W ubiegłym roku wszczęto 333 postępowania przeciwko policjantom. 265 policjantów zostało objętych aktem oskarżenia. W stosunku do prawie 100 000 pełniących służbę w całej formacji jest to odsetek niewielki. Ale szczególnie w tym zawodzie każde przestępstwo to o jedno za dużo. Optymistyczne jest więc, że w roku 2015 policjanci popełnili najmniej przestępstw na przestrzeni ostatnich pięciu lat.

W2015 roku przeciwko policjantom wszczęto 333 postępowania (dla porównania w roku 2010 – 411). Funkcjonariuszom postawiono w sumie 811 zarzutów (w roku 2010 – 2037). 265 policjantów zostało objętych aktem oskarżenia, (w roku 2011 dotyczyło to 349 policjantów) – dane dotyczą postępowań, które zostały wszczęte z inicjatywy BSW lub w których funkcjonariusze biura wykonywali czynności zlecone przez prokuraturę).

Najwięcej (305 zarzutów) dotyczyło przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów oraz (243 zarzuty) przestępstw przeciwko działalności instytucji państwowych i samorządowych. Co ciekawe, liczba zarzutów o przestępstwa przeciwko działalności instytucji, zwłaszcza te o charakterze korupcyjnym, spadła aż o 58 proc. w stosunku do roku poprzedniego, natomiast liczba zarzutów o przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów wzrosła ponad dwukrotnie.

Wśród dokonujących przestępstw nadal niepokojąco wysoki jest procent funkcjonariuszy młodych, mających nie więcej niż 10 lat służby. Niezmiennie najwięcej, bo 65 proc., podejrzanych o popełnienie przestępstw stanowili policjanci służby prewencyjnej, 34 proc. policjanci służby kryminalnej i 1 proc. służby wspomagającej.

KORUPCJA – NAJWIĘKSZE ZAGROŻENIE

W 2015 roku odnotowano pozytywną tendencję, jaką jest wyraźny spadek przestępstw o charakterze korupcyjnym, do których należą: sprzedajność – art. 228 k.k., płatna protekcja bierna – art. 230 k.k., nadużycie funkcji w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (art. 231 par. 2 k.k.).

Stanowiły one w 2015 roku zaledwie 20 procent wszystkich przestępstw popełnionych przez policjantów, podczas gdy w 2014 ten odsetek wynosił 44 proc. wszystkich przestępstw, a w roku 2013 – aż 57 proc. W sumie w 2015 roku policjanci popełnili 162 przestępstwa korupcyjne, dla porównania w 2010 roku – 1317, a w 2014 – 485. Najczęstszymi przestępstwami korupcyjnymi było nadużycie funkcji w celu uzyskania korzyści majątkowej – 54 proc., w poprzednich latach przeważała sprzedajność.

Od lat największe zagrożenie przestępczością korupcyjną występuje w służbie ruchu drogowego, gdzie dokonywana jest prawie połowa wszystkich przestępstw popełnianych przez policjantów. Polegają one na przyjmowaniu łapówek nie tylko za odstąpienie od ukarania, ale także za przeka-zywanie danych osób poszkodowanych w zdarzeniu drogowym firmom i agencjom ubezpieczeniowym, za odstąpienie od badania na zawartość alkoholu, za nieuprawnione zwracanie dowodów rejestracyjnych, za tworzenie dokumentacji niezaistniałych zdarzeń drogowych, a nawet za uczestniczenie w aranżowanych kolizjach dokonywanych w celu wyłudzania odszkodowań. Zdarzały się także przypadki kradzieży przez policjantów rd przedmiotów z samochodu zabezpieczanego do przyjazdu ekipy dochodzeniowej.

Policjanci ruchu drogowego są od lat pod szczególną uwagą BSW KGP zarówno w zakresie zwalczania korupcji, jak i pod względem profilaktyki. Te działania przyniosły wyraźny efekt, gdyż w 2015 liczba przestępstw korupcyjnych wśród policjantów rd spadła aż o 86 procent. Mimo to nadal stanowią połowę wszystkich przestępstw popełnianych przez funkcjonariuszy Policji.

Najbardziej bulwersujące przestępstwo korupcyjne dotyczyło drogówki z KMP we Włocławku. W 2015 do sądu trafił akt oskarżenia przeciwko 10 policjantom, którym postawiono zarzuty o czyny z art. 228 k.k. par. 1 i 3. W zamian za łapówkę 50–100 złotych odstępowali od ukarania mandatem i naliczenia punktów karnych sprawcom wykroczeń drogowych, najczęściej przekroczenia dozwolonej prędkości. Wszyscy funkcjonariusze zostali zwolnieni ze służby, a zarzuty wręczenia korzyści majątkowej usłyszało także 25 kierowców. Na Dolnym Śląsku zarzuty zaniechania ukarania za popełnione wykroczenie postawiono 6 policjantom, którzy wystawiali kierującym pojazdami mandaty za wykroczenia mniejszej wagi niż faktycznie popełnione, przez co mogli oni uniknąć punktów karnych. W sumie w ciągu dwóch lat policjanci dopuścili się tych czynów aż 82 razy.

Niewolna od przestępstw korupcyjnych jest też służba kryminalna. Prokuratura Okręgowa w Opolu na podstawie materiałów zgromadzonych w śledztwie prowadzonym z udziałem BSW KGP postawiła czterem policjantom służby kryminalnej KMP w Nysie łącznie aż 22 zarzuty, wśród których były także zarzuty o korupcję, m.in. o ochranianie osób prowadzących działalność przestępczą.

W jednej z komend województwa kujawsko-pomorskiego przez dwa lata trwał proceder przywłaszczania środków z funduszu operacyjnego (w sumie 3000 złotych), pod pozorem wypłaty wynagrodzenia osobom udzielającym pomocy Policji. Kryminalni wyłudzili także nagrody komendanta, w sumie 6000 złotych, za rzekome wykrycie sprawy, a w istocie nakłaniali przesłuchiwanych do przyznania się do niepopełnionych przestępstw. Takie praktyki stosowało aż 6 policjantów służby kryminalnej, którym, dzięki pracy operacyjnej BSW KGP, udowodniono popełnione przestępstwa. W grudniu 2015 akt oskarżenia został skierowany do sądu. Policjanci już nie pracują.

PRZEMOC NA SŁUŻBIE

Policjanci przeprowadzają rocznie kilkanaście milionów czynności służbowych, w których prawnie dopuszczalne jest zastosowanie środków przymusu bezpośredniego. W tej skali liczba 41 przypadków przemocy objętych aktem oskarżenia stanowi ułamek promila. Zarzuty postawiono 29 policjantom (liczba mniejsza o 24,4 proc. niż w roku 2014), co również na tle prawie 100 000 formacji stanowi margines. Jednak to właśnie takie, a nie przeprowadzone prawidłowo interwencje, są w szczególnym zainteresowaniu mediów i choć są one marginalne, nagłośnienie ich ma wpływ na pogarszanie wizerunku Policji i szkodzi jej relacjom z obywatelami. Dlatego każdy potwierdzony przypadek przemocy na służbie jest przedmiotem szczegółowych analiz, dostarczających także materiału do działań o charakterze prewencyjnym.

Kilka lat trwało śledztwo prowadzone przez prokuraturę w Lublinie i tamtejszy wydział terenowy BSW przeciwko 4 policjantom z wydziału kryminalnego KMP w Siedlcach. W efekcie w czerwcu ub.r. do sądu trafił akt oskarżenia o fizyczne i psychiczne znęcanie się nad trzema zatrzymanymi mężczyznami w celu zmuszenia ich do przyznania się do kradzieży biżuterii. Policjanci bili przesłuchiwanych pałką, razili paralizatorem, zaklejali im usta taśmą, przewracali, polewali wodą, a także grozili wywiezieniem do lasu i rozpowszechnieniem w środowisku informacji o rzekomej współpracy z Policją. Przełożony policjantów został oskarżony o niedopełnienie obowiązku przeciwdziałania bezprawnym zachowaniom podwładnych.

W ubiegłym roku zapadły wyroki w innych sprawach dotyczących przemocy stosowanej przez policjantów. Na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 3 lata został skazany policjant z garnizonu lubelskiego za bezprawne użycie pałki podczas interwencji, na karę 8 miesięcy w zawieszeniu na 3 lata policjant z tego samego garnizonu za bicie po twarzy małoletniego podczas legitymowania.

Również na kary pozbawienia wolności w zawieszeniu skazał sąd dwóch policjantów z garnizonu mazowieckiego za używanie pałki wobec osoby skutej kajdankami.

PRZEMOC DOMOWA

Stosowanie przez policjantów przemocy domowej nie należy wprawdzie do przestępstw związanych ze służbą, ale od 2012 roku BSW KGP monitoruje ten temat, choć nie jest jedyną komórką wykonującą na zlecenie prokuratury czynności w postępowaniu przygotowawczym.

W 2015 w postępowaniach prowadzonych przy udziale BSW KGP 8 policjantom postawiono w sumie 11 zarzutów, (6 o znęcanie, 2 o groźby karalne i po jednym zarzucie o lekkie, o średnie uszkodzenie ciała i o uporczywe nękanie). Zarówno liczba podejrzanych, jak i zarzutów jest prawie o połowę mniejsza niż w roku 2014.

Problem jest więc marginalny, ale każdy taki przypadek negatywnie wpływa na wizerunek Policji. Przeciwdziałanie przypadkom przemocy domowej ze strony policjantów powinno być zadaniem przede wszystkim przełożonych.

ZWIĄZEK Z DZIAŁALNOŚCIĄ NARKOTYKOWĄ

W 2015 roku liczba zarzutów postawionych policjantom o przestępstwa związane z narkotykami spadała z 62 w roku 2014 do 37. Najwięcej – 20 zarzutów – dotyczyło posiadania narkotyków, w siedmiu przypadkach udzielania innym. Często czyny, których dopuszczali się policjanci, wynikały z przekroczenia uprawnień służbowych na przykład podczas zaboru ujawnionych narkotyków. Były 4 przypadki, kiedy policjant przyjął narkotyki do sprzedaży, a także takie, kiedy ochraniał grupę przestępczą handlującą „towarem”. Ujawniono cztery przypadki prowadzenia przez policjanta pojazdu pod wpływem narkotyków. W stosunku do roku 2014 wzrosła z 11 do 17 liczba policjantów, którym takie zarzuty postawiono.

MONITOROWANIE I ZAPOBIEGANIE

Priorytetem działania BSW KGP jest zwalczanie korupcji wewnątrz Policji. Jest to zadanie wynikające z Rządowego programu przeciwdziałania korupcji na lata 2014–2019. Oprócz ujawniania przestępstw BSW wielką wagę przywiązuje także do działań prewencyjnych i edukacyjnych.

Właściwy nadzór ze strony przełożonych jest jednym z najważniejszych elementów zapobiegania przestępczości wśród policjantów. Do ich działań profilaktycznych powinno należeć m.in. nagłaśnianie  przestępczych czynów zarówno w środowisku policyjnym, jak i w lokalnych mediach.

Edukacja antykorupcyjna jest wdrażana do programów kształcenia i doskonalenia zawodowego policjantów, opracowany został poradnik dla rozpoczynających służbę w Policji „Bezpieczny start”, wydano kolejny nakład poradnika dla policjantów pełniących służbę na drogach „Stop korupcji”.

Zwiększenie skuteczności ścigania przestępstw korupcyjnych BSW widzi w doskonaleniu przepisów prawa, penalizacji nowych zjawisk przestępczych i lepszej współpracy organów ścigania. Temu ostatniemu służyć ma opracowanie systemowych rozwiązań w zakresie wymiany wiedzy i doświadczeń w zwalczaniu korupcji między organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości. 

ELŻBIETA SITEK
(na podstawie informacji rocznej BSW KGP)