Bandyckie napady, wymuszenia, haracze, rozboje, przemyt i handel narkotykami, walka o strefy wpływów, przemoc, fizyczne eliminowanie konkurentów, strzelaniny na ulicach, wybuchające samochody – tak wyglądała przestępczość w Polsce pod koniec lat 90. Zwalczali ją policjanci przede wszystkim z Biura dw. z Przestępczością Zorganizowaną i Biura ds. Narkotyków, funkcjonujących w Komendzie Głównej Policji.
POLSKIE FBI
Obszary działania tych biur coraz częściej się ze sobą zazębiały, co powodowało spory kompetencyjne, a bywało też marnotrawstwem sił i środków. Dlatego kierownictwo Komedy Głównej Policji uznało, że lepiej sprawdzi się jedna struktura kompleksowo zajmująca się wszystkim, co stanowi przestępczość zorganizowaną, w tym narkotykową. Tak powstała decyzja o połączeniu dotychczasowych biur: ds. narkotyków i dw. z PZ, i utworzeniu z nich nowego biura, nazwanego Centralnym Biurem Śledczym, które rozpoczęło funkcjonowanie 15 kwietnia 2000 roku.
Inicjatorem i realizatorem tego przedsięwzięcia był komendant główny Policji gen. insp. Jan Michna, a patronował mu ówczesny minister spraw wewnętrznych Marek Biernacki.
Dyrektorem Centralnego Biura Śledczego KGP został insp. Andrzej Borek, wcześniej dyrektor Biura dw. z Przestępczością Zorganizowaną.
W chwili powstania Centralne Biuro Śledcze liczyło około 1200 ludzi: 800 z „pezetu” i 400 z „narkotyków”. To byli doświadczeni, sprawdzeni w bojach policjanci, do służby w tych strukturach przyjmowano bowiem najlepszych.
Pierwszym zadaniem biura miało być opracowanie przestępczej mapy Polski z zaznaczonymi strefami wpływów m.in. „Pruszkowa” i „Wołomina”, ustalenie liderów, członków i struktur grup, szlaków przemytniczych, a następnie eliminowanie zorganizowanej przestępczości.
Pomysł nazwy Centralne Biuro Śledcze wziął się od amerykańskiego Federalnego Biura Śledczego, które miało podobny, choć znacznie szerszy zakres działania. Nazwę „polskie FBI” wymyślili z kolei dzienni-karze.
OD RAZU DO OFENSYWY
Najstarsi policjanci CBŚ twierdzą, że rok 2000 to był ostatni moment na podjęcie kompleksowej batalii ze zorganizowaną przestępczością. Grupy rosły w siłę i coraz brutalniej walczyły ze sobą o strefy wpływów, zwłaszcza największe z nich – pruszkowska i wołomińska. Policjanci pracujący wcześniej w biurach PZ i PN mieli dobre rozpoznanie co do działalności tych grup, w ich zwalczaniu odnosili też sporo sukcesów, potrzebna jednak była zmasowana akcja, zwłaszcza przeciwko „Pruszkowowi”.
Nowo powstała formacja od razu przystąpiła do ofensywy. Kilka miesięcy od chwili swego powstania Centralne Biuro Śledcze przeprowadziło operację „Enigma”, która była kompleksowym uderzeniem w gang pruszkowski. Gang został rozbity, a pozbawiony zarządu już nigdy nie odzyskał swojej siły. Procesy pruszkowskich gangsterów trwały kilka lat. Osłabiona została także druga co do wielkości przestępcza struktura, zwana mafią wołomińską.
W pierwszym roku od chwili powstania CBŚ pełniący w nim służbę policjanci w całej Polsce uderzali w grupy przestępcze działające na ich terenie. Między innymi w Gorzowie Wielkopolskim rozbito grupę zajmującą się napadami na tiry, we Wrocławiu zlikwidowano grupę handlującą narkotykami, w Bydgoszczy zlikwidowano plantację konopi indyjskich i zatrzymano bandę trudniącą się uprowadzeniami dla okupu, w Katowicach rozpoczęto rozbijanie gangu „Rzeźnika” – Ryszarda B., mającego na koncie zabójstwa, uprowadzenia, wymuszenia itp., a w 2001 roku został zatrzymany domniemany szef mafii wołomińskiej Henryk N., ps. „Dziad”.
WEDŁUG NAJLEPSZYCH WZORÓW
CBŚ od początku korzystało z najlepszych wzorów i wprowadzało nowe metody i formy nie tylko w swoich działaniach, ale było też prekursorem dla całej Policji. Nowe wzory pracy operacyjnej policjanci CBŚ poznawali podczas szkoleń w USA, m.in. w siedzibie FBI, pracy „pod przykryciem” z kolei uczyli się w Wielkiej Brytanii, a analizy kryminalnej w Holandii. Ci policjanci szkolili później kolejnych funkcjonariuszy CBŚ.
Najważniejszymi metodami pracy operacyjnej wykorzystywanymi w nowo powstałej formacji były zakup kontrolowany, przesyłka niejawnie nadzorowana i operacja pod przykryciem. Policjanci podglądali, jak przeprowadza się takie operacje w Anglii, w Niemczech, w Stanach Zjednoczonych. Po powrocie modyfikowano je, dostosowując do polskiego prawa.
Ponieważ prognozy wskazywały na szybko postępujący rozwój przestępczości ekonomicznej, w strukturze biura oprócz wydziałów do zwalczania zorganizowanej przestępczości kryminalnej, narkotykowej, wydziału wsparcia i realizacji, analiz oraz współpracy międzynarodowej, a także ochrony świadka koronnego powołano również wydział do zwalczania zorganizowanej przestępczości ekonomicznej.
W 2011 roku utworzono w CBŚ Wydział Operacji Pościgowych (obecnie Wydział I Zarządu III CBŚP), który rok później włączył się do europejskiej sieci ENFAST, zrzeszającej policyjne zespoły „łowców cieni” z całej Europy.
PRZECIWKO „BIAŁYM KOŁNIERZYKOM”
Pierwsze lata działania CBŚ to także zwalczanie przestępczości tzw. białych kołnierzyków, związanej z wyłudzaniem podatku VAT, praniem pieniędzy, wprowadzaniem do obrotu nielegalnie produkowanych wyrobów tytoniowych, z hazardem oraz z wyłudzeniami na szkodę banków i instytucji ubezpieczeniowych. Wiele spraw ekonomicznych, zwłaszcza pranie pieniędzy, miało charakter międzynarodowy, w związku z czym niezbędna była międzynarodowa współpraca operacyjna i procesowa zwłaszcza z Europolem i Interpolem.
Pozbawianie sprawców przestępstw korzyści finansowych z przestępczej działalności od początku było priorytetem pionu ekonomicznego. Jednak w pierwszych latach działania policjantów CBŚ na tym polu utrudniał fakt, że obowiązujące rozwiązania prawne były zupełnie niedostosowane do rzeczywistości. Przestępcy legalnie przenosili majątki na osoby trzecie lub transferowali je za granicę. Rozwiązania prawne przyszły dopiero po latach.
PRIORYTETY WCIĄŻ TE SAME
W ciągu 20 lat funkcjonowania CBŚ KGP/CBŚP zmieniała się struktura, zmieniali się szefowie, ale priorytety zawsze pozostawały te same: walka z przestępczością zorganizowaną i pozbawienie zaplecza finansowego przestępców.
Z chwilą powstania Centralne Biuro Śledcze liczyło ponad 1200 policjantów. Z czasem przybywało etatów (dziś jest ich blisko 2000), a struktura zmieniała się, dopasowując się do potrzeb i coraz bardziej wyspecjalizowanych zadań. Od początku swojego istnienia CBŚ funkcjonowało jako komórka organizacyjna w strukturze Komendy Głównej Policji, jednak dynamicznie przekształcająca się przestępczość zorganizowana wymagała utworzenia bardziej elastycznych rozwiązań organizacyjnych. W październiku 2014 roku Biuro zostało wyodrębnione ze struktur KGP i dziś pod nazwą Centralne Biuro Śledcze Policji funkcjonuje jako odrębna jednostka. Celem reorganizacji było przede wszystkim przeniesienie uprawnień operacyjnych i procesowych, które dotychczas miał jedynie Komendant Główny Policji, na Komendanta Centralnego Biura Śledczego Policji. Ta zmiana pozwoliła usprawnić zwalczanie przestępczości zorganizowanej.
Ważnym wydarzeniem w historii biura była przeprowadzka w 2017 roku z gmachu Komendy Głównej przy ulicy Puławskiej do nowej siedziby przy ulicy Podchorążych w Warszawie. Rok później, 24 lipca 2018 roku z okazji święta Policji Centralne Biuro Śledcze Policji otrzymało własny sztandar.
ELŻBIETA SITEK
zdj. Rafał Marczak (CBŚP), Paweł Ostaszewski
W ciągu 20 lat funkcjonowania Biurem kierowali:
Dyrektorzy Centralnego Biura Śledczego
insp. Andrzej Borek (2000–2001)
nadinsp. Kazimierz Szwajcowski (2001–2003)
mł. insp. Janusz Gołębiewski (2004–2005)
insp. Jerzy Kowalski (2005–2006)
mł. insp. Janusz Czerwiński (2006–2007)
insp. Jarosław Marzec (2007)
podinsp. Maciej Stańczyk (2007)
mł. insp. Paweł Wojtunik (2007–2009)
nadinsp. Adam Maruszczak (2009–2013)
nadinsp. Igor Parfieniuk (2013–2014)
Komendanci Centralnego Biura Śledczego Policji
nadinsp. Igor Parfieniuk (2014–2015)
insp. Renata Skawińska (2015–2016)
nadinsp. Kamil Bracha (2016–2019)
insp. Paweł Półtorzycki (2019 – do dziś)
