Funkcjonariusz ma prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany czas wolny od służby. W szczególnej sytuacji znajdują się policjanci uprawnieni do dodatku funkcyjnego.
W sprawie, którą rozpatrywał Wojewódzki Sąd Administracyjny, podstawową kwestią było ustalenie, czy policjant uprawniony do dodatku funkcyjnego zachowuje prawo do rekompensaty za okres przepracowany ponad obowiązującą go normę czasu służby.
Sąd w swoim orzeczeniu podkreślił, że do policjantów nie mają zastosowania przepisy kodeksu pracy, w szczególności w zakresie czasu pracy, gdyż funkcjonariuszy nie łączy z Policją stosunek pracowniczy. Służba w Policji ma charakter stosunku administracyjnego, a więc takiego, w którym organ jednostronnie i władczo kształtuje sytuację prawną funkcjonariusza. Oznacza to również dyspozycyjność policjanta i w związku z tym odrębność rozwiązań przyjętych wobec policjantów.
REGULACJE PRAWNE
Zgodnie z art. 33 ustawy o Policji czas pełnienia służby jest określony wymiarem obowiązków, z uwzględnieniem prawa do wypoczynku. Zadania służbowe funkcjonariusza powinny być ustalone w sposób pozwalający na ich wykonanie w ramach 40-godzinnego tygodnia służby, w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym. Art. 33 ust. 3, stanowi, że w zamian za czas służby przekraczający tę normę udziela się czasu wolnego od służby w tym samym wymiarze albo przyznaje rekompensatę pieniężną. Analiza tych rozwiązań wskazuje, że policjanci mają prawo upominać się o ekwiwalent pieniężny, będący rekompensatą za czas służby ponad normę.
DODATEK FUNKCYJNY
Wobec policjantów funkcyjnych przewidziano szczególną formę rekompensaty za niedogodności związane z pełnieniem służby na stanowisku kierowniczym przez przyznanie stałego dodatku, zwaną dodatkiem funkcyjnym. Przysługuje on funkcjonariuszowi pełniącemu służbę lub obowiązki na stanowisku kierowniczym lub samodzielnym (art. 104 ust. 2 ustawy o Policji). Dodatek ten przysługuje policjantowi za faktyczne wykonywanie obowiązków lub pełnienie służby na stanowisku, z którym dodatek ten jest związany, nie zaś z tytułu mianowania na określone stanowisko. W związku z tym w ustawie o Policji zdecydowano, że wobec policjanta uprawnionego do dodatku funkcyjnego nie stosuje się przepisów art. 33 ust. 3, uprawniających do przyznania rekompensaty pieniężnej za czas służby przekraczający normę. Należy więc stwierdzić, że policjant uprawniony do dodatku funkcyjnego nie nabywa prawa do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany czas wolny od służby.
Wyrok WSA w Szczecinie z 21 lutego 2013 r., sygn. akt II SA/Sz 1139/12
Zwolnienie ze służby
W przypadku zwolnienia policjanta ze służby sąd może sprawdzić, czy stan faktyczny sprawy został wszechstronnie wyjaśniony w świetle wszystkich przepisów prawa. Jednak sam wybór rozstrzygnięcia, dokonywany przez przełożonego na podstawie kryteriów słuszności i celowości, pozostaje poza granicami jego kontroli.
Zgodnie z brzmieniem art. 41 ust. 2 pkt 5 ustawy o Policji, policjanta można zwolnić ze służby w przypadku, gdy wymaga tego ważny interes służby. Decyzja taka ma charakter fakultatywny i podejmowana jest w ramach uznania administracyjnego. Kontrola sądowa takiej decyzji jest bardzo ograniczona, ponieważ sąd bada wyłącznie zgodność z prawem podjętego rozstrzygnięcia, nie wnikając w jego celowość. Sąd sprawdza:
• czy na podstawie obowiązujących przepisów prawa dopuszczalne było wydanie takiej decyzji;
• czy organ przy jej wydaniu nie przekroczył granic uznania administracyjnego;
• czy organ uzasadnił rozstrzygnięcie na tyle, aby nie można mu było zarzucić dowolności.
WAŻNY INTERES SŁUŻBY
Wspomniany przepis mówi o możliwości zwolnienia funkcjonariusza ze służby, gdy wymaga tego ważny interes służby. W orzecznictwie uznaje się, że choć prawodawca w ustawie o Policji nie określił, co należy rozumieć przez pojęcie „ważny interes służby”, to nie powinno budzić wątpliwości, że chodzi tu o dobro interesu służby rozumianego jako interes społeczny. Takie sformułowanie ma umożliwić organom Policji odpowiednią ocenę stanu faktycznego, by w konsekwencji organy te mogły zdecydować o celowości dalszego trwania stosunku służbowego.
NSA w wyroku z 21 kwietnia 1994 r. (sygn. akt II SA 426/99) wyraził pogląd, że stwierdzenie nieprzydatności policjanta do służby w Policji nie musi ograniczać się do przypadków naruszenia obowiązków służbowych. Może być również uzasadnione innym zachowaniem policjanta, które uniemożliwia kontynuowanie służby bez uszczerbku dla jej ważnych interesów.
KWESTIA ZWOLNIEŃ LEKARSKICH
Wojewódzki Sąd Administracyjny w orzeczeniu z 29 stycznia 2013 r. odpowiedział też na pytanie, czy korzystanie z licznych zwolnień lekarskich przemawia za dopuszczalnością rozwiązania stosunku służbowego z funkcjonariuszem ze względu na ważny interes służby. Sąd stwierdził, że w sytuacji, gdy długotrwałe absencje chorobowe przerywane są jedynie krótkimi okresami formalnej obecności funkcjonariusza w służbie, nie sposób nie dostrzec, że tego rodzaju postawa policjanta świadczy o świadomym obchodzeniu art. 41 ust. 2 pkt 7 ustawy o Policji (przepis ten pozwala zwolnić funkcjonariusza w przypadku upływu 12 miesięcy od dnia zaprzestania służby z powodu choroby). Tego rodzaju postępowanie policjanta nie może zostać niezauważone w aspekcie interesu służby, który powinien determinować podejmowaną decyzję o zwolnieniu ze służby.
Funkcjonariusz Policji, który nie wykonuje obowiązków służbowych z uwagi na przebywanie na zwolnieniach lekarskich, przerywanych tylko krótkimi okresami obecności w służbie, a w świetle orzeczeń komisji lekarskiej jest zdolny do pełnienia służby, nie może skutecznie powoływać się na swój interes.
Jak argumentował sąd, takie postępowanie policjanta wpływa negatywnie na organizację służby i jej dobro oceniane przez pryzmat zadań Policji. Nie bez znaczenia są tu względy wynikające z konieczności zapewnienia prawidłowego funkcjonowania jednostki, jak i najefektywniejszego wykorzystania przydzielonego etatu, co niewątpliwie odpowiada intencjom prawodawcy w zakresie ochrony interesu służby (interesu społecznego), i nie można tego rodzaju ocen postrzegać w kategoriach łamania zasad procedury administracyjnej.
WSA stwierdził, że organ Policji mógł zwolnić ze służby skarżącego w przypadku jego ciągłych zwolnień lekarskich, przy jednoczesnym braku przeciwwskazań zdrowotnych komisji lekarskiej do pełnienia służby. W orzeczeniu zwrócono uwagę, że to interes służby powinien górować nad indywidualnym interesem funkcjonariusza (art. 7 k.p.a.), gdyż znaczenie tego rodzaju zachowań, zwłaszcza w odbiorze społecznym, wpływa niekorzystnie na wizerunek organów państwa.
Wyrok WSA w Warszawie z 29 stycznia 2013 r., sygn. akt II SA/Wa 1109/12
ALEKSANDRA WZOREK