Znany schemat postępowania ABC (Airway, Breathing, Circulation) w przypadku udzielania pomocy osobie poszkodowanej z krwotokiem zewnętrznym zagrażającym życiu trzeba zmienić na CABC, gdzie pierwsze „C” oznacza control bleedining, tzn. zabezpieczyć miejsce krwawienia. Zatamowanie krwotoku jest najważniejsze i należy przeprowadzić je w pierwszej kolejności, jeszcze przed udrożnieniem dróg oddechowych. Tamowanie krwotoków zewnętrznych to czynność, która musi zostać wykonana niezwłocznie, jeszcze na miejscu zdarzenia.

STATYSTYKA I DEFINICJA

Statystycznie, biorąc pod uwagę różne warunki udzielania pierwszej pomocy, kształtuje się to następująco: w warunkach taktycznych krwotok to w 60% przyczyna śmierci poszkodowanych, natomiast w cywilnych to urazy naczyń kończyn, które w ponad 85% są konsekwencją urazu tępego (zmiażdżeniowego), czyli doznanego w wyniku upadku lub wypadku komunikacyjnego, a około 12% wynika z urazu penetrującego lub mieszanego.

Zgodnie z definicją krwotok jest utratą krwi krążącej w organizmie na skutek przerwania światła naczynia. Może to doprowadzić do wstrząsu hipowolemicznego, który jest stanem zagrażającym życiu, czyli takim, w którym układ krążenia nie dostarcza do tkanek tlenu w ilości pokrywającej ich zapotrzebowanie.

OBJAWY I PIERWSZA POMOC

Objawami wstrząsu hipowolemicznego są przyspieszony rytm serca, zmiana toru oddychania, często przyspieszony oddech, blada, ochłodzona, spocona skóra.

W przypadku silnego krwawienia zewnętrznego jako udzielanie pierwszej pomocy Polska Rada Resuscytacji zaleca użycie opatrunku hemostatycznego, jeśli bezpośredni ucisk nie tamuje silnego krwawienia zewnętrznego lub rana znajduje się w miejscu, gdzie jest on niemożliwy do wykonania. Również w przypadku krwawienia z kończyny, jeśli bezpośredni ucisk nie tamuje krwawienia, należy zastosować opaskę uciskową.

Prawidłowo zastosowane środki hemostatyczne w połączeniu z opaską uciskową lub bezpośrednim uciskiem są skuteczne w przypadku krwotoków z ran penetrujących oraz rozległych uszkodzeń. Nie należy ich jednak stosować w ranach brzucha i klatki piersiowej. Niektóre z opatrunków możemy kształtować stosownie do wymiarów rany.

W celu zatrzymania krwotoku można również użyć proszku hemostatycznego lub gazy hemostatycznej.

OPATRUNKI HEMOSTATYCZNE

Opatrunki hemostatyczne zostały wynalezione w 1984 r. przez Franka Hurseya i były używane na polu walki, ponieważ właśnie krwotoki są główną przyczyną śmierci żołnierzy w warunkach bojowych. Pierwsze opatrunki działały na zasadzie absorpcji wody z krwi, tworząc pseudoskrzep. W swym składzie miały zeolin, którego działanie powodowało także reakcję egzotermiczną.

W późniejszych latach do opatrunków zaczęto wykorzystywać inne substancje: kaolin, który jest nieorganicznym minerałem, działa na zasadzie przyspieszenia kaskady krzepnięcia i – co ważne – nie wywołuje reakcji egzotermicznej, lub chitosan – substancję uzyskiwaną z muszli krewetek.

Na rynku dostępne są różne preparaty, najbardziej popularne to Celox oraz QuikClot, których użycie ma zatamować krwotok. Oferowane są w różnych postaciach, umożliwiając ratownikom zastosowanie najwłaściwszego środka w zależności od rodzaju ran. Jeden z producentów wskazuje, że można go używać także w hipotermii oraz przy obecności typowych środków antykoagulacyjnych.

Według producenta działanie opatrunku Celox bezpośrednio po nałożeniu na krwawiącą ranę i dociśnięciu polega na łączeniu się dodatnio naładowanych granulek Celoxu z ujemnie naładowanymi komórkami krwi, tworząc kleisty pseudoskrzep, który blokuje przepływ krwi. Powstały w ten sposób skrzep dobrze przylega do wilgotnej tkanki i zatyka miejsce wypływu krwi.

Innym preparatem tego samego typu jest QuikClot. Jego obecna, trzecia generacja, jest nasączona obojętnym minerałem nieorganicznym o nazwie kaolin. Preparat ten działa na zasadzie sekwencji aktywacji czynników osocza (XII i XI) i wytworzenia skrzepu fibrynowego.

Warto na koniec wspomnieć słowa płk. Nicholasa Senna, które niejednokrotnie przytaczane są w prezentacjach i artykułach z zakresu medycyny: „Los rannego spoczywa w rękach tego, kto pierwszy założy mu opatrunek”. Aby udzielać skutecznie pierwszej pomocy, musimy posiadać aktualną wiedzę o dostępnych środkach do tamowania krwotoków. Z całą pewnością pomoże nam ona podjąć właściwą decyzję na miejscu zdarzenia i prawidłowo udzielić pomocy poszkodowanemu.

podkom. Grzegorz Janik, ratownik medyczny, pielęgniarz, Zespół Medyczny, Samodzielny Pododdział Prewencji Policji KWP w Opolu