Obecna technologia pozwala na robienie zdjęć czy nagrywanie filmów oraz na udostępnianie relacji w internecie na żywo. W rezultacie w wielu przypadkach może dojść do sytuacji, w wyniku których wizerunek policjanta zostaje udostępniony w czasie rzeczywistym nieograniczonej liczbie użytkowników kanału prezentującego transmisję.

ANALIZA ZJAWISKA

Analiza prawna badanej tematyki pozwala dojść do wniosku, że nagrywanie policjanta podejmujące-go czynności służbowe zarówno w mundurze, jak i w ubiorze cywilnym nie jest jakimkolwiek czynem zabronionym bądź deliktem cywilnym. Natomiast zachowaniem wykraczającym poza dozwolone normy jest rozpowszechnianie wizerunku policjanta bez jego zezwolenia. Przepisem regulującym badany zakres jest art. 81 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2025 r. poz. 24). Zgodnie z nim prawodawca objął ochroną prawną wizerunek człowieka, czyli zespół cech podlegających percepcji za pomocą zmysłu wzroku, które ze względu na swoją charakterystykę pozwalają zidentyfikować konkretną osobę fizyczną. Badany termin „wizerunek” obejmuje twarz osoby nagrywanej, jej postać z uwzględnieniem wzrostu, wagi, cech szczególnych w postaci blizn, tatuaży, koloru włosów i oczu. Dodatkowo Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 25 maja 2015 r. wskazał, że przez pojęcie wizerunku należy rozumieć także elementy związane z wykonywanym zawodem, takie jak charakteryzacja, ubiór, sposób poruszania się, inne elementy identyfikujące, np. okulary, fryzura czy nawet szczególna linia profilu.

Łącząc powyższe rozważania z kwestią umundurowania funkcjonariuszy, należy wskazać, że ustawodawca zabrania noszenia lub eksponowania elementów naruszających powagę munduru oraz jego społecznego wizerunku, co na pierwszy rzut oka wyłącza przejaw indywidualizacji wyglądu. Liberalizacja przepisów w zakresie umundurowania uprawnia do eksponowania widocznego tatuażu z wyjątkiem takich miejsc, jak głowa, szyja bądź dłonie, oraz malowanych paznokci, co powoduje, że utrwalenie takiego wizerunku osoby może doprowadzić do jej identyfikacji. W stosunku do policjantów pionu kryminalnego prawodawca nie wprowadza wymogu dotyczącego ubioru, co powoduje bezpośrednią identyfikację osoby w przypadku rozpowszechnienia jej wizerunku.

ZEZWOLENIE NA ROZPOWSZECHNIANIE

Ostatnim elementem świadczącym o naruszeniu dyspozycji przepisów chroniących wizerunek policjanta jest brak zezwolenia osoby na jego rozpowszechnianie. Zgodnie z powyższym wyrokiem (…) „zgoda na wykorzystanie wizerunku może być udzielona w dowolnej formie, ale musi być także niewątpliwa. Oznacza to, że osoba jej udzielająca musi mieć pełną świadomość nie tylko formy przedstawienia jej wizerunku, ale także miejsca i czasu publikacji. Brak jest także podstaw do przyjęcia, że zgoda na rozpowszechnienie wizerunku oznacza zgodę na naruszenie innych dóbr osobistych”.

Przedkładając dogmatyczne rozważania na stan faktyczny, należy przyjąć, że zgodę można wyrazić zarówno w sposób werbalny, jak i niewerbalny, co powoduje, że skonkretyzowaną formą świadczącą o zgodzie na wykorzystanie wizerunku będą skinienie głowy, słowna akceptacja bądź kontynuowanie wykonywania dalszych czynności w sposób niebudzący wątpliwości u nagrywającego, że policjant wyraża zgodę na filmowanie. Zgoda bądź jej brak na rozpowszechnianie wizerunku powinna być bezpośrednia i niebudząca jakichkolwiek wątpliwości.

DOCHODZENIE SWOICH PRAW

W konsekwencji rozpowszechnienie wizerunku policjanta bez jego zezwolenia uprawnia go do dochodzenia swoich praw na gruncie Kodeksu cywilnego lub ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Fundamentalnym przepisem obejmującym swoim ustawowym zasięgiem ochronę wizerunku jest przepis art. 23 kc, który zawiera otwarty katalog ustawowo chronionych dóbr osobistych. Policjant może się domagać ochrony swojego wizerunku na zasadzie przepisów o ochronie dóbr osobistych art. 23 i 24 w zw. z art. 448 kc lub na podstawie przepisów prawa autorskiego art. 83 w zw. z art. 78 upapp bądź opierając się na kumulatywnej wskazanej podstawie prawnej. Nie może zniknąć z pola widzenia, że ustawodawca w przytoczonych przepisach art. 448 kc oraz 78 upapp przewiduje także możliwość zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, lub zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. W określeniu wysokości sumy tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę spowodowaną naruszeniem dóbr osobistych sąd bierze pod uwagę rodzaj dobra, które zostało nar-uszone, oraz charakter, stopień nasilenia i czas trwania doznawania przez osobę, której dobro zostało naruszone, ujemnych przeżyć psychicznych spowodowanych naruszeniem.

WYTYCZNE DOTYCZĄCE KOMINIAREK

Zaprezentowane rozważania pozwalają dojść do wniosku, że ochrona wizerunku policjanta z perspektywy badanych ustaw upoważnia poszkodowanego do dochodzenia swoich praw na drodze cywilnoprawnej. Nie ulega jednak wątpliwości, że podjęcie czynności prawnych wiąże się z nakładem finansowym w związku z uzyskaniem pomocy z wytoczeniem samego powództwa cywilnego. W konsekwencji czas od rozpowszechnienia wizerunku do zakończonego postępowania cywilnego może doprowadzić do kaskadowego udostępnienia wizerunku policjanta w internecie.

W rezultacie z aprobatą należy spojrzeć na wytyczne nr 4 Komendanta Głównego Policji z 22 lipca 2024 r. w sprawie zasad noszenia przez policjantów kominiarek albo szalokominiarek podczas wykonywania zadań służbowych (Dz. Urz. KGP poz. 46). Prezentowane wytyczne zapewniają prewencyjną ochroną wizerunku policjanta w przewidzianych przez prawodawcę przypadkach. Poddając analizie przepisy zawarte w wytycznych Komendanta Głównego Policji w kontekście funkc-jonariuszy narażonych na rozpowszechnianie wizerunku, należy w szczególności zwrócić uwagę na policjantów służby kryminalnej, śledczej oraz będących w strukturze pododdziału zwartego.

W pierwszych dwóch przypadkach policjant, co do zasady, może chronić swój wizerunek przez noszenie kominiarki albo szalokominiarki podczas realizacji zadań w zakresie rozpoznawania, zapo-biegania i zwalczania przestępstw albo przestępczości zorganizowanej. Z kolei policjanci pełniący służbę w pododdziale zwartym mogą nosić kominiarkę tylko razem z kaskiem ochronnym z osłoną twarzy lub z hełmem odłamko i kuloodpornym. Decyzję o noszeniu kominiarek w stosunku do policjantów służby kryminalnej i śledczej podejmuje bezpośredni przełożony albo dowodzący działaniami. W przypadku pododdziału zwartego taką decyzję podejmuje dowódca pododdziału.

UŻYCIE KOMINIARKI

W rezultacie nie budzi wątpliwości interpretacyjnych wskazanie osoby, która może wydać decyzję o zasłonięciu twarzy przez policjantów zarówno służby kryminalnej, jak i śledczej. Z kolei wskazanie dowódcy pododdziału zwartego wymaga szerszej analizy. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na przepisy ustawy z 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz. U. z 2025 r. poz. 555, z późn. zm.), a w szczególności na przepis art. 4 pkt 5, zgodnie z którym pododdziałem zwartym jest zorganizowana, jednolicie dowodzona grupa funkcjonariuszy Policji, wykonująca działania prewencyjne w razie zagrożenia lub zakłócenia bezpieczeństwa albo porządku publicznego. Interpretacja powyższego przepisu pozwala dojść do wniosku, że pododdziałem zwartym będzie kompania, pluton, a także drużyna. Dowódcą pododdziału zwartego może być dowódca kompani, plutonu oraz drużyny.

Podsumowując, należy podkreślić, że ochrona wizerunku policjanta znajduje swoje normatywne odzwierciedlenie nie tylko w przepisach ustaw, takich jak ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych czy ustawa Kodeks cywilny, lecz także w wytycznych z 2024 r. Komendanta Głównego Policji dotyczących zasad noszenia kominiarek i szalokominiarek. W rezultacie trzeba przyjąć, że obecna ochrona wizerunku policjanta obejmuje zarówno poziom prewencyjny, jak i ustawowy.

mł. asp. dr Patryk Theuss

doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Postępowania Karnego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, detektyw Wydziału do Walki z Przestępczością Gospodarczą Komisariatu Policji Bydgoszcz – Śródmieście.