Przepisy art. 37 ust. 2 i 3 przewidują, że: "2. Nie popełnia przestępstwa i wykroczenia policjant wykonujący czynności określone w ustawie, lub inna osoba uprawniona do tych czynności. 3. Nie popełnia przestępstwa i wykroczenia policjant, który przechowuje lub w związku z wykonywaniem czynności policyjnych posiada lub przechowuje uzyskane w wyniku czynności policyjnych przedmioty, których posiadanie jest zabronione, jeżeli jest to niezbędne do realizacji zadań Policji".
Przepisy te uwzględniają postulaty wysuwane od pewnego czasu przez policjantów służby kryminalnej i śledczej, dotyczące uregulowania tzw. Ryzyka operacyjnego. Ustawodawca gwarantowałby niekaralność czynności noszących cechy przestępstwa lub wykroczenia, które byłyby konieczne do przeprowadzenia ze względu m.in. na dobro śledztwa. Projektodawca rozszerzył ten kontratyp1) na wszystkie czynności policyjne (opisane i dozwolone przez ustawy lub wynikające z nich akty wykonawcze), np. stosowanie środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej. Jak podkreślono w uzasadnieniu do ustawy, zdefiniowanie tego kontratypu pozwoli na odróżnienie, kiedy przemoc służy prawu, a kiedy stanowi jego naruszenie.
Ogólny kontratyp zawarty w art. 37 ust. 2 projektu ustawy znalazł swój szczegółowy wyraz w art. 37 ust. 3. Wyłącza on odpowiedzialność karną policjanta posiadającego lub przechowującego przedmioty (takie, których posiadanie jest zabronione) uzyskane w wyniku czynności służbowych, jeżeli jest to niezbędne do realizacji zadań wynikających ze śledztwa lub rozpracowania, np. posiadanie narkotyku w celu dokonania tzw. zakupu kontrolowanego. W doktrynie prawa karnego przyjmuje się, że zamieszczanie w ustawie kontratypu, jakim jest działanie w granicach uprawnień lub obowiązków, nie jest konieczne.
Wyłączenie odpowiedzialności zależy od spełnienia następujących warunków:
1) czynność musi być przez prawo pozytywne nakazana lub co najmniej wyraźnie dozwolona;
2) czynność powinna być wykonana przez właściwy organ i w granicach jego kompetencji, z zachowaniem, co najmniej, podstawowych form postępowania przewidzianych dla podejmowania danej czynności.
Mimo stanowiska doktryny, w projekcie ustawy o Policji zapisano omawiany kontratyp w celu uniknięcia interpretacji niekorzystnych dla policjantów.
Projektowana instytucja prawna może być kontrowersyjna w odbiorze społecznym, gdzie wciąż funkcjonują stereotypy o nadzwyczajnych uprawnieniach Policji w stosunku do obywateli. Wyrażane mogą być też obawy nadużywania prawa przez funkcjonariuszy, świadomych możliwości uniknięcia odpowiedzialności karnej. Dlatego już dzisiaj tak ważna jest społeczna dyskusja na temat proponowanych zmian.
MACIEJ SŁAWIŃSKI
1) W nauce i stosowaniu prawa karnego kontratypami nazywa się okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną (obrona konieczna, stan wyższej konieczności, ryzyko nowatorskie, błąd co do faktu, błąd usprawiedliwiony, nieświadomość bezkarności, niepoczytalność i poczytalność ograniczona oraz inne okoliczności niewymienione w ustawie).
Archiwalne wydania POLICJA 997 w postaci plików PDF, można pobrać z archiwum strony.