Ustawa z 30 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r., poz. 1165) określa zadania Policji w postępowaniu. Należą do nich: zbieranie i utrwalanie dowodów przejawów demoralizacji oraz czynów karalnych w wypadkach niecierpiących zwłoki, a w razie potrzeby dokonywanie zatrzymania nieletniego. Co więcej, sąd rodzinny, który prowadzi postępowanie, może zlecić Policji dokonanie innych czynności. Natomiast obowiązkiem Policji jest przekazanie sprawy sądowi rodzinnemu niezwłocznie po dokonaniu koniecznych działań.
Jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że sprawcą czynu karalnego jest nieletni, lecz czynności Policji nie doprowadziły do ustalenia jego tożsamości, funkcjonariusz niezwłocznie przekazuje sprawę sądowi rodzinnemu, który odmawia wszczęcia postępowania, a następnie może zlecić Policji dokonanie określonych czynności w wyznaczonym terminie, nie dłuższym niż 2 miesiące.
Czynności dowodowe z udziałem osób małoletnich pokrzywdzonych przeprowadza się przy odpowiednim zastosowaniu przepisów kodeksu postępowania karnego (chodzi głównie o zastosowanie w postępowaniu w sprawach nieletnich art. 185a i 185b k.p.k.).
PRZESŁUCHANIE NIELETNIEGO
Każde przesłuchanie nieletniego przez Policję musi odbywać się w obecności rodziców lub jego obrońcy. Możliwe jest odejście od tych przepisów tylko w sytuacji, kiedy zapewnienie ich obecności jest niemożliwe. W takim wypadku Policja jest zobowiązana do wezwania wskazanej przez nieletniego osoby bliskiej, przedstawiciela szkoły, do której nieletni uczęszcza, asystenta rodziny, koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej lub przedstawiciela organizacji społecznej, do której zadań statutowych należy oddziaływanie wychowawcze na nieletnich, lub wspomaganie procesu ich resocjalizacji.
Nowelizacja określa też, jakie prawa przysługują nieletniemu. Ma on prawo do obrony, w tym możliwość skorzystania z pomocy obrońcy, a także prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania. O tych faktach musi być pouczony przed przystąpieniem do przesłuchania lub wysłuchania.
ZATRZYMANIE NIELETNIEGO
Jeżeli jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy, Policja może zatrzymać, a następnie umieścić w policyjnej izbie dziecka nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny i jednocześnie zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu, albo gdy nie można ustalić jego tożsamości.
Zatrzymanego nieletniego informuje się natychmiast o przyczynach jego zatrzymania oraz przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata, prawie do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania i prawie złożenia zażalenia na czynności naruszające jego prawa. Nieletniego należy niezwłocznie przesłuchać. Nieletniemu, na jego żądanie, umożliwia się nawiązanie kontaktu z rodzicem albo opiekunem lub z adwokatem. Z zatrzymania nieletniego sporządza się protokół, zawierający w szczególności określenie miejsca, daty, godziny i przyczyny zatrzymania.
O zatrzymaniu zawiadamia się niezwłocznie rodziców albo opiekunów, a także właściwy sąd rodzinny, który powinien zostać poinformowany nie później niż w ciągu 24 godzin.
Zatrzymanego nieletniego należy natychmiast zwolnić i przekazać rodzicom albo opiekunowi, jeżeli:
– ustanie przyczyna zatrzymania;
– poleci to sąd rodzinny;
– nie został zachowany 24-godzinny termin na poinformowanie sądu o zatrzymaniu;
– w ciągu 48 godzin od chwili zawiadomienia właściwego sądu rodzinnego o zatrzymaniu nieletniego nie ogłoszono nieletniemu postanowienia o umieszczeniu w schronisku dla nieletnich lub tymczasowym umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, rodzinie zastępczej zawodowej albo w zakładzie leczniczym.
W policyjnej izbie dziecka można również umieścić nieletniego zatrzymanego w trakcie jego samowolnego pobytu poza schroniskiem dla nieletnich albo poza młodzieżowym ośrodkiem wychowawczym lub zakładem poprawczym na czas niezbędny do przekazania nieletniego do właściwego schroniska, ośrodka lub zakładu, nie dłużej jednak niż na 5 dni.
NADZÓR NAD DZIAŁANIAMI POLICJI
Zgodnie z nowymi przepisami nadzór nad wykonywaniem przez Policję wszystkich czynności dotyczących nieletnich, w tym nad zbieraniem dowodów, przesłuchiwaniem oraz zatrzymaniem w policyjnej izbie dziecka, sprawuje sąd rodzinny.
Nowelizacja wchodzi w życie 2 stycznia 2014 r.
Ustawa z 30 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2013 r., poz. 1165.
Aleksandra Wzorek
W rozumieniu ustawy nieletnim jest osoba, w stosunku do której stosuje się przepisy ustawy w zakresie:
1) zapobiegania i zwalczania demoralizacji – osoba, która nie ukończyła lat 18;
2) postępowania w sprawach o czyny karalne – w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17;
3) wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych – w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby 21 lat.