Przedstawiony algorytm postępowania odzwierciedla rzeczywiste warunki, z jakimi muszą się mierzyć funkcjonariusze podczas zdarzeń z osobami podtopionymi.
Ocena sytuacji i zabezpieczenie miejsca
Podczas interwencji na akwenie kluczowe jest zapewnienie bezpieczeństwa własnego oraz osób postronnych. Funkcjonariusz nigdy nie powinien wchodzić do wody bez uprzedniej oceny ryzyka – głębokości, temperatury, nurtu, widoczności oraz dostępnych środków asekuracyjnych. W praktyce, szczególnie podczas sezonu letniego, Policja często jest dysponowana jako pierwsza do zdarzeń na niestrzeżonych kąpieliskach. W takich sytuacjach to funkcjonariusz podejmuje decyzję o rozpoczęciu działań ratowniczych. Nadrzędną zasadą jest – nie wchodź do wody bez własnego zabezpieczenia, jeśli nie jesteś do tego przygotowany technicznie i fizycznie.
Funkcjonariusze pracujący w referatach wodnych są wyspecjalizowaną grupą Policji, której zadania wykraczają poza klasyczne działania prewencyjne i obejmują interwencje na wodach śródlądowych oraz w strefie przybrzeżnej. Oprócz umiejętności manewrowania różnego rodzaju jednostkami pływającymi muszą oni posiadać zaawansowaną wiedzę z zakresu ratownictwa wodnego, topografii lokalnych akwenów, meteorologii oraz procedur ewakuacyjnych. W sytuacjach zagrożenia życia – takich jak utonięcia, podtopienia czy wypadki z udziałem sprzętu wodnego – to właśnie policjanci wodni często podejmują działania ratunkowe jako pierwsi. Ich sprawność fizyczna, wyszkolenie oraz zdolność do samodzielnego podejmowania decyzji w zmiennych i trudnych warunkach środowiskowych stanowią podstawę skutecznej interwencji. Praktyka zawodowa w tej formacji wymaga łączenia kompetencji ratownika, sternika, obserwatora i policjanta w jednym – co w połączeniu z doświadczeniem zdobywanym przez lata na kąpieliskach oraz wodach otwartych daje podstawy do prowadzenia działań z najwyższą skutecznością i profesjonalizmem.
Ewakuacja osoby z wody
Ewakuacja osoby z wody powinna być przeprowadzona zgodnie z zasadami ratownictwa wodnego, z uwzględnieniem aktualnych warunków akwenowych oraz możliwości interweniującego funkcjonariusza. Do osoby tonącej należy zbliżać się wyłącznie z asekuracją, wykorzystując bojkę ratowniczą, rzutkę, linę lub inny sprzęt wypornościowy – brak zabezpieczenia stanowi realne zagrożenie również dla ratującego. Kontakt fizyczny z osobą tonącą powinien być podejmowany jedynie w sytuacji, gdy ratownik dysponuje wyraźną przewagą fizyczną i ma kontrolę nad sytuacją, ponieważ osoba tonąca działa odruchowo, co może stanowić zagrożenie dla interweniującego. Wydobycie poszkodowanego na brzeg lub do jednostki pływającej musi być przeprowadzone zdecydowanie i poprawnie technicznie – z wykorzystaniem chwytów ratowniczych umożliwiających natychmiastową ocenę funkcji życiowych i wdrożenie dalszych procedur ratunkowych.
W praktyce ratownika WOPR-u oraz funkcjonariusza Policji pełniącego służbę w jednostkach wodnych bardzo często dochodzi do sytuacji, w których osoby wyciągnięte z wody są nieprzytomne lub nie oddychają. Ciało ludzkie znajdujące się w wodzie może sprawiać wrażenie wiotkiego, a jednocześnie stawiać opór przy manewrowaniu – szczególnie w sytuacji ograniczonej widoczności, niskiej temperatury lub falowania, dlatego kluczowe znaczenie ma umiejętne zastosowanie odpowiednich chwytów ratowniczych, które umożliwiają bezpieczne przemieszczanie poszkodowanego i jednoczesne utrzymanie jego dróg oddechowych ponad powierzchnią wody. W zależności od warunków środowiskowych oraz pozycji ciała jest możliwe wykorzystanie m.in. chwytu za żuchwę z jednoczesnym zabezpieczeniem drożności dróg oddechowych, chwytu żeglarskiego (obejmującego klatkę piersiową od tyłu z wypięciem barków ku górze) lub klasycznego uchwytu pod pachami. Dobór techniki powinien być podyktowany stanem poszkodowanego, dostępnymi środkami oraz doświadczeniem interweniującego ratownika lub funkcjonariusza.
Ocena funkcji życiowych
Po wydobyciu osoby z wody funkcjonariusz Policji, jako pierwszy ratownik, przystępuje do szybkiej oceny w schemacie:
• A (Airway) – drożność dróg oddechowych, usunięcie wody i ciał obcych z jamy ustnej;
• B (Breathing) – sprawdzenie oddechu, ocena ruchomości klatki piersiowej;
• C (Circulation) – sprawdzenie tętna, krążenia obwodowego;
• D (Disability) – poziom świadomości;
• E (Exposure) – całkowita ocena poszkodowanego, temperatura ciała, obecność urazów.
Jeśli osoba nie oddycha – należy natychmiast rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO), rozpoczynając od 5 wdechów ratowniczych (pierwsze 5 wdechów ratowniczych należy wykonać, o ile to możliwe, jak najszybciej w wodzie), co jest szczególnie istotne u poszkodowanych w wyniku podtopienia. Następnie wykonujemy 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 wdechy – kontynuując schemat 30 : 2.
Specyfika resuscytacji osoby podtopionej
Ta resuscytacja różni się od klasycznego RKO z powodu:
• niedotlenienia pierwotnego – czyli hipoksji jako przyczyny nagłego zatrzymania krążenia (NZK);
• obecności płynów w drogach oddechowych i przewodzie pokarmowym;
• często towarzyszącej hipotermii, która modyfikuje przebieg resuscytacji.
Zgodnie z wytycznymi RKO u osoby po podtopieniu zawsze rozpoczynamy od 5 wdechów. Nie ma konieczności usuwania dużych ilości wody z płuc – większość płynu znajduje się w żołądku i nie wpływa na skuteczność wentylacji. AED należy użyć niezwłocznie po jego dostępności, niezależnie od obecności wody – elektrody należy nakleić po osuszeniu skóry na klatce piersiowej.
Hipotermia – zagrożenie wtórne
U osób podtopionych, zwłaszcza w warunkach niskiej temperatury wody, bardzo często współwystępuje hipotermia, która stanowi istotne zagrożenie wtórne. Objawami wskazującymi na wychłodzenie organizmu mogą być: bladość skóry, drżenia mięśniowe (lub ich brak w zaawansowanym stadium), spowolnienie oddechu i akcji serca, a także postępująca utrata przytomności. Dla funkcjonariusza Policji podejmującego działania ratunkowe oznacza to konieczność wdrożenia podstawowych procedur medycznych, jak również podjęcia działań zapobiegających wychłodzeniu. Należy możliwie szybko usunąć z poszkodowanego mokrą odzież, okryć go folią NRC lub suchym materiałem izolującym przed dalszą utratą ciepła oraz zabezpieczyć przed działaniem wiatru.
Dalsze czynności służbowe
Po przybyciu zespołu ratownictwa medycznego funkcjonariusz Policji przekazuje poszkodowanego, uwzględniając najistotniejsze informacje medyczne. Należy wskazać: szacowany czas przebywania poszkodowanego w wodzie, dokładny moment jego wydobycia, podjęte czynności ratunkowe (np. liczba cykli RKO, użycie AED), a także opisać stan poszkodowanego zarówno w chwili odnalezienia, jak i w momencie przekazania. Tego rodzaju przekaz znacząco ułatwia kontynuację działań medycznych i zwiększa szanse na skuteczne leczenie.
Podsumowanie
Działania funkcjonariusza Policji wobec osoby podtopionej wymagają wyjątkowej determinacji, odwagi i profesjonalizmu. Zrozumienie zagrożeń wodnych, szybka ocena sytuacji, właściwa technika ewakuacji i prawidłowo przeprowadzona resuscytacja są elementami, które mogą uratować życie. Wieloletnie doświadczenie autora – jako policjanta, ratownika medycznego i ratownika WOPR-u – wskazuje, że najważniejszym czynnikiem skutecznej interwencji są gotowość do działania z uwzględnieniem własnego bezpieczeństwa oraz bezkompromisowe przestrzeganie zasad ratownictwa wodnego.
Bibliografia
Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji (ERC) 2021 – Podstawowe zabiegi resuscytacyjne.
Opracowanie własne na podstawie praktyki ratowniczej i służby w Policji.
podkom. Przemysław Chełmiński
Wydział Doskonalenia Zawodowego KWP w Szczecinie
