Pierwsze ćwiczenia zorganizowano w 2014 r. w lasach niedaleko podwarszawskiej Zielonki, drugie odbyły się w Kazuniu, a ubiegłoroczne w Starej Dąbrowie, położonej w obrębie Kampinoskiego Parku Narodowego. W tym roku poszukiwacze również założyli swoją bazę na terenie Ośrodka Szkolenia Wolontariuszy Związku Harcerstwa Polskiego w Starej Dąbrowie.
– To niejedyne nasze przedsięwzięcie w związku z Międzynarodowym Dniem Dziecka Zaginionego, które ma zwrócić uwagę na problem zaginięć osób małoletnich w Polsce – mówi podinsp. Grzegorz Prusak, naczelnik Wydziału Poszukiwań i Identyfikacji Osób Biura Kryminalnego Komendy Głównej Policji. – IV Ogólnopolskie Manewry Poszukiwawczo-Ratownicze KAMPINOS 2017 zgromadziły około 260 uczestników reprezentujących, obok Policji, wszystkie podmioty zainteresowane poszerzaniem wiedzy oraz pogłębianiem doświadczeń w poszukiwaniu osób zaginionych.
Przez trzy dni, od 12 do 14 maja br., w lasach Puszczy Kampinoskiej przeprowadzono kilkadziesiąt symulacji akcji poszukiwawczej w rozmaitych wariantach. Sytuację utrudniał, ale i urealniał fakt, że, po zagłębieniu się w las, zanikał sygnał radiowy. Nie było też łączności komórkowej.
Pierwszy dzień poświęcony był głównie szkoleniom. Ratownicy pogłębiali wiedzę z nawigacji zespołów ratowniczych z psami, zdobywali informacje o hipotermii, uczyli się udzielać pierwszej pomocy przedweterynaryjnej – chodzi oczywiście o wypadki psów ratowniczych podczas poszukiwań – oraz nabywali umiejętności posługiwania się i w ogóle wykorzystania kamer na podczerwień/termowizyjnych w działaniach poszukiwawczo-ratowniczych. Odbyły się także ćwiczenia na gruzowisku dla zespołów z psami oraz gra terenowa dla nawigatorów.
Drugiego dnia do Starej Dąbrowy przyjechali policjanci z Oddziału Prewencji Policji z Warszawy, funkcjonariusze z wydziałów kryminalnych z jednostek podległych KSP oraz studenci z Uniwersytetu Warszawskiego z kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne. Notabene przedmiot fakultatywny na tych studiach pt. Wybrane aspekty prowadzenia przez Policję poszukiwań osób zaginionych, przygotowany jest w całości przez specjalistów z Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych KGP i cieszy się ogromną popularnością. Ćwiczenia w Puszczy Kampinoskiej były elementem zaliczenia tego fakultetu.
Na wszystkich uczestników czekały zadania. Dobrani w tzw. szybkie trójki oraz zespoły z psami sprawnie przeszukiwali przydzielone sektory w poszukiwaniu zaginionych. Ci ostatni robili natomiast wszystko, aby nie dać się odnaleźć (i kilku sztuka ta się udała). Podczas zgrupowania można było przyjrzeć się z bliska i wypróbować różne urządzenia i sprzęt przeznaczony do działań terenowych, jak choćby drony czy pojazdy akumulatorowe swincary. O zmroku przyszła kolej na drugą część ćwiczeń. Działały zespoły z psami, ale także wypróbowywano różne metody i techniki poszukiwań, aby sprawdzić je w praktyce. Wyniki posłużą do wypracowania najlepszych sposobów działania.
W manewrach, oprócz wymienionych podmiotów policyjnych i studentów z UW, uczestniczyli także członkowie z grup ratowniczych z różnych rejonów Polski. Byli policjanci z Nieetatowej Grupy Poszukiwawczo--Ratowniczej z KPP w Nowym Targu oraz członkowie: Grupy Ratowniczej Polskiego Czerwonego Krzyża z Bydgoszczy, GR PCK z Olsztyna, GR PCK z Trójmiasta, Grupy Ratownictwa Medycznego PCK z Wrocławia, Jednostki Ratownictwa Specjalistycznego s12, Stowarzyszenia Cywilnych Zespołów Ratowniczych z Psami STORAT, Śląskich Zespołów Poszukiwawczo-Ratowniczych Silesia SAR K9, Sekcji Poszukiwawczo-Ratowniczej Ochotniczej Straży Pożarnej w Jabłonnie, jednostek OSP w Nowym Dworze Mazowieckim i Lipkach, a także Grupy Ratownictwa Stowarzyszenia Pomocy Rodzinie Nadzieja.
Na ćwiczenia zaproszono również przedstawicieli Biura Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędu m.st. Warszawy, strażaków z Komendy Wojewódzkiej i Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Warszawie, działaczy Fundacji ITAKA oraz reprezentantów Centrum Informacji Kryzysowej Polskiej Akademii Nauk.
– Organizacja tego rodzaju przedsięwzięć jest niezwykle cenną inicjatywą, ponieważ daje możliwość praktycznego przećwiczenia działań prowadzonych we współpracy z różnymi podmiotami wspomagającymi Policję w poszukiwaniu osób zaginionych – podkreśla naczelnik Grzegorz Prusak. – Dzięki manewrom mieliśmy po raz kolejny okazję zweryfikować nasze dotychczasowe doświadczenia dotyczące sił i środków wykorzystywanych do prowadzenia działań terenowych, a także sprawdzenia, które z dostępnych nam metod czy narzędzi są najbardziej efektywne i przydatne podczas poszukiwań osoby zaginionej – niejednokrotnie wymagającej podjęcia czynności ratujących jej zdrowie, a czasem życie.
Współorganizatorzy manewrów przygotowanych przez PCO0Z to: Instytut Nauk Politycznych UW, PCK, JRS s12 oraz GPR OSP Jabłonna.
PAWEŁ 0STASZEWSKI
zdj. autor
Poszukiwanie zaginionych
Od kilku lat liczba osób zaginionych utrzymuje się na podobnym poziomie, tj. około 20 tys. zaginięć rocznie. Większość z osób poszukiwanych zostaje odnaleziona, często już w pierwszych kilku dobach od zaginięcia.
O tym, jak najskuteczniej prowadzić poszukiwania osób zaginionych, dyskutowali przedstawiciele Policji, Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej, Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego, Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, Uniwersytetu Warszawskiego, Fundacji Itaka i innych organizacji pozarządowych podczas konferencji poświęconej współpracy, wymianie informacji oraz zastosowaniu nowych technologii w poszukiwaniach osób zaginionych. Konferencja zorganizowana przez Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych BK KGP, Wydział Koordynacji Poszukiwań Międzynarodowych BMWP KGP oraz Stowarzyszenie Ekspertów Bezpieczeństwa RP odbyła się w dniach 23–24 maja br. w Wojskowym Instytucie Technicznym Uzbrojenia w Zielonce.
PRAWNE I ORGANIZACYJNE ASPEKTY POSZUKIWAŃ
Działania poszukiwawcze Policji reguluje Zarządzenie nr 124 Komendanta Głównego Policji z 4 czerwca 2012 roku, które wskazuje trzy kategorie zaginięć. Kategorię pierwszą stanowią przede wszystkim osoby, które zaginęły nagle, w okolicznościach wskazujących na zagrożenie ich życia i zdrowia, w tym osoby małoletnie do 15. roku życia, potencjalni samobójcy, ale też osoby, które ze względu na wiek, chorobę lub inne czynniki wymagają stałej opieki. Druga kategoria, to osoby opuszczające swoje miejsce pobytu przez prawdopodobnie świadome i celowe zerwanie kontaktu z bliskimi, kategoria trzecia zaś, to w skrócie osoby małoletnie, często wielokrotni uciekinierzy z domów lub placówek opiekuńczych, osoby pełnoletnie, które oddaliły się z różnego rodzaju placówek opiekuńczo-zdrowotnych. Do kategorii tej zaliczamy również małoletnich zaginionych w związku z tzw. porwaniem rodzicielskim.
Od 2013 r. w Komendzie Głównej Policji istnieje Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych powołane Decyzją nr 147 Komendanta Głównego Policji z 15 kwietnia 2013 roku. Efektem działań CPOZ jest włączenie się w 2013 roku polskiej Policji do ogólnoświatowego programu Child Alert – systemu natychmiastowego informowania społeczeństwa o zaginięciu dziecka, gdy okoliczności wskazują, że jego zdrowie lub życie może być bezpośrednio zagrożone.
CPOZ ściśle współpracuje z licznymi podmiotami zajmującymi się problematyką poszukiwań. Szczególnie istotne jest współdziałanie z Państwową i Ochotniczą Strażą Pożarną. W 2014 r. zawarto porozumienie i zostały opracowane procedury pozwalające jak najefektywniej wykorzystywać grupy poszukiwawczo-ratownicze zrzeszone w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym. CPOZ KGP dysponuje bazą wszystkich grup poszukiwawczych – zarówno zrzeszonych w KRSG, jak również zespołów funkcjonujących w kraju poza tym systemem.
Poszukiwaniami o zasięgu międzynarodowym zajmuje się Wydział Koordynacji Poszukiwań Międzynarodowych Biura Międzynarodowej Współpracy Policji KGP (pełniący funkcję krajowego Biura SIRENE) oraz Sekcja Całodobowej Obsługi Międzynarodowego Przepływu Informacji Wydziału Koordynacji Międzynarodowej Wymiany Informacji BMWP KGP. Informacje przekazują kanałami SIS/SIRENE, Interpolu oraz Europolu. Przy poszukiwaniach wykorzystywana jest też pomoc oficerów łącznikowych oraz monitorowane są przekazy medialne.
STRAŻACY I NOWOCZESNY SPRZĘT DO POSZUKIWAŃ
Rola Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej w poszukiwaniach osób zaginionych jest nie do przecenienia. Strażacy zaginięcie osoby rozumieją nieco inaczej niż policjanci – zaginiony to osoba, która utraciła zdolność rozpoznania swojego położenia. Zalicza się do nich m.in. osoby zaginione podczas katastrof budowlanych czy żywiołowych. W Specjalistycznej Grupie Poszukiwawczo-Ratowniczej działają strażacy, dla których poszukiwanie osób zaginionych jest działaniem wykonywanym często poza standardowymi obowiązkami. Grupy poszukiwawczo-ratownicze PSP poszukują ludzi głównie w przypadku katastrof, ale także we współpracy z Policją w sytuacji zaginięć tzw. terenowych. PSP dysponuje nowoczesnym sprzętem, takim jak kamery termowizyjne, nawigacje terenowe GPS, samochody terenowe i quady czy też narzędzia do poszukiwań na obszarach wodnych, m.in. sonary czy poduszkowce, umożliwiające dotarcie do osoby znajdującej się w trudno dostępnym miejscu. PSP dysponuje bazą certyfikowanych płetwonurków, a także certyfikowanymi psami. Do wykorzystania w działaniach poszukiwawczych jest 45 psów tzw. gruzowiskowych oraz 97 psów do poszukiwań terenowych, szkolone są też psy do poszukiwań wodnych.
ORGANIZACJE NIEZRZESZONE
Działania poszukiwawcze Policji wspierają coraz liczniejsze organizacje niezrzeszone w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym. Są to grupy uczestniczące głównie w poszukiwaniach terenowych. Najstarsza z nich, Stowarzyszenie Cywilnych Zespołów Ratowniczych z Psami STORAT, działa już od 2001 roku i ma na swoim koncie kilkaset akcji poszukiwawczych nie tylko na Podkarpaciu. Na terenie Podlasia i północno-wschodniej Polski działa Stowarzyszenie Pomocy Rodzinom „Nadzieja”, a w centrum kraju Mazowiecka Grupa Poszukiwawcza, którą tworzą Grupa Ratownictwa PCK Warszawa, Jednostka Ratownictwa Specjalistycznego s12 i Sekcja Poszukiwawczo-Ratownicza OSP w Jabłonnie. Grupa w 2015 roku podpisała porozumienie z Komendą Stołeczną Policji i brała już udział w ponad 30 poszukiwaniach osób zaginionych.
Większość tych grup pracuje z użyciem psów ratowniczych certyfikowanych przez PSP, szkolonych do poszukiwania wyłącznie osób żywych. Podstawowe wykorzystanie zespołów z psami ratowniczymi to przeszukiwanie trudno dostępnych terenów otwartych – lasy, łąki, pola uprawne, których efektywne sprawdzenie w krótkim czasie przez ludzi jest trudne lub niemożliwe. Blisko 80 proc. zespołów z psami poszukiwawczo-ratowniczymi stanowią strażacy z Ochotniczych Straży Pożarnych w całej Polsce.
INTERNET – BOGATE ŹRÓDŁO WIEDZY
Podczas konferencji dyskutowano również o najnowszych możliwościach i technologiach pomocnych w poszukiwaniu osób zaginionych.
Jedną z najważniejszych jest internet. Na portalach społecznościowych typu Nasza Klasa, Facebook, Instagram, znaleźć można wiele informacji na temat szukanej osoby. Dane z sieci Wi-Fi czy telefonii komórkowej można skorelować z danymi geograficznymi czy danymi z kont użytkowników różnych portali, a do wiązania tych wszystkich informacji projektowane są specjalistyczne programy, m.in. system HALTEGO.
Na przykładzie przypadku byłego szefa FBI pokazano, jak można wiązać ze sobą szczątkowe lub pozornie nieistotne fakty, aby zdobyć obszerną wiedzę o osobie. Wychodząc od jednej przypadkowej informacji amerykańscy dziennikarze ustalili wszystkie informacje o kontach internetowych b. szefa FBI i całej jego rodziny.
W internecie można znaleźć porady zarówno jak się skutecznie ukryć, jak stworzyć nową tożsamość, a także, jak skutecznie kogoś poszukiwać. Z internetu korzystają zwłaszcza młodzi ludzie, więc gdy znikną, pozostawiają wiele śladów.
ANALIZA KRYMINALNA, WARIOGRAF, PROFILOWANIE
Setek uzyskanych informacji nie da się powiązać bez odpowiedniego narzędzia, dlatego w działaniach poszukiwawczych bardzo pomocna jest także analiza kryminalna, której możliwości przypomniano uczestnikom konferencji.
W sprawach skomplikowanych niezwykle przydatne może okazać się profilowanie psychologiczne. Wykorzystuje się je zwykle dopiero po wyczerpaniu innych metod. Do tworzenia profilu psychospołecznego osoby zaginionej włącza się wyniki pracy grupy poszukiwawczej oraz wiedzę o okolicznościach zdarzenia. Jeśli istnieją przesłanki, że z zaginięciem ma związek osoba trzecia, profiler może na podstawie dotychczasowych ustaleń sporządzić portret psychologiczny tej osoby.
Pomocne w poszukiwaniach mogą być także badania wariograficzne, których celem jest wyjaśnienie sprzeczności w zeznaniach świadków, sprawdzenie ich alibi, weryfikacja wstępna osób podejrzewanych, eliminacja osób niezwiązanych z wydarzeniem czy ustalenie wiedzy badanej osoby o zdarzeniu.
BAZA ITAKI
Przedstawicielka Fundacji Itaka omówiła nową platformę identyfikowania N.N. zwłok oraz technologie wykorzystywane przez fundację w poszukiwaniu osób zaginionych.
Prowadzona przez fundację dostępna w Internecie baza danych osób zaginionych i niezidentyfikowanych liczy około 22 tysiące osób. W bazie na bieżąco odnotowywane są kolejne informacje o zaginionych. Można ją przeszukiwać i filtrować zgodnie z podanymi kryteriami. System internetowy rejestruje dane dotyczące N.N. zwłok i dopasowuje do danych osoby zaginionej.
BAZY INFORMACJI PRZY POSZUKIWANIACH MIĘDZYNARODOWYCH
Międzynarodową wymianę informacji w sprawach poszukiwawczych koordynuje Wydział Koordynacji Poszukiwań Międzynarodowych BMWP. Informacja o zaginięciu jest rejestrowana w krajowej bazie KSIP, skąd następuje automatyczna replikacja do SIS II (Systemu Informacji Schengen drugiej generacji). W uzasadnionych przypadkach informacja może być manualnie wprowadzana także do bazy Interpolu – na podstawie wniosku z jednostki poszukującej. BMWP nie prowadzi spraw poszukiwawczych, natomiast koordynuje i pośredniczy w wymianie informacji między krajowymi i zagranicznymi organami, której celem jest ustalenie miejsca pobytu osoby zaginionej. W przypadku zaginięcia kategorii I konieczne jest powiadomienie CPOZ.
Z każdym rokiem liczba międzynarodowych spraw poszukiwawczych, w tym dotyczących osób zaginionych rośnie. W 2014 roku BMWP uczestniczyło w wymianie informacji w 3340 międzynarodowych sprawach, w 2015 roku – 3419, w 2016 roku – 4028.
Konferencja była okazją do przypomnienia prawnych i organizacyjnych zasad współpracy w działaniach poszukiwawczych dotyczących osób zaginionych, wymiany doświadczeń i prezentacji nowych możliwości. Odbył się także pokaz systemu antydronowego umożliwiającego wykrycie oraz zakłócenie działania dronów, systemów analityki obrazu w zakresie wykrywania twarzy oraz systemów analizy i monitorowania danych przechodzących przez portale społecznościowe.
ELŻBIETA SITEK
