Jest ono ściśle związane z ruchami migracyjnymi i dotyczy całego świata, a wynika przede wszystkim z problemów, jakie niosą różnice ekonomiczne, ale także społeczne i kulturowe.
SPRAWCY I OFIARY
Z danych Europolu i Eurostatu wynika, że tylko w latach 2010–2012 w krajach członkowskich Unii Europejskiej zidentyfikowano ponad 30 tys. ofiar handlu ludźmi. 65 proc. z nich stanowili obywatele UE pochodzący najczęściej z Bułgarii, Rumunii, Węgier i Polski. Ofiary handlu ludźmi są zazwyczaj wykorzystywane do prostytucji, przymusowej pracy i żebractwa.
Obywatele polscy padają ofiarami zorganizowanych grup przestępczych zarówno na terenie Polski, jak i w Europie, najczęściej w Wielkiej Brytanii, gdzie identyfikowanych jest najwięcej ofiar pochodzenia polskiego. Wśród nich 71 proc. stanowią mężczyźni, najczęściej wykorzystywani do pracy przymusowej.
Na terenie Polski także dochodzi do wykorzystywania cudzoziemców, ofiarami padają przeważnie obywatele państw europejskich: Rumunii, Bułgarii oraz Ukrainy, a także państw azjatyckich, m.in. Wietnamu, Filipin, Sri Lanki. Są oni wykorzystywani do pracy przymusowej, prostytucji i żebractwa.
Zgodnie z ostatnim, ubiegłorocznym raportem MSWiA na temat handlu ludźmi w Polsce, w 2015 r. status osoby pokrzywdzonej w wyniku handlu ludźmi otrzymało 115 osób, w tym 41 cudzoziemców i 10 dzieci.
Raport zwraca uwagę także na ujawniane przypadki tzw. niewolnictwa domowego, gdy ofierze odbiera się paszport, nie daje wynagrodzenia i traktuje jak własność. Dotyczy to przeważnie kobiet z odległych krajów azjatyckich i afrykańskich.
MSWiA podaje, że w 2015 roku Policja wykryła ponad 100 przestępstw handlu ludźmi, głównie żebractwa, prostytucji, pornografii i pracy przymusowej. Straż Graniczna wszczęła siedem dochodzeń i śledztw w związku z handlem ludźmi, wśród podejrzanych byli obywatele Bułgarii, Rumunii i Ukrainy.
POLSKA – WSPÓŁPRACA WIELU PODMIOTÓW
Polska od lat uczestniczy w zwalczaniu procederu współczesnego niewolnictwa. W 2003 roku Rada Ministrów RP przyjęła Krajowy program zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi, który przedłużany był w kolejnych latach. Ostatnim dokumentem jest Krajowy plan działań przeciwko handlowi ludźmi na lata 2016–2018 przyjęty przez Radę Ministrów 17 sierpnia ubiegłego roku.
Skuteczna walka ze współczesnym niewolnictwem wymaga współpracy wielu podmiotów administracji rządowej i organizacji pozarządowych. Za monitorowanie aktywności w tym zakresie odpowiada Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Minister SWiA zleca organizacjom pozarządowym zadania dotyczące wsparcia i ochrony ofiar, a także świadków handlu ludźmi.
Od trzynastu lat pod patronatem MSWiA funkcjonuje Międzyresortowy Zespół do spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi, który jest podmiotem opiniodawczo-doradczym prezesa Rady Ministrów.
W skład Międzyresortowego Zespołu wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (właściwi do spraw wewnętrznych i do spraw administracji publicznej), Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Sprawiedliwości, a od października 2016 r. także przedstawiciel Prokuratury Krajowej, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Zdrowia, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Komendy Głównej Straży Granicznej, Komendy Głównej Policji, Urzędu do spraw Cudzoziemców i Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Priorytetowym zadaniem Międzyresortowego Zespołu jest obecnie wzmocnienie kompetencji organów ścigania w zakresie identyfikacji ofiar handlu ludźmi oraz rozszerzenie zaplecza instytucjonalnego mającego na celu wspieranie ofiar tego procederu między innymi przez wzmocnienie współpracy regionalnej.
Wspomniany rządowy program jest też elementem działań Krajowego Centrum Interwencyjno-Konsultacyjnego dla Ofiar Handlu Ludźmi (KCIK OHL). Centrum zajmuje się przede wszystkim identyfikacją ofiar handlu ludźmi, prowadzi działania interwencyjne oraz schroniska dla ofiar, zajmuje się też poradnictwem i konsultacjami dla instytucji i organizacji. Centrum prowadzi również całodobowy telefon zaufania dla ofiar i świadków handlu ludźmi – patrz ramka.
Kontakt do KCIK OHL
telefon: (22) 628 01 20;
e-mail: info@kcik.pl ; www.handelludzmi.eu
Działa też portal informacyjny www.handelludzmi.eu dostępny w dwóch wersjach językowych – polskiej i angielskiej. Na stronie umieszczane są informacje na temat przeciwdziałania zjawisku handlu ludźmi, ochrony i wsparcia ofiar oraz struktur instytucjonalnych, a także akty prawne regulujące problematykę handlu ludźmi, statystyki, publikacje, ciekawostki oraz opisy prowadzonych projektów, porady, gdzie i w jaki sposób można zweryfikować ofertę pracy za granicą itp. Portal jest na bieżąco aktualizowany informacjami o wydarzeniach, wydanych raportach, orzeczeniach sądowych w sprawach o handel ludźmi itp.
Osoby pokrzywdzone w wyniku wykorzystania, np. w prostytucji czy w pracy o charakterze przymusowym, a także osoby, które posiadają informacje na temat bezprawnych działań związanych z wykorzystaniem innej osoby, mogą za pośrednictwem specjalnego formularza kontaktowego anonimowo zgłosić przypadek naruszenia prawa.
Portal posiada również swój odpowiednik w serwisie społecznościowym www.facebook.com/handelludzmi, gdzie przekazywane są m.in. najświeższe doniesienia medialne z kraju i ze świata.
RAPORT TRAFFICKING IN PERSONS 2017
W czerwcu tego roku w corocznym raporcie Trafficking in Persons dotyczącym walki z handlem ludźmi, opracowywanym przez Departament Stanu USA, Polska po raz kolejny została zakwalifikowana do najwyższej grupy określanej Tier 1 jako jeden z 36 krajów na świecie spełniających najwyższe standardy w przeciwdziałaniu i zwalczaniu handlu ludźmi. Raport TiP obejmuje 187 państw, spośród państw członkowskich Unii Europejskiej najwyższe standardy spełnia 19 krajów.
Zakwalifikowanie kraju do najwyższej kategorii w rankingu nie oznacza, że na jego terenie nie występuje przestępstwo handlu ludźmi, wskazuje tylko na to, że kraj jest świadomy tego przestępstwa i prowadzi działania mające mu zapobiegać.
Oceniając Polskę, autorzy raportu zwrócili uwagę na systematyczne działania zmierzające do poprawy skuteczności organów ścigania oraz do zapewnienia ofiarom handlu ludźmi skutecznej ochrony i kompleksowego wsparcia. W kwestii zwalczania handlu ludźmi autorzy raportu rekomendują przede wszystkim:
• wydawanie wyroków skazujących dla handlarzy, adekwatnych do wagi popełnianych czynów;
• zwiększenie liczby szkoleń dla sędziów i prokuratorów;
• zintensyfikowanie ścigania przestępstw dotyczących handlu ludźmi, zwłaszcza związanych z pracą przymusową;
• zwiększenie liczby szkoleń prawnych w zakresie ścigania handlu ludźmi; związanych z pracą przymusową, i rozważenie utworzenia w prokuraturze wyspecjalizowanych jednostek do handlu ludźmi;
• zwiększenie wysiłków na rzecz proaktywnej identyfikacji ofiar, szczególnie wśród małoletnich bez opieki, migrantów i dzieci wykorzystywanych w prostytucji;
• ulepszenie środków mających na celu identyfikację ofiar dzieci;
• kształcenie i motywowanie cudzoziemców będących ofiarami handlu ludźmi do przystępowania do programu ochrony świadków;
• zwiększenie dostępu ofiar do kompensaty przez zachęcanie prokuratorów do występowania o odszkodowanie w trakcie trwania postępowań karnych i systematycznego informowania ofiar o ich prawie do występowania przeciwko handlarzom w procesach cywilnych;
• poprawa centralnej koordynacji oraz gromadzenia danych nt. zwalczania handlu ludźmi.
ELŻBIETA SITEK
rys. Piotr Maciejczak, zdj. Andrzej Mitura
Art. 115 § 22 k.k.
Handlem ludźmi jest werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem:
1. przemocy lub groźby bezprawnej,
2. uprowadzenia,
3. podstępu,
4. wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
5. nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,
6. udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą
– w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka lub w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. Jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego, stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte metody lub środki wymienione w pkt 1 – 6.
Art. 189a k.k.
§ 1. Kto dopuszcza się handlu ludźmi, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Handel ludźmi (art. 189a) od 2012 r.
Rok liczba postępowań wszczętych liczba przestępstw stwierdzonych Uwagi **
2016 31 9
2015 30 105 w tym: 4 z uchylonego art. 253 par. 1 k.k.
2014 28 64
2013 27 99 w tym: 1 z uchylonego art. 253 par. 1 k.k.
2012 26 61
• Statystycznie art. 189a k.k. został wprowadzony od 1 stycznia 2012 r.,
• ** Uwagi dotyczą przestępstw stwierdzonych.
dane ze strony: www.statystyka.policja.pl
Niektóre sprawy o handel ludźmi zrealizowane w 2017 r.
Luty 2017 – KWP w Szczecinie
Policjanci z Zespołu do Walki z Handlem Ludźmi ujawnili funkcjonowanie mieszkaniowej agencji towarzyskiej, w której osoba małoletnia była nakłaniana do prostytucji. W sprawie zatrzymano 32-letnią mieszkankę Szczecina i jej przyjaciela. Małoletnią zmuszano do prostytucji i podawano jej środki odurzające. Policjanci ustalili, że podejrzana nakłaniała do nierządu pięć kobiet, a także okradała swoje ofiary. W sprawie zarzuty m.in. o handel ludźmi usłyszały cztery osoby, w tym wspomniana kobieta i jej przyjaciel.
Luty 2017 – KWP w Bydgoszczy
Od września 2016 roku policjanci z Komendy Powiatowej Policji w Żninie i Komendy Wojewódzkiej Policji w Bydgoszczy pracowali nad bulwersującą sprawą zmuszania do niewolniczej pracy i nieludzkiego traktowania dwóch mężczyzn nielegalnie zatrudnionych w gospodarstwie rolnym. Sprawa wyszła na jaw, gdy jeden z mężczyzn targnął się na życie. We wrześniu 2016 roku zatrzymano kobietę i mężczyznę – właścicieli gospodarstwa, którzy usłyszeli zarzuty o zmuszanie do niewolniczej pracy, znęcanie i nielegalne zatrudnianie. Mężczyzna został aresztowany. W lutym br. w toku prowadzonych czynności bydgoscy funkcjonariusze zebrali materiał dowodowy pozwalający na przedstawienie zarzutów trzeciej osobie – synowi gospodarzy, oraz ustalili kolejnych pokrzywdzonych tym przestępczym procederem. Trzeci podejrzany usłyszał te same zarzuty, co rodzice i został aresztowany. Całej trójce grozi kara więzienia nie mniej niż 3 lata.
Marzec 2017 – KWP w Krakowie
Policjanci krakowskiego CBŚP rozbili grupę zarabiającą na prostytucji kobiet, handlu ludźmi oraz na obrocie narkotykami. Grupa wywodziła się ze środowiska pseudokibiców jednego z krakowskich klubów piłkarskich. Na rzecz gangsterów pracowało kilka kobiet, które płaciły im po 4 tysiące zł miesięcznie. Członkowie grupy odsprzedawali między sobą niektóre z kobiet. Prokurator okręgowy w Krakowie przedstawił członkom grupy zarzuty związane z czerpaniem korzyści i ułatwianiem prostytucji, handlem ludźmi, a także z posiadaniem, produkcją i handlem narkotykami. 4 mężczyzn i jedna kobieta zostali tymczasowo aresztowani, wobec pozostałych dwojga zatrzymanych prokurator zastosował dozór, poręczenie majątkowe i zakaz opuszczania kraju.
Marzec 2017 – SG i KSP
Nadbużański Oddział Straży Granicznej prowadził postępowanie w sprawie nielegalnego przekraczania polskiej granicy przez znaczne grupy osób pochodzenia azjatyckiego, a następnie ich dalszego przerzutu do krajów Europy Zachodniej. Podejrzanym o organizację tego procederu był 45-letni Wietnamczyk. Dzięki współpracy SG z dzielnicowym Komisariatu Policji w Lesznowoli (KPP w Piasecznie) mł. asp. Jarosławem Lesiakiem podejrzany został zatrzymany i doprowadzony do prokuratury, gdzie usłyszał zarzuty.
Czerwiec 2017 – KWP w Katowicach
Policjanci z Zespołu do Walki z Handlem Ludźmi Wydziału Kryminalnego KWP w Katowicach zatrzymali 44-letnią kobietę, która czerpała korzyści z cudzego nierządu. Podejrzana wynajmowała na jednym z osiedli mieszkania młodym kobietom w celu uprawiania przez nie prostytucji, za co pobierała określone opłaty. Przedstawiono jej 9 zarzutów. Kobieta przyznała się do zarzucanych jej czynów i złożyła wniosek o dobrowolne poddanie się karze.
Wrzesień 2017 – KWP w Katowicach
Policjanci z Zespołu do Walki z Handlem Ludźmi Wydziału Kryminalnego KWP w Katowicach zatrzymali mężczyznę podejrzanego o handel ludźmi. 41-latek wyszukiwał młode kobiety, którym oferował pracę za granicą w charakterze hostess w klubach nocnych we Włoszech, Hiszpanii, Niemczech i Grecji. W praktyce kobiety zmuszane były do niewolniczej pracy. Procederem tym trudnił się od kilku lat. Prokurator postawił mu kilkanaście zarzutów.
Polacy skazani w Wielkiej Brytanii w 2017 r.
Styczeń 2017
Dwóch obywateli Polski zostało skazanych na sześć lat więzienia przez sąd w Wielkiej Brytanii za traktowanie jak niewolników kilkunastu Polaków, których sprowadzili do Anglii pod pretekstem załatwienia im dobrej pracy. W praktyce odbierali ofiarom dokumenty osobiste i zmuszali do niewolniczej pracy w magazynach sklepów jednej z sieci handlowych, stosowali także przemoc fizyczną. Wykorzystując fakt, że ofiary nie znały języka angielskiego, mieli nad nimi pełną kontrolę, m.in. odbierali im większą część zarobków.
Maj 2017
Czterech Polaków zostało skazanych na bezwarunkowe kary pozbawienia wolności od pięciu do dwunastu lat m.in. za stosowanie współczesnego niewolnictwa. Mężczyźni ci namawiali swoich rodaków na przyjazd do Wielkiej Brytanii, wybierając głównie osoby bezrobotne i niezaradne życiowo. Ofiary lokowano w mieszkaniach o najniższym standardzie, a ich zarobki wpływały na konta bankowe kontrolowane przez skazanych.
Czerwiec 2017
Trzech Polaków zostało skazanych przez sąd w Leeds na kary więzienia za handel ludźmi i stosowanie współczesnego niewolnictwa. Przemocą zmuszali innych Polaków do pracy, pozbawiając ich dokumentów i zarobionych pieniędzy.
zebrała ES
