– Cytowany przepis nie precyzuje, w jakich godzinach powinny być planowane służby w zmianowym rozkładzie czasu. Par. 3 ust. 1 pkt 1 zezwala na wprowadzenie zmianowego rozkładu służby jedynie na stanowiskach służbowych, na których wymagane jest pełnienie służby w systemie zmianowym lub w sposób ciągły. Par. 4 ust. 1 pkt 3 wskazuje, że godziny rozpoczęcia i zakończenia służb w zmianowym rozkładzie czasu służb ustala przełożony właściwy w sprawach osobowych, który, planując służbę, powinien kierować się zapewnieniem właściwej realizacji zadań służbowych w podległej komórce organizacyjnej. Należy przy tym pamiętać, że w myśl art. 33 ust. 2 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji zadania służbowe policjanta powinny być ustalane w sposób pozwalający na ich wykonanie w ramach 40-godzinnego tygodnia służby, w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym, z uwzględnieniem prawa do wypoczynku.

Na jaki czas powinien być ustalony grafik służb (tygodniowy, dwutygodniowy, miesięczny)?

– Obowiązujące przepisy nie normują czasu, na jaki ma być sporządzony grafik (harmonogram) pełnienia służby. Mowa jest jedynie o tym, kto w danej komórce organizacyjnej odpowiedzialny jest za opracowanie grafiku służby, np.:

* par. 5 ust. 4 Zarządzenia nr 768 Komendanta Głównego Policji z 14 sierpnia 2007 r. w sprawie form i metod wykonywania zadań przez policjantów pełniących służbę patrolową oraz koordynacji działań o charakterze prewencyjnym,

* par. 19 ust. 6 Zarządzenia nr 528 Komendanta Głównego Policji z 6 czerwca 2007 r. w sprawie form i metod wykonywania zadań przez dzielnicowego i kierownika rewiru dzielnicowych,

* par. 9 Zarządzenia nr 609 Komendanta Głównego Policji z  25 czerwca 2007 r. w sprawie sposobu pełnienia służby na drogach przez policjantów.

Przy planowaniu grafiku możemy posiłkować się przepisami wynikającymi z Zarządzenia nr 768 Komendanta Głównego Policji z 14 sierpnia 2007 r. w sprawie form i metod wykonywania zadań przez policjantów pełniących służbę patrolową oraz koordynacji działań o charakterze prewencyjnym, gdzie w par. 15 mowa jest o sporządzaniu analizy stanu bezpieczeństwa i porządku na potrzeby dyslokacji służby patrolowej, którą należy sporządzić nie rzadziej niż raz w miesiącu. Analogicznie można przyjąć, że na taki sam czas można opracować grafik służb.

Jakie przepisy mają zastosowanie, gdy w okresie rozliczeniowym (miesięcznym lub kwartalnym) policjant przepracował więcej niż jedną czwartą wszystkich godzin (30–45 proc.) w porze nocnej?

– W obowiązujących przepisach brakuje jednoznacznych regulacji prawnych, dotyczących liczby służb odbytych w porze nocnej. Z przepisów wynika jedynie, że ze służby w porze nocnej (22.00–6.00) zwalnia się policjantkę/policjanta: kobietę w ciąży oraz osobę będącą jedynym opiekunem dziecka w wieku do lat ośmiu lub osoby wymagającej stałej opieki. Powołany Decyzją nr 610 Komendanta Głównego Policji z 30 września 2008 r. zespół do opracowania projektu nowych rozwiązań w zakresie czasu służby policjantów oraz uposażenia i rekompensaty z tym związanych w kwestii tej zawnioskował określenie limitu służb w porze nocnej: maksymalnie 8 służb 12-godzinnych albo 10 służb 8-godzinnych w miesiącu. Ważne też jest zdefiniowanie pojęcia „służba w porze nocnej” przez wskazanie, że za służbę w porze nocnej uważa się służbę pełnioną przez co najmniej 4 godziny w godzinach od 22.00 do 6.00.

Par. 4 ust. 4 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 października 2001 r. w sprawie rozkładu czasu służby policjantów określa, że: „Po pięciu kolejnych służbach pełnionych w porze nocnej policjantowi udziela się 48 godzin czasu wolnego”. A co, jeśli cztery kolejne służby wypadają w godzinach 22.00–6.00 i 20.00–4.00 i po czterech takich służbach następują kolejne trzy służby w godz. 14.00–22.00, po którym to ciągu pracy dopiero przypada wolne? Czy to znaczy, że policjanta prewencji nie obowiązuje 5-dniowy tydzień pracy?

– W myśl art. 33 ust. 2 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji zadania służbowe policjanta powinny być ustalane w sposób pozwalający na ich wykonanie w ramach 40-godzinnego tygodnia służby, w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym z uwzględnieniem prawa do wypoczynku. Opisana sytuacja jest więc dopuszczalna, biorąc pod uwagę potrzebę zapewnienia ciągłości służby, przy zakładanej absencji w danej komórce organizacyjnej. Nie powinna być jednak regułą przy planowaniu służby i powinna być rozliczona w danym okresie rozliczeniowym.

Czy wolne za ustawowe dni wolne od pracy (święta, niedziele, soboty) mogą też przypadać po służbie nocnej?

– W systemie zmianowym dni wolne od pracy mogą przypadać po służbie nocnej. W sytuacji takiej mają zastosowanie przepisy zawarte w cytowanym par. 4 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 października 2001 r. w sprawie rozkładu czasu służby policjantów.

Ile wolnych weekendów przysługuje policjantowi w miesiącu?

– Aktualnie obowiązujące przepisy nie gwarantują policjantom wolnych sobót i niedziel. Zespół powołany Decyzją nr 610 Komendanta Głównego Policji z 30 września 2008 r. do opracowania projektu nowych rozwiązań w zakresie czasu służby policjantów oraz uposażenia i rekompensaty z tym związanych zaproponował zagwarantowanie policjantom w miesiącu co najmniej jednej wolnej soboty i niedzieli łącznie.

Czy weekend przed planowanym urlopem rozpoczynającym się w poniedziałek powinien być wolny, czy zależy to od dobrej woli przełożonego?

– Par. 9 ust. 3 i 4 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 października 200l r. w sprawie rozkładu czasu służby policjantów wskazuje, że w zamian za służbę pełnioną w dniu wolnym od służby policjant otrzymuje dzień wolny w innym dniu tygodnia. Na wniosek policjanta czas wolny może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Ponadto zgodnie z par. 4 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2002 r. w sprawie urlopów policjantów przyjęto regułę, że urlop wypoczynkowy nie może rozpoczynać się ani kończyć w dniu wolnym od służby. Nie dotyczy ona jednak policjantów pełniących służbę w zmianowym rozkładzie czasu służby, o którym mowa w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 października 2001 r. w sprawie rozkładu czasu służby policjantów. W takim przypadku terminem rozpoczęcia urlopu wypoczynkowego jest najbliższy dzień planowanej służby. Reasumując, należy stwierdzić, że dopuszczalne jest zaplanowanie służby w weekend poprzedzający dzień urlopu, jednak decyzja powinna zapaść, uwzględniając potrzebę służby, a nie dobrą czy złą wolę przełożonego.

Odpowiedź na pytanie jest jedynie interpretacją przepisów i nie może być traktowana jako powszechnie obowiązująca wykładnia prawa.

oprac. podinsp. Piotr Mikosza (Policyjne Centrum Informacyjne WSPol. w Szczytnie); PK

Uwagi do zamieszczanych w tym cyklu porad o praktykę służby prosimy kierować pod adresem: p.kacak@policja.gov.pl
lub dzwonić 22 60 131 43