Wejście do Unii Europejskiej to także zmiany w polskim prawie. Jedną z nich jest uchwalenie ustawy o państwowej kompensacie. Przysługuje ofiarom niektórych przestępstw umyślnych.
Do jej wprowadzenia zobowiązywała Polskę dyrektywa Rady Europy nr 2004/80/EC z 29 kwietnia 2004 roku. Nakazywała ona państwom członkowskim sformułowanie odpowiednich przepisów do końca ubiegłego roku. Ustawa została uchwalona 7 lipca 2005 r. (Dz.U. nr 169, poz. 1415), lecz dotyczy przestępstw popełnionych od 21 września 2005 r., czyli momentu obowiązywania części przepisów tej ustawy.
Jest to dość istotny dla Policji akt prawny, gdyż zawarte w nim nowe rozwiązania obligują funkcjonariuszy m.in. do informowania osób, którym przysługuje świadczenie, o możliwości jego uzyskania.
UPRAWNIENI
Kompensata jest przyznawana w przypadku popełnienia przestępstwa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na szkodę zarówno obywatela polskiego, jak i obywatela innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Uprawnione do niej są ofiary przestępstw umyślnych popełnionych z użyciem przemocy, w następstwie których doszło do:
a) ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 par. 1 k.k.):
- pozbawienia wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
- innego rodzaju ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej albo długotrwałej; choroby zagrażającej życiu; trwałej choroby psychicznej; całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie,
- trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała,
b) naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia innego niż wymienione (art. 157 par. 1 k.k.).
Jeśli skutkiem przestępstwa jest śmierć ofiary, kompensata przysługuje osobie najbliższej:
- małżonkowi lub osobie pozostającej we wspólnym pożyciu (konkubinat),
- wstępnym (rodzicom),
- zstępnym (dzieciom),
- osobom pozostającym w stosunku przysposobienia.
WARUNKI PRZYZNANIA
Maksymalna kwota świadczenia pieniężnego wynosi 12 tys. zł. Może być ono przyznawane na pokrycie:
- utraconych zarobków lub innych środków utrzymania,
- kosztów leczenia lub pogrzebu,
- strat z tytułu przestępstwa, jeśli nie może to nastąpić ze strony sprawcy(ów) lub ubezpieczenia bądź pomocy społecznej albo innego źródła (tytułu).
Możliwość uzyskania kompensaty nie zależy od wykrycia, oskarżenia czy skazania sprawcy(ów) przestępstwa. Warunkiem jej przyznania jest wszczęcie postępowania karnego albo odmowa wszczęcia, jeśli:
- ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,
- podejrzany (oskarżony) zmarł,
- sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,
- stwierdzono brak zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie od osoby uprawnionej (chyba że ustawa stanowi inaczej),
- zachodzi okoliczność wyłączająca ściganie.
Wszczęcie postępowania karnego, a następnie jego umorzenie (z przyczyn określonych w art. 17 par. 1 pkt 1, 2, 3, 7 i 9 k.p.k.) bądź też wydanie wyroku uniewinniającego (na podstawie przepisów art. 17 par. 1 pkt 1 i 2 k.p.k.) wykluczają możliwość uzyskania kompensaty oraz stanowią podstawę do jej zwrotu.
Gdy o kompensatę stara się osoba najbliższa śmiertelnej ofierze przestępstwa, warunkiem otrzymania świadczenia jest pozostawanie ofiary na jej utrzymaniu w chwili popełnienia przestępstwa.
SPOSÓB PRZYZNAWANIA
Sprawy kompensacyjne rozstrzyga właściwy miejscowo sąd rejonowy. Jeśli jest to niemożliwe, obowiązuje kryterium pierwszeństwa wszczęcia postępowania karnego lub odmowy jego wszczęcia. Jeżeli i ta zasada nie może być zastosowana, prowadzenie sprawy o kompensatę przejmuje Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia.
Starająca się o świadczenie ofiara lub osoba dla niej najbliższa (w przypadku śmierci ofiary) musi złożyć wniosek na formularzu (pobierz formularz - plik PDF), który wskazuje, jakie dokumenty należy do niego dołączyć oraz informuje o warunkach ewentualnego zwrotu. Należy to uczynić w terminie do 2 lat od dnia popełnienia przestępstwa. Po tym czasie uprawnienie do uzyskania kompensaty wygasa.
Gdy ofiarą przestępstwa popełnionego na terytorium RP padł obywatel państwa członkowskiego UE, organ pomocniczy zobowiązany jest do udostępnienia wzoru wniosku o udzielenie kompensaty, jak również pomocy przy jego wypełnianiu. Ustawa stanowi, że organem tym jest prokurator okręgowy, w którego okręgu osoba uprawniona ma miejsce zamieszkania lub pobytu. Powinien on udzielić osobie uprawnionej wszelkich informacji na temat sposobu i zasad ubiegania się o świadczenie kompensacyjne w tym państwie oraz udostępnić wzór formularza.
Sąd rejonowy, który wydał orzeczenie o przyznaniu kompensaty, wypłaca ją w ciągu miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.
ANDRZEJ TRELA
opracował PK
Archiwalne wydania POLICJA 997 w postaci plików PDF, można pobrać z archiwum strony.