Komendant główny Policji w grudniu ubiegłego roku zaakceptował wnioski końcowe z procesu wdrażania rekomendacji do „Uproszczonej analizy problematyki podejmowania interwencji policyjnych wobec osób z zaburzeniami psychicznymi lub niekontrolujących swoich zachowań z innych przyczyn”.

Podczas realizacji projektu badaniami objęto 330 interwencji o charakterze dynamicznym oraz o nisko przewidywalnych fazach rozwoju sytuacyjnego z roku 2014. Wnioski z przeprowadzonej analizy zostały uwzględnione w późniejszych pracach powołanego decyzją nr 157 Komendanta Głównego Policji z 8 maja 2015 roku zespołu ds. optymalizacji procedur szkoleniowych związanych ze sposobem prowadzenia przez funkcjonariuszy Policji taktyki i technik interwencji wobec osób, których zachowanie wskazuje na możliwość zażycia środków odurzających lub występowania zaburzeń psychicznych. Dlaczego w ogóle zajęto się tym problemem?

ANALIZA PROBLEMATYKI

Interwencje policyjne wobec osób, których zachowanie wydaje się być poza autokontrolą, należą do jednych z najbardziej złożonych i trudnych w realizacji. Jak wynika z analizy, najczęstszymi przyczynami zachowań osób, wobec których podejmowano interwencje, były choroby psychiczne (głównie schizofrenia), załamania nerwowe, próby samobójcze oraz alkohol i narkotyki (w tym tzw. dopalacze). Często elementy te występowały łącznie.

W większości przypadków sprawcami byli mężczyźni, na ogół w wieku do 30 lat. Najczęściej przejawiane zachowania związane były z agresją fizyczną, słowną, brakiem kontroli nad własnym zachowaniem oraz nagłym, nieprzewidywalnym pojawianiem się zachowań destrukcyjnych i autodestrukcyjnych. Osoby, wobec których podejmowano interwencję, najczęściej używały noża, siekiery, kamieni i narzędzi gospodarstwa domowego.

Ogólna analiza problematyki, dokonana przez pełnomocnika komendanta głównego Policji ds. ochrony praw człowieka mł. insp. Krzysztofa Łaszkiewicza, pozwoliła wysnuć wniosek, że należy przede wszystkim ograniczyć ryzyko wystąpienia zgonu lub obrażeń ciała. W związku z tym skupiono się na próbie wypracowania optymalnego modelu interwencji gwarantującego bezpieczeństwo policjantów, uczestników i osób postronnych.

AKTYWIZACJA DZIAŁAŃ

Postanowiono przede wszystkim wykorzystać dobre przygotowanie szkół Policji do realizacji zajęć z interwencji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi. Opracowano 21 rekomendacji, a wiodącej roli w ich wprowadzeniu podjęła się Szkoła Policji w Słupsku. Do działań włączyły się też jednostki terenowe, pozostałe szkoły oraz Komenda Główna Policji.

W efekcie wspólnych działań powstały m.in. filmy instruktażowe:

• „Stosowanie siły fizycznej wobec osób z zaburzeniami psychicznymi lub niekontrolujących swoich zachowań z innych przyczyn” (SP w Słupsku),

• „Interwencje w stosunku do osób z zaburzeniami psychicznymi” (SP w Słupsku),

• „Dopalacze – społeczne skutki ich zażywania” (SP w Słupsku),

• „Stosowanie wybranych technicznych środków przymusu bezpośredniego wobec osób z zaburzeniami psychicznymi lub niekontrolujących swoich zachowań” (SP w Katowicach).

Na podstawie przesyłanych z jednostek do Szkoły Policji w Słupsku formularzy, zawierających opisy interwencji podejmowanych wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, dokonano ponadto wyboru najtrudniejszych z punktu widzenia taktyki i technik interwencji i przesłano komendantom wszystkich szkół Policji oraz kierownikowi Ośrodka Szkolenia Policji KWP w Łodzi do wykorzystania w procesie dydaktycznym. Słupska szkoła zorganizowała również dwie edycje warsztatów metodyczno-szkoleniowych dla instruktorów taktyki i technik interwencji ze szkół i jednostek terenowych Policji.

Na bazie przygotowanych wniosków Szkoła Policji w Słupsku przedstawiła propozycje zmian w programach kursów specjalistycznych w zakresie wyszkolenia strzeleckiego oraz taktyki i technik interwencji. Zgodnie z właściwością koordynację prac nad nowelizacją programów kursów specjalistycznych powierzono Wyższej Szkole Policji w Szczytnie. Włączono do nich zagadnienia interweniowania wobec osób niekontrolujących swoich zachowań. Warto wspomnieć, że podobne treści są również zawarte w programie szkolenia zawodowego podstawowego.

WSPÓŁPRACA Z MEDYKAMI

Ważne rekomendacje wypracowano po zorganizowanej w ostatnich dniach maja ubiegłego roku w Szkole Policji w Słupsku konferencji „Osoba z zaburzeniami psychicznymi lub niekontrolująca swoich zachowań z innych przyczyn – postępowanie interwencyjne i ratunkowe”. Omawiano podczas niej m.in. podstawy prawne i faktyczne użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego, wskazania do ich użycia oraz przypadki użycia przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej – użycie wobec osób zatrzymanych, nieletnich, osób z zaburzeniami psychicznymi, będących pod wpływem alkoholu lub substancji psychoaktywnych.

To właśnie podczas konferencji po raz pierwszy na forum ogólnopolskim dokonano szerokiego omówienia objawów i skutków w przypadku wystąpienia zespołu zaburzeń określanego jako Excited Delirium (ED).

Do współpracy przy organizacji tego przedsięwzięcia komendant Szkoły Policji w Słupsku insp. Jacek Gil zaprosił między innymi prof. dr. hab. n. med. Andrzeja Basińskiego – ordynatora Klinicznego Oddziału Ratunkowego Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, prof. dr. hab. n. med. Jarosława Berenta, kierownika Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, przedstawicieli innych uczelni i placówek medycznych, a także przedstawiciela amerykańskiej policji Marka V. Denhama.

Efektem konferencji była inicjatywa promująca konieczność wspólnych szkoleń Policji i personelu medycznego. Stale doposażano również funkcjonariuszy w urządzenia służące do obezwładniania osób energią elektryczną, które w ocenie specjalistów oraz na podstawie analizy wyników interwencji, okazały się najskuteczniejszym i stosunkowo najbezpieczniejszym środkiem przymusu bezpośredniego.

JEDYNY W EUROPIE

Szkoła Policji w Słupsku wydała poradnik teoretyczno-praktyczny pt. „Interwencje wobec osób z zaburzeniami psychicznymi lub niekontrolujących swoich zachowań z innych przyczyn”. Licząca 212 stron publikacja nie ma jak na razie swojego odpowiednika w żadnej z formacji policyjnych w Europie. Nad jej zawartością pracowali wykładowcy szkół policyjnych, policjanci z jednostek terenowych oraz wybitni przedstawiciele świata nauki.

Poradnik pozwoli trenerom policyjnym, a także wszystkim interweniującym policjantom lepiej poznać aspekty podejmowania interwencji wobec osób, które utraciły kontrolę nad swoim zachowaniem. Czytelnik znajdzie w nim specyfikę kontaktu z osobami z zaburzeniami psychicznymi na tle klasyfikacji różnych zaburzeń, najnowsze rozwiązania taktyczno-techniczne podejmowania kryzysowych interwencji policyjnych, w tym symptomy zespołu zaburzeń określanego jako Excited Delirium. Kompendium przybliża także aspekty prawne tego rodzaju interwencji.

TO JESZCZE NIE KONIEC

Blisko trzyletni okres wdrażania rekomendacji przyniósł efekt w postaci podniesienia poziomu szkolenia policjantów. Do kanonów nauczania wprowadzono tematykę zaburzeń Excited Delirium (ED), stworzono odpowiednie filmy instruktażowe i program doskonalenia zawodowego. Powstał też model przekazywania informacji o tego rodzaju interwencjach do Szkół Policji w celach edukacyjnych.

Jako gospodarz przedsięwzięcia insp. Jacek Gil stworzył szeroką koalicję przedstawicieli świata medycyny, nauki i Policji. Jej efektem jest stała współpraca z Centrum Zdrowia Psychicznego w Słupsku, Gdańskim Uniwersytetem Medycznym, a także z przedstawicielami innych uczelni i podmiotów medycznych. Zaowocowało to już podpisaniem porozumień w celu wymiany doświadczeń oraz profesjonalizacji działań Policji. Jednocześnie podczas narady służbowej kadry kierowniczej polskiej Policji w styczniu br. komendant słupskiej palcówki przedstawił zrealizowane działania oraz planowane inicjatywy zmierzające do dalszej poprawy bezpieczeństwa interweniujących policjantów, uczestników interwencji i osób postronnych.

Z kolei komendant główny Policji gen. insp. dr Jarosław Szymczyk zobowiązał swojego pełnomocnika ds. ochrony praw człowieka mł. insp. Krzysztofa Łaszkiewicza do współpracy ze Szkołą Policji w Słupsku w zakresie dalszego monitorowania tego zagadnienia i reagowania na pojawiające się potrzeby.

oprac. PM na podst. materiałów Szkoły Policji w Słupsku oraz pełnomocnika komendanta głównego Policji ds. ochrony praw człowieka
zdj. SP w Słupsku