27 sierpnia 2013 r. do równoważnika pieniężnego za remont lokalu uprawniony jest policjant, który zajmuje lokal mieszkalny przydzielony na mocy decyzji administracyjnej, spółdzielczy lokal mieszkalny, w tym lokatorski, własnościowy oraz spółdzielczy lokal mieszkalny zajmowany na podstawie umowy najmu. Prawo do równoważnika przysługuje także w przypadku zajmowania lokalu mieszkalnego na podstawie umowy najmu z zasobu gminy, jednostek samorządu terytorialnego, stanowiącego własność Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych albo lokal pozostający w zasobach towarzystw budownictwa społecznego. Policjant może się ubiegać o przyznanie równoważnika pieniężnego za remont lokalu mieszkalnego, także gdy zajmuje lokal mieszkalny na podstawie umowy najmu, dla którego stawka czynszu za 1m2 powierzchni użytkowej lokalu nie jest wyższa od stawki ustalonej przez gminę – dotyczy to też mieszkań, których powierzchnia przekracza 80 m2. Prawo do równoważnika pieniężnego za remont lokalu posiada też policjant zajmujący dom jednorodzinny, dom mieszkalno-pensjonatowy lub lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość, będący przedmiotem własności lub współwłasności policjanta lub członków jego rodziny. Policjant zajmujący kwaterę tymczasową również może ubiegać się o przyznanie równoważnika za remont lokalu mieszkalnego, chyba że przeniesiono go do pełnienia służby w innej miejscowości i w nowym miejscu pełnienia służby przyznano mu kwaterę tymczasową, a także w przypadku gdy czasowo delegowano go do pełnienia służby w innej miejscowości, niezależnie od tego, czy posiada lub nie posiada w tym miejscu kwatery tymczasowej.
Równoważnik za remont lokalu mieszkalnego przysługuje również policjantowi w służbie przygotowawczej, który zajmuje lokal na podstawie umowy najmu lub podnajmu.
PRZESŁANKI NEGATYWNE
Katalog przesłanek powodujących, że policjant nie nabywa prawa do równoważnika za remont lokalu mieszkalnego, nie jest zbyt szeroki. Przepis § 2 rozporządzenia z 27 sierpnia 2013 r. przewiduje dwa takie przypadki. Równoważnik pieniężny za remont lokalu nie przysługuje, gdy policjant podnajmuje w całości lub części lokal, który został mu przyznany na mocy decyzji administracyjnej, spółdzielczy lokal mieszkalny w tym własnościowy, lokatorski lub zajmowany na mocy umowy najmu. Prawo do równoważnika za remont lokalu nie przysługuje też w przypadku, gdy policjant podnajmuje w całości lub w części lokal zajmowany na podstawie umowy najmu pochodzący za zasobu mieszkaniowego gminy, jednostek samorządu terytorialnego, Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych i towarzystw budownictwa społecznego, a także podnajmu lokalu określonego w § 1 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia. Druga sytuacja związana jest z pobieraniem przez policjanta lub jego małżonka równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego. Jest to o tyle oczywiste, iż równoważnik za remont przysługuje w przypadku zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych w sposób określony w § 1 rozporządzenia. Na uwagę zasługuje pewna okoliczność, która może zrodzić wątpliwości w związku z prawidłową interpretacją § 2 pkt 2 rozporządzenia. Ustawodawca wskazał na małżonka policjanta, który pobiera równoważnik pieniężny za brak lokalu mieszkalnego. Racjonalne podejście do przedmiotu nakazuje objąć dyspozycją ww. przepisu małżonka policjanta, który jest policjantem lub funkcjonariuszem innych służb, a ich pragmatyki służbowe przewidują analogiczne rozwiązania. Ani rozporządzenie, ani treść oświadczenia mieszkaniowego nie odnoszą się do małżonka policjanta również pozostającego w stosunku służbowym w Policji. Innymi słowy, pobieranie przez małżonka policjanta będącego np.: funkcjonariuszem Straży Granicznej równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego wyklucza przyznanie policjantowi równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu.
WYSOKOŚĆ I WALORYZACJA
Wysokość równoważnika za remont lokalu mieszkalnego ustala się poprzez wykonanie działania matematycznego w postaci pomnożenia liczby norm zaludnienia przysługujących policjantowi oraz członkom jego rodziny i kwoty 111,30 zł. Przeliczenia dokonuje się na dzień 1 stycznia. Wskazana powyżej kwota podlega waloryzacji na podstawie prognozowanego w ustawie budżetowej średniego wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.
ZBIEG UPRAWNIEŃ
Może się zdarzyć, że prawo do równoważnika za remont lokalu mieszkalnego będzie przysługiwało policjantowi oraz jego małżonkowi. W takiej sytuacji § 4 rozporządzenia z 27 sierpnia 2013 r. wskazuje, że przysługuje równoważnik w wyższej wysokości. Przepis o tym nie mówi, ale wydaje się, że dotyczy to sytuacji, gdy małżonek policjanta także jest funkcjonariuszem Policji lub pozostaje w stosunku służbowym w innych formacjach mundurowych.
TRYB POSTĘPOWANIA
Postępowanie o ustalenie prawa do równoważnika za remont lokalu mieszkalnego ma charakter administracyjny. Oznacza to, że policjant powinien je zainicjować poprzez złożenie stosownego podania administracyjnego. Organ powinien prowadzić to postępowanie z poszanowaniem przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Powinno się toczyć wobec policjanta. Ustanie stosunku służbowego i przejście w stan zaopatrzenia emerytalnego wykluczają prowadzenie postępowania o przyznanie równoważnika za remont lokalu mieszkalnego (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 czerwca 2012 r. I OSK 1896/11, www.orzeczenia.nsa.gov.pl). W przypadku zwolnienia policjanta ze służby w toku postępowania o przyznanie równoważnika pieniężnego za remont lokalu mieszkalnego postępowanie to organ powinien umorzyć na podstawie art. 105 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego.
W świetle treści przepisów rozporządzenia z 27 sierpnia 2013 r. należy uznać, że czynnością, która powinna spowodować wszczęcie postępowania w sprawie przyznania równoważnika pieniężnego za remont lokalu, będzie złożenie oświadczenia mieszkaniowego. Powinno ono zawierać informacje zgodne z prawdą i podlega aktualizacji. Złożenie oświadczenia mieszkaniowego zawierającego nieprawdziwe dane i uzyskanie na tej podstawie korzyści majątkowej w postaci wypłaty równoważnika za remont lokalu może stanowić podstawę do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, a także do wszczęcia postępowania karnego w kierunku art. 271 i art. 286 Kodeksu karnego.
Organ (właściwy komendant Policji) wydaje decyzję po zweryfikowaniu, czy policjant spełnia przesłanki pozytywne i jednocześnie czy nie zachodzą przeszkody określone w § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia. W świetle aktualnego orzecznictwa decyzja o przyznaniu równoważnika pieniężnego za remont lokalu potwierdza jedynie prawo policjanta do równoważnika od daty spełnienia przez policjanta przesłanek pozytywnych, tj. ma charakter stricte deklaratoryjny (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 sierpnia 2020 r. I OSK 3285/19 www.orzeczenia.nsa.gov.pl).
PRZEDAWNIENIE
Przyjęcie przez sądy administracyjne koncepcji deklaratoryjności decyzji dotyczącej równoważnika za remont lokalu rodzi doniosłe skutki prawne w kwestii temporalności żądania realizacji tego prawa. Zgodnie z art. 107 ust. 1 ustawy o Policji roszczenia z tytułu prawa do uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Złożenie oświadczenia mieszkaniowego przerywa bieg terminu przedawnienia.
COFNIĘCIE RÓWNOWAŻNIKA I ZARZĄDZENIE JEGO ZWROTU
Zgodnie z przepisem § 6 rozporządzenia z 27 sierpnia 2013 r. organ wydaje decyzję o cofnięciu równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego, jeżeli policjant przestał spełniać pozytywne przesłanki lub uległy zmianie jego uprawnienia do liczby norm zaludnienia. Zgodnie z treścią § 7 pkt 1 i 2 rozporządzenia decyzję o zwrocie równoważnika za remont lokalu wydaje się, gdy policjant pobrał go nienależnie na skutek zaniechania obowiązku powiadomienia o istotnych zmianach mających wpływ na ustalenie prawa do równoważnika lub podania nieprawdy w oświadczeniu mieszkaniowym i uprawomocnienia się decyzji stwierdzającej nieważność decyzji o przyznaniu równoważnika.
ADAM PARDA
radca prawny w Biurze Kadr, Szkolenia i Obsługi Prawnej KGP