Zgodnie z postanowieniami par. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z 28 listopada 2014 r. w sprawie uzbrojenia Policji1 jednym ze środków przymusu bezpośredniego będących w uzbrojeniu Policji jest przedmiot przeznaczony do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej.
Zarządzenie nr 73 Komendanta Głównego Policji z 31 grudnia 2014 r. w sprawie ustalenia wzorów i typów uzbrojenia Policji2 wprowadziło do wyposażenia polskiej Policji paralizatory elektryczne Taser X263, Taser X24 i Taser X26P5.
URZĄDZENIA
Paralizatory elektryczne Taser używane przez polską Policję, w odróżnieniu od klasycznych paralizatorów opierających swoją zasadę działania na wywoływaniu bólu, zasadniczy efekt obezwładniający z zastosowaniem wystrzeliwanych sond uzyskują na drodze stymulacji nerwów odpowiedzialnych za kurczenie mięśni szkieletowych osoby obezwładnianej. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu technologii kształtowanego impulsu i wywołaniu efektu NMI6.
Każdy paralizator elektryczny ma wewnętrzny rejestr zdarzeń (rejestr Trilogy), który określa:
• zdarzenie, w tym kiedy incydent miał miejsce;
• rejestr impulsów, przekazując informację na temat impulsów elektrycznych generowanych przez urządzenie;
• rejestr inżynieryjny, przekazując informację na temat tego, jak urządzenie działało podczas incydentu.
Paralizatory elektryczne mają port komunikacyjny pozwalający na transmisje danych z rejestratora do urządzeń zewnętrznych (komputer) bez możliwości ingerencji użytkownika w pamięć zdarzeń urządzenia.
Istnieje również możliwość podłączenia do urządzeń Taser zasilania akumulatorowego (TaserCam HD7). Obecnie takie zasilanie w polskiej Policji mają paralizatory elektryczne Taser X2 i Taser X26P.
W myśl zarządzenia nr Z-141/2012 Komendanta Głównego Policji z 28 grudnia 2012 r. w sprawie norm wyposażenia jednostek i komórek organizacyjnych Policji oraz policjantów w uzbrojenie oraz sprzęt techniczno-bojowy, wymieniony środek przymusu bezpośredniego może znajdować się w wyposażeniu: KWP/KSP, KPP/KMP/KRP, KP, komisariatu kolejowego Policji/Komisariatu Policji Metra, komisariatu rzecznego, komisariatu Policji portu lotniczego, wydziału konwojowego, BOA KGP, SPAP, sekcji AT w KWP, CBŚP oraz szkół Policji.
Polska Policja od roku 2013 sukcesywnie kupuje paralizatory elektryczne, w które są wyposażani policjanci w jednostkach organizacyjnych Policji. Na przestrzeni trzech lat stan urządzeń ze 150 wzrósł do 680.
Wraz ze wzrostem liczby tych urządzeń zwiększyła się liczba policjantów uprawnionych do posługiwania się nimi w służbie. Aby policjant mógł używać paralizatora elektrycznego, musi odbyć odpowiednie szkolenie w ramach lokalnego doskonalenia zawodowego w zakresie posługiwania się przedmiotami przeznaczonymi do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej. Szkolenie realizowane jest w jednostkach Policji przez uprawnionego instruktora. W czasie dwóch dni (16 godzin szkolenia) policjant zdobywa informacje o przepisach prawa, budowie i o zasadach działania paralizatorów elektrycznych, a także umiejętności odpowiedniego posługiwania się urządzeniami.
Obecnie liczba policjantów posiadających uprawnienia użytkownika (przeszkolonych) w zakresie posługiwania się przedmiotami przeznaczonymi do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej wynosi 55668.
PODSTAWY PRAWNE UŻYCIA
Ustawodawca w art. 12 ust. 1 pkt 13 ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej wyszczególnił przedmiot przeznaczony do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej, potocznie określany jako paralizator elektryczny. Należy zaznaczyć, że podstawą prawną stosowania środków przymusu bezpośredniego jest ustawa o Policji z 6 kwietnia 1990 r. oraz ustawa z 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. Natomiast przez faktyczną podstawę rozumie się sytuację rzeczywistą, noszącą znamiona przynajmniej jednej z przesłanek określonych w ustawie. Kwestie dotyczące użycia lub wykorzystania paralizatorów elektrycznych przez funkcjonariuszy Policji reguluje art. 25 ustawy9.
Przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej, podobnie jak każdego innego środka przymusu bezpośredniego, używa się w określonych sytuacjach w zależności od celu, jaki chcemy osiągnąć. Określamy to mianem „przypadków”, na podstawie których funkcjonariusz może użyć paralizatora elektrycznego. Zgodnie z postanowieniami art. 25 ust. 1 ustawy przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej można użyć lub wykorzystać w przypadku konieczności podjęcia co najmniej jednego z następujących działań:
– odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność policjanta lub innej osoby;
– przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do zamachu na życie, zdrowie lub wolność policjanta lub innej osoby;
– przeciwdziałania bezpośredniemu zamachowi na ochraniane przez policjanta obszary, obiekty lub urządzenia;
– przeciwdziałania zamachowi na nienaruszalność granicy państwowej w rozumieniu art. 1 ustawy z 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej10;
– przeciwdziałania niszczeniu mienia;
– zapewnienia bezpieczeństwa konwoju lub doprowadzenia;
– ujęcia osoby, udaremnienia jej ucieczki lub pościgu za tą osobą;
– zatrzymania osoby, udaremnienia jej ucieczki lub pościgu za tą osobą;
– pokonania czynnego oporu11.
Co wymaga podkreślenia, paralizatora elektrycznego używa się w celu krótkotrwałego obezwładnienia osoby lub wykorzystuje się w celu krótkotrwałego obezwładnienia zwierzęcia, jeżeli użycie innych środków przymusu bezpośredniego jest niemożliwe albo może okazać się nieskuteczne. Paralizatorów elektrycznych nie używa się wobec osób, do których użyto kajdanek, kaftana bezpieczeństwa, pasa obezwładniającego, siatki obezwładniającej. Używając przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej, nie celuje się w głowę.
Niezbędną przesłanką do poprawnego stosowania środka jest upewnienie się, czy nie występuje zakaz przedmiotowy lub podmiotowy do użycia czy wykorzystania środka12, a także postępowanie zgodne z procedurą przyjętą przed oraz po użyciu środków przymusu bezpośredniego, z czego wynika, że policjant środków tych może użyć po uprzednim bezskutecznym wezwaniu osoby do zachowania się zgodnego z prawem oraz po uprzedzeniu osoby o zamiarze użycia tych środków. Może odstąpić od wskazanego wezwania i uprzedzenia jedynie w sytuacji, gdy występuje bezpośrednie zagrożenie życia, zdrowia lub wolności uprawnionego lub innej osoby albo zwłoka groziłaby niebezpieczeństwem dla dobra chronionego prawem, a środków przymusu bezpośredniego używa się prewencyjnie13. Ważnym aspektem natury prawnej, jest fakt, że ustawodawca przewidział możliwość jednoczesnego użycia lub wykorzystania więcej niż jednego środka przymusu bezpośredniego, jeżeli uzasadniają to okoliczności konkretnego zdarzenia14. Trzeba jednak pamiętać, że decyzja o użyciu środka przymusu bezpośredniego niewątpliwie nie może być podyktowana pobudzeniem nerwowym lub doraźnym impulsem wywołanym postępowaniem osoby popełniającej przestępstwo lub wykroczenie. W takim przypadku, nawet istnienie podstawy prawnej w ustalonym przypadku nie zawsze stanowi o celowości i realnej potrzebie jego użycia15.
kom. MARCIN NOWAK16
instruktor w Zakładzie Podstaw Bezpieczeństwa IBiPP WBW WSPol. w Szczytnie
1 Dz.U. poz. 1738.
2 Dz.Urz. KGP z 2015 r., poz. 2 § 12, zm. decyzją nr 410 KGP z 28 grudnia 2016 r. zmieniająca decyzję w sprawie ustalenia wzorów i typów uzbrojenia Policji (Dz.U. KGP z 2016 r., poz. 79). Obowiązującym aktem prawnym jest decyzja nr 253 Komendanta Głównego Policji z 20 lipca 2016 r. w sprawie ustalenia wzorów i typów uzbrojenia Policji (Dz.Urz. KGP z 2016 r., poz. 49).
3 Decyzja nr 19 Komendanta Głównego Policji z 11 stycznia 2007 r. w sprawie wprowadzenia na uzbrojenie Policji paralizatora elektrycznego TASER X26 (Dz.Urz. KGP z 2007 r., nr 2, poz. 8).
4 Decyzja nr 3 Komendanta Głównego Policji z 2 stycznia 2013 r. w sprawie wprowadzenia na uzbrojenie Policji paralizatora elektrycznego TASER X2 (Dz.Urz. KGP z 2013 r., poz. 5).
5 Decyzja nr 75 Komendanta Głównego Policji z 18 lutego 2014 r.
w sprawie wprowadzenia do uzbrojenia Policji paralizatora elektrycznego TASER X26P (Dz.Urz. KGP z 2014 r., poz. 17).
6 NMI System (obezwładnianie nerwowo-mięśniowe) – III i IV generacja urządzeń stymulująca peryferyjny system nerwowy przez bezpośrednią stymulację nerwów odpowiedzialnych za kurczenie mięśni.
7 Umożliwia rejestrację ponadgodzinnego materiału audio/wideo lub samego wideo, w kolorze w jakości HD. Urządzenie stanowi jednocześnie źródło zasilania TASER-a (wewnątrz wbudowany został akumulator) i montowane jest zamiast standardowej baterii.
8 Źródło: Informacja dotycząca przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej – paralizatorów elektrycznych, w tym ich użycia/wykorzystania w 2016 r. podczas realizacji czynności służbowych, w poszczególnych KWP/KSP przekazana 31 stycznia 2017 r. przez Biuro Prewencji KGP do jednostek Policji (pismo nr EP – 531/2017 z 31 stycznia 2017 r.).
9 Dz.U. z 2013 r., poz. 628 ze zm.
10 Dz.U. 1990 nr 78, poz. 461.
11 Zob. art. 11 pkt 2,3,5,7–11 i 13 ustawy.
12 W art. 3 ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej zawarto wyłącznie wyjątki przedmiotowe, co do których nie stosuje się przepisów ustawy. Art. 9 ust. 1 określa wyjątki podmiotowe, wobec których stosuje się środki przymusu bezpośredniego lub broń palną zgodnie z zaostrzonymi zasadami (wobec kobiet o widocznej ciąży; osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat, oraz osób o widocznej niepełnosprawności; uprawniony może użyć wyłącznie siły fizycznej w postaci technik obezwładnienia).
13 W. Piłat, O ustawie o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej jeszcze kilka słów, „Przegląd Policyjny” 2014, nr 2, s. 134.
14 Art. 8 ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej.
15 J. Pepłowski, Środki przymusu bezpośredniego, Legionowo 1989, s. 6.
16 Marcin Nowak – Autor publikacji z zakresu bezpieczeństwa – w szczególności bezpieczeństwa osobistego funkcjonariuszy oraz środków przymusu bezpośredniego. Policyjny instruktor przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej oraz Certification Instructor Electronic Control Device Taser X26, X26P, X2 and X3 Taser Training Academy.
